Đại dịch COVID-19 và di chứng ít ai ngờ: Lão hóa não ở cả người không nhiễm bệnh

Virus SARS-CoV-2 không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn để lại dấu ấn đáng kể lên não bộ của con người. Ảnh: Getty Images

Một nghiên cứu mới công bố trên tạp chí Nature Communications mới đây cho thấy, việc sống qua thời kỳ đại dịch khiến não bộ của chúng ta già đi nhanh hơn, bất kể có từng nhiễm virus SARS-CoV-2 hay không.

Não bộ già đi 5,5 tháng chỉ vì… sống trong đại dịch

Nghiên cứu của nhóm khoa học tại Trường Y, Đại học Nottingham (Anh), đứng đầu là Tiến sĩ Ali-Reza Mohammadi-Nejad, đã phân tích dữ liệu chụp não của 1.000 người trưởng thành được thu thập cả trước và trong giai đoạn đại dịch. Sau đó, họ so sánh những hình ảnh này với dữ liệu não bộ từ thời kỳ “bình thường” để làm thước đo cho quá trình lão hóa tự nhiên.

Các yếu tố được đánh giá bao gồm chức năng não, thể tích chất xám và chất trắng, khả năng nhận thức và tuổi sinh học. Kết quả cho thấy, não của những người sống trong thời kỳ đại dịch có dấu hiệu lão hóa nhanh hơn khoảng 5,5 tháng so với nhóm đối chứng trước đại dịch. Đặc biệt, sự khác biệt này xuất hiện ở cả những người từng nhiễm COVID-19 lẫn người chưa từng mắc bệnh.

Não của những người sống trong thời kỳ đại dịch COVID-19 có dấu hiệu lão hóa nhanh hơn khoảng 5,5 tháng so với nhóm đối chứng trước đại dịch.

Theo Tiến sĩ Mohammadi-Nejad, đây là một phát hiện bất ngờ. Trước đó, giới khoa học đã biết đến khả năng virus SARS-CoV-2 gây tổn thương não. Tuy nhiên, nghiên cứu mới cho thấy: chỉ riêng trải nghiệm sống trong một giai đoạn đầy căng thẳng và gián đoạn như đại dịch cũng đủ để để lại dấu ấn sinh học lên não bộ.

“Điều này cho thấy những tác động rộng hơn của đại dịch, từ căng thẳng tâm lý, mất kết nối xã hội đến thay đổi thói quen sinh hoạt, đều có thể ảnh hưởng đến sức khỏe não bộ, kể cả ở những người không bị nhiễm virus”, ông nhận định.

Các nhóm dễ bị ảnh hưởng nhất

Tác động của đại dịch không đồng đều ở tất cả mọi người. Nghiên cứu cho thấy, những nhóm đối tượng dễ bị tổn thương nhất bao gồm nam giới, người lớn tuổi, người có tình trạng sức khỏe kém, trình độ học vấn và thu nhập thấp hoặc không có chỗ ở ổn định.

Đặc biệt, người có công việc không ổn định ghi nhận mức lão hóa não cao hơn trung bình 5 tháng so với người có việc làm bền vững. Tình trạng sức khỏe yếu cũng làm tăng khoảng 4 tháng tuổi não so với những người khỏe mạnh.

Những tác động rộng hơn của đại dịch, từ căng thẳng tâm lý, mất kết nối xã hội đến thay đổi thói quen sinh hoạt, đều có thể ảnh hưởng đến sức khỏe não bộ.

Tuy nhiên, chỉ những người từng nhiễm COVID-19 mới có biểu hiện suy giảm đáng kể về chức năng nhận thức, như khả năng ghi nhớ, tư duy và xử lý thông tin.

Não bộ cũng cần được chăm sóc như thể chất

Theo tiến sĩ Mohammadi-Nejad, phát hiện này đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với ngành y tế: cần mở rộng phạm vi theo dõi và can thiệp sức khỏe trong khủng hoảng, không chỉ giới hạn ở các chỉ số thể chất.

“Sức khỏe não bộ chịu ảnh hưởng lớn từ đời sống tinh thần và xã hội. Những gián đoạn nghiêm trọng như đại dịch có thể để lại hậu quả dài lâu ngay cả ở người khỏe mạnh. Điều này đòi hỏi chúng ta phải đưa yếu tố nhận thức, tâm lý và xã hội vào chiến lược y tế công cộng trong các tình huống khẩn cấp tương lai”.

Làm gì để bảo vệ não bộ?

Não bộ bị lão hóa khi bạn già đi sẽ dẫn đến một số vấn đề về trí nhớ và nhận thức. Dù nghiên cứu không chỉ ra biện pháp cụ thể để đảo ngược tình trạng lão hóa não sau đại dịch, nhưng nhóm tác giả khuyến nghị duy trì các thói quen có lợi cho sức khỏe não bộ. Trong đó bao gồm:

Chế độ ăn uống lành mạnh

Tập thể dục đều đặn

Ngủ đủ giấc

Duy trì giao tiếp xã hội và hoạt động nhận thức.

Hồng Nhung