Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19: Ký ức, nghĩa tình, khát vọng của TP.HCM

Ngày 6-11, Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM tổ chức tọa đàm khoa học đóng góp ý kiến của chuyên gia về xây dựng công trình Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19 tại TP.HCM.

Tại tọa đàm, nhiều ý kiến chuyên gia, nhà khoa học thống nhất xây dựng công trình đài tưởng niệm gồm công viên, đài tưởng niệm và nhà tưởng niệm.

Toàn cảnh tọa đàm khoa học. Ảnh: TRẦN LINH

Tiếp cận từ góc nhìn của người dân

TS Nguyễn Thị Hậu, Tổng Thư ký Hội Khoa học Lịch sử TP.HCM, cho biết trên thế giới có nhiều đài tưởng niệm nạn nhân, người dân bình thường là cách ghi ơn người dân bởi đất nước nào cũng phát triển từ những người lao động, người dân hết sức bình thường.

Theo bà, Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19 tại TP.HCM nên được tiếp nhận từ góc độ nhìn về người đã mất trong đại dịch lớn. Đó là cách nhìn của chính người dân, thể hiện sự mất mát, nghĩa tình của người dân TP với nhau, của đồng bào cả nước với TP.

“Đừng nên tách chúng ta ra khỏi người dân, đừng nên nghĩ rằng mình tưởng niệm người dân, chúng ta cũng là người dân…” - TS Nguyễn Thị Hậu nói và khẳng định nếu không có sự đồng thuận, đồng lòng giữa dân với chính quyền thì TP.HCM không thể nào vượt qua đại dịch.

TS Nguyễn Thị Hậu, Tổng Thư ký Hội Khoa học Lịch sử TP.HCM, đề xuất đài tưởng niệm thể hiện sự đau thương nhưng không bi lụy. Ảnh: LÊ THOA

Bà cũng cho rằng công trình đài tưởng niệm thể hiện sự đau thương nhưng không bi lụy bởi đặc tính của người Sài Gòn dù đau buồn nhưng có thể nhanh vượt qua, rất nhớ nhung nhưng không bi lụy.

Tôi ước ao Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19 trở thành công viên nghĩa tình, có nghĩa với người chết, có tình với người hy sinh. Đó là công trình mà chắc chắn không một kiến trúc sư, nhà quy hoạch nào dám chặt một cái cây, phá một cái nhà mà phải tận lực khai thác.

TS Nguyễn Thị Hậu đề xuất TP nên có cuộc thi và tập trung vào mục đích chính, có sự thống nhất để các KTS dễ dàng thiết kế; được xây dựng giản dị, thể hiện những gì cốt lõi nhất và không nên ghi con số người mất cụ thể.

“Làm sao để người dân thấy mình trong đó thì người dân đến sẽ có nhiều cảm xúc” – TS Hậu nhấn mạnh. Bà cho rằng đây sẽ là ký ức quan trọng của lịch sử, đô thị TP.HCM để lưu truyền về sau, là tình nghĩa, đoàn kết, đồng thuận của người dân và chính quyền.

Xây dựng quy hoạch hài hòa, mở cuộc thi thiết kế

KTS Nguyễn Trường Lưu, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật TP.HCM, nhìn nhận khu đất số 01 Lý Thái Tổ là vị trí thuận lợi để xây dựng Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19.

Tuy nhiên, ông cho rằng nên xây dựng đài tưởng niệm nhẹ nhàng, mang tính kỷ niệm, không quá bi tráng. “Qua mất mát, chúng ta cần nhìn về tương lai” – ông nói.

KTS Nguyễn Trường Lưu đề nghị phải xây dựng quy hoạch cho khu vực công viên này hài hòa, định vị vị trí xây tượng đài. Theo ông, công viên không thể là nơi vui chơi, giải trí, tổ chức hội chợ mà cần xây dựng thành công viên chuyên đề khoa học, văn hóa, nghệ thuật.

KTS Nguyễn Trường Lưu, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật TP.HCM, đề nghị mở cuộc thi thiết kế ý tưởng đài tưởng niệm. Ảnh: LÊ THOA

Ông cho rằng TP cần đặt đề bài, mở cuộc thi để tìm được phương án tốt nhất với lộ trình cụ thể, không quá nóng vội. Ông cũng đồng tình với đề xuất xây dựng nhà trưng bày hình ảnh xúc động trong khuôn viên Đài tưởng niệm.

PGS.TS Phan Xuân Biên, nguyên Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy TP.HCM, chuyên viên cao cấp Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM, cho rằng Đài tưởng niệm với công viên, tượng đài… cần được quy hoạch rõ ràng và không thể gọi là “công viên nghĩa trang”.

PGS.TS Phan Xuân Biên, nguyên Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy TP.HCM, cho rằng không thể xem đây là công viên nghĩa trang. Ảnh: LÊ THOA

Từ kinh nghiệm thế giới, ông cho rằng Đài tưởng niệm không cần làm quá hoành tráng nhưng phải thể hiện khát vọng. Đồng thời, phải có nhà tưởng niệm nhắc nhớ chủ trương chống dịch COVID-19 của TP, gương sáng điển hình và sự đồng lòng, đoàn kết của người dân, sức mạnh của người dân trong phòng chống dịch COVID-19.

GS.TS Nguyễn Xuân Tiên, Chủ tịch Hội Mỹ thuật TP.HCM, cho rằng công trình không chỉ thể hiện sự mất mát mà còn thể hiện sự hồi sinh, tri ân.

“Đây không chỉ là nơi tưởng nhớ mà còn là nơi tri ân sự đoàn kết, sẻ chia, vinh danh các chiến sĩ, người dân đã gồng mình vượt qua đại dịch. Là nơi cảm xúc để ghi nhớ những bài học cho thế hệ sau; là điểm đến văn hóa, giáo dục truyền thống, để người dân, du khách chiêm nghiệm, lắng đọng…” – GS Nguyễn Xuân Tiên bày tỏ.

GS.TS Nguyễn Xuân Tiên, Chủ tịch Hội Mỹ thuật TP.HCM, gợi ý hình khối kiến trúc của đài tưởng niệm. Ảnh: LÊ THOA

Trên tinh thần đó, ông cho rằng đài tưởng niệm cần được xây dựng đơn giản, không rườm rà, hiện đại, toát lên được nét bi hùng. “Đó có thể là hình khối kiến trúc đơn thuần kết hợp kiến trúc điêu khắc cùng với ánh sáng, tạo nên biểu tượng xúc động đi vào lòng người” – vị giáo sư chia sẻ. Ông cũng đề xuất tích hợp giữa tượng đài và công nghệ số để công nghệ số với mã QR để người dân tiếp cận được quá trình phòng chống đại dịch của người dân TP.HCM, những tấm lòng nhân ái, hy sinh…

Còn TS Võ Kim Cương, nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng TP.HCM, nhấn mạnh công trình cần giữ lại biệt thự nhà Chú Hỏa và hệ thống cây xanh hiện hữu, tận dụng những gì đã có để tạo nên một không gian văn hóa, giáo dục mở, vừa mang tính biểu tượng, vừa tiết kiệm chi phí đầu tư.

TS Võ Kim Cương, nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng TP.HCM, nhấn mạnh công trình cần giữ lại biệt thự nhà Chú Hỏa và hệ thống cây xanh hiện hữu. Ảnh: LÊ THOA

Theo ông, cả nước chỉ nên có một công trình tưởng niệm nạn nhân COVID-19 dù không lớn nhưng giá trị phải thật lớn. “Quan trọng là khi đứng trước tượng đài, người ta có thể xúc động đến rơi nước mắt, rồi từ đó được tiếp thêm sức mạnh, hướng đến tương lại. Cảm xúc là yếu tố cốt lõi của công trình tưởng niệm” - TS Võ Kim Cương chia sẻ.

Hơn 20.000 người ra đi vì COVID-19

Phát biểu đề dẫn, ông Phạm Bình An, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM, gợi nhớ giai đoạn chống dịch đầy đau thương nhưng kiên cường của cả nước nói chung và TP.HCM nói riêng.

Ông cho biết tại TP.HCM có hơn 20.000 người đã ra đi vì COVID-19, 1.500 trẻ em mồ côi, cùng những thiệt hại nặng nề về kinh tế, tinh thần và xã hội trong thời gian giãn cách.

LÊ THOA