Đảm bảo ATTP dịp Tết: Vai trò của người tiêu dùng rất quan trọng

Ông Nguyễn Hùng Long - Phó Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế

Tình trạng kinh doanh thực phẩm tràn lan trên nhiều nền tảng, khiến nguy cơ không đảm bảo ATTP cho người tiêu dùng trong dịp Tết. Vì thế, ông Nguyễn Hùng Long - Phó Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (ATTP), Bộ Y tế - đã có cuộc trao đổi với báo chí về công tác kiểm tra, kiểm soát chất lượng thực phẩm, cũng như khuyến cáo người tiêu dùng đảm bảo ATTP trong ngày Tết.

Ý thức người dùng là quyết định

- Thưa ông, để đảm bảo an toàn vệ sinh ATTP trong dịp Tết Nguyên đán và lễ hội cho nhân dân, kế hoạch kiểm tra về ATTP của Cục ATTP sẽ tập trung vào những vấn đề gì?

Ông Nguyễn Hùng Long: Cuối năm là dịp thực phẩm được tiêu dùng nhiều, nhất là Tết Nguyên đán, nên từ sớm, Ban Chỉ đạo liên ngành Trung ương (sau đây gọi tắt là Ban Chỉ đạo) đã ban hành kế hoạch triển khai công tác bảo đảm ATTP Tết Nguyên Đán Giáp Thìn và mùa lễ hội Xuân 2024.

Những mặt hàng chủ yếu tăng lên trong dịp này là các loại thịt, bánh mứt kẹo, đồ uống… Vì thế, Ban Chỉ đạo đã chỉ đạo các cơ sở sản xuất kinh doanh bảo đảm ATTP trong sản xuất, chế biến và kinh doanh, từ đó, tăng cường kiểm soát, ngăn chặn kịp thời việc sản xuất kinh doanh thực phẩm giả, kém chất lượng, đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng cũng như phòng, chống ngộ độc thực phẩm.

Cục ATTP cũng xác định những sản phẩm trọng tâm để kiểm tra các cơ sở sản xuất, kinh doanh trong dịp Tết là bánh kẹo, miến, thịt, gạo và các loại đồ uống… .

- Được biết, hiện nay việc kinh doanh thực phẩm trên mạng rất phổ biến và tràn lan. Vậy, vấn đề này có được quan tâm, đặc biệt trong dịp Tết, thưa ông?

Ông Nguyễn Hùng Long: Gần đây kinh doanh online tăng gấp nhiều lần và xu hướng ngày càng tăng, là xu hướng chung của thế giới, chứ không phải chỉ riêng Việt Nam. Do đó, đây cũng là một vấn đề đáng quan tâm. Việc này ngành công thương sẽ là chủ đạo trong kiểm soát thương mại điện tử.

Song hiện nay có nhiều khó khăn, là kinh doanh hàng online không phải đăng ký kinh doanh, mà họ sẽ tự chịu trách nhiệm về sản phẩm. Tất nhiên, cơ quan quản lý có trách nhiệm kiểm soát, kiểm tra.

Quản lý nguồn gốc xuất xứ thực phẩm góp phần đảm bảo an toàn về vệ sinh thực phẩm

Ví dụ như một cơ sở sản xuất một thực phẩm nào đó để bán, thì đấy là họ kinh doanh. Mặc dù họ không phải đăng ký kinh doanh nhưng họ vẫn phải tuân thủ các quy định bảo đảm ATTP, nếu không, họ vẫn bị xử lý, cấm bán…

Ngoài ra, vai trò của người tiêu dùng rất quan trọng, bởi không ai thay thế họ được. Không nên cứ chờ một cơ quan hoặc ai đó kiểm soát, trong khi mình không quan tâm gì. Người tiêu dùng có thể kiểm soát ATTP bằng cách kiểm tra sự tin cậy của cơ sở sản xuất với các thông tin về cơ sở đó…

- Trong dịp Tết và lễ hội xuân năm nay, liệu người dân có thể an tâm về khâu vệ sinh ATTP, thưa ông?

Ông Nguyễn Hùng Long: Về chỉ đạo của Ban Chỉ đạo cũng như là vai trò các bộ, ngành, cơ quan quản lý, cơ quan thanh tra về ATTP trong cả nước không phải chỉ đến Tết mới quan tâm, mà xuyên suốt cả năm. Cơ quan chức năng cũng thường xuyên kiểm soát, kiểm tra, thanh tra, vi phạm xử lý và thông tin để người dân biết, cảnh báo cho người dân về những cơ sở có vi phạm.

Trang web của Cục ATTP thông tin đều đặn việc xử lý thực phẩm bảo vệ sức khỏe khi vi phạm nào, kể cả về quảng cáo hay vi phạm về an toàn.

Vai trò của người dân là rất lớn trong vấn đề để đảm bảo ATTP chung. Luật cũng quy định rất rõ vai trò, trách nhiệm của người tiêu dùng là phải tuân thủ theo hướng dẫn của nhà sản xuất, như hướng dẫn bảo quản thực phẩm ở điều kiện 5 độ C chẳng hạn, nhưng mua về lại để bên ngoài, khiến bị ôi thiu, mốc… Ăn vào thì gây ngộ độc. Việc đấy không cơ quan nào giúp xử lý cả.

Bất cứ vấn đề nào cũng quan trọng, từ sự quản lý của cơ quan chức năng đến ý thức tự bảo vệ chính mình của người tiêu dùng mới có thể đảm bảo được một cái Tết an toàn cho mọi gia đình.

- Các chế tài liệu đã thực sự đủ sức răn đe, ngăn chặn những hành vi vi phạm về ATTP hay chưa, thưa ông?

Ông Nguyễn Hùng Long: Lực lượng về kiểm tra ATTP rất mỏng. Một tỉnh chỉ có một chi cục hoặc thậm chí chỉ là một phòng trong sở. Còn của ngành y tế thì cũng chỉ hơn một chục người. Tuyến huyện có vài người, tuyến xã, phường thì cán bộ y tế kiêm nhiệm. Trong khi, tổng số cơ sở sản xuất kinh doanh thực phẩm trên toàn quốc khoảng 700.000 cơ sở lớn nhỏ. Với lực lượng như thế làm sao mà đi kiểm soát hết được.

Vấn đề trọng tâm vẫn là tuyên truyền để người sản xuất, người tiêu dùng tuân thủ theo quy định; kiểm tra để xác định những nơi nào là nhóm thực phẩm nguy cơ, cơ sở nào có phản ánh của người dân không tốt sẽ tập trung kiểm tra ưu tiên.

Về chế tài xử lý hiện nay, mức xử phạt không thấp. Bởi vì những cơ sở nhỏ có khi bị phạt đến mấy chục triệu. Những vi phạm của doanh nghiệp lớn sản xuất số lượng nhiều, khi vi phạm đã bị phạt đến hàng tỷ đồng. Cho nên, chế tài phạt không phải là không có tính chất răn đe, bởi phạt nhiều thì cơ sở kinh doanh có thể phá sản, không thể sản xuất được nữa.

Thế nhưng thực tế trong xã hội luôn có những thành phần cố tình lách luật để làm những sản phẩm không đạt yêu cầu, nhằm kiếm lợi bất chính.

Phối kết hợp liên ngành để kiểm soát vấn đề ATTP

- Theo ông sự phối hợp liên ngành cần được thực hiện ra sao để có thể nâng cao tính hiệu quả trong công tác quản lý ATTP?

Ông Nguyễn Hùng Long: Trong kế hoạch kiểm tra liên ngành của Ban Chỉ đạo về ATTP Tết Giáp Thìn cũng như lễ hội Xuân 2024, Bộ NN&PTNT, Bộ Công thương, Bộ Y tế chủ trì các đoàn liên ngành, nhưng trong đó đều mời các thành phần tham gia là các ban, ngành, đoàn thể hội khác như Hội nông dân thành viên, Hội Liên hiệp phụ nữ, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc các tỉnh, TP…

Thanh tra thường xuyên các cơ sở sản xuất là biện pháp đảm bảo ATTP

Trong quá trình đi kiểm tra, không phải lúc nào cũng đủ được các thành phần hiệp hội đó, nhưng họ cũng góp phần giám sát các hoạt động sản xuất, kinh doanh ATTP ở các địa phương, để thông báo cho chính quyền các địa phương khi phát hiện ra vi phạm hoặc những hành vi có thể gây ra những mối nguy đến sức khỏe của người tiêu dùng.

Hiện nay đang chia ra 3 bộ cùng kiểm tra, quản lý, còn theo Chỉ thị 17 của Ban Bí thư là sau này việc quản lý về ATTP sẽ về một đầu mối. Khi đó dù một đầu mối là bộ nào quản lý thì sự phối hợp liên ngành vẫn cần phải tiếp tục.

Ví dụ như ngành nông nghiệp thì không bao giờ thoát khỏi trách nhiệm đảm bảo nuôi trồng, thu hái đánh bắt, sơ chế nông sản thực phẩm; ngành công thương cũng không thể thiếu vì họ quản lý thị trường, trách nhiệm quản lý về lưu thông trên thị trường. Hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng… cơ quan truyền thông cũng vẫn phải tuyên truyền trên các phương tiện đại chúng… Tất cả các ban ngành khác đều có vai trò nhất định. Việc cần thiết là phối kết hợp liên ngành ngày càng chặt chẽ hơn sẽ đảm bảo tốt hơn về vấn đề ATTP.

- Theo ông, nguyên tắc cơ bản để đảm bảo ATTP đối với người dân trong ngày Tết là gì, thưa ông?

Ông Nguyễn Hùng Long: Nguyên tắc đầu tiên là thực phẩm nên ăn chín. Nấu xong không để quá 4 giờ mới ăn. Đặc biệt là đừng làm nhiều quá, để ăn không hết lưu cữu ngày này sang ngày khác. Lúc đó, chúng ta bảo quản để lạnh thế nào, nó vẫn cứ bị ảnh hưởng đến chất lượng và sự an toàn. Đó là lưu ý đầu tiên là trong khâu chế biến và sử dụng.

Thứ hai là đối với thực phẩm mua sẵn, chúng ta lưu ý về nhãn mác đầy đủ và tuân thủ theo hướng dẫn về vận chuyển, bảo quản của người sản xuất.

Thứ ba là về sử dụng. Chúng ta cố gắng làm sao mà sử dụng cho đầy đủ, vừa phải chứ đừng sử dụng quá nhiều. Vì uống rượu quá nhiều, chắc chắn ảnh hưởng sức khỏe.

Xin cảm ơn ông!

Hồ Xuân Mai