Đan Mạch nỗ lực thúc đẩy nông nghiệp xanh trong nhiệm kỳ Chủ tịch luân phiên EU

Hình minh họa. Ảnh: AFP/Getty Images

Theo tờ Politico ngày 23/6, Đan Mạch sẽ đảm nhiệm vai trò Chủ tịch luân phiên Hội đồng Liên minh châu Âu (EU) từ tháng 7/2025. Nước này đặt mục tiêu thúc đẩy lồng ghép chính sách khí hậu vào nông nghiệp, dựa trên kinh nghiệm nội địa khi vừa thông qua thỏa thuận lịch sử về đánh thuế phát thải trong lĩnh vực nông nghiệp. Tuy nhiên, xu hướng chung trong nội bộ EU hiện nay lại thiên về giảm quy định và ưu tiên ổn định kinh tế sau làn sóng phản đối từ giới nông dân trong năm qua.

Bộ trưởng Chuyển đổi Xanh Đan Mạch Jeppe Bruus nhấn mạnh nước này sẽ tận dụng nhiệm kỳ Chủ tịch EU để thúc đẩy mô hình phát triển nông nghiệp bền vững, lấy cảm hứng từ Thỏa thuận Ba bên Xanh được ký kết năm ngoái giữa chính phủ, giới nông dân và các tổ chức môi trường. Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận không gian chính trị tại Brussels sẽ hạn chế đáng kể khả năng tạo ra thay đổi đột phá.

Năm 2024, Đan Mạch trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới ban hành luật đánh thuế phát thải khí nhà kính từ nông nghiệp. Theo đó, mức thuế áp dụng từ năm 2030 là 120 kroner (khoảng 17 USD) mỗi tấn CO₂, tăng dần lên 300 kroner (khoảng 43 USD)) vào năm 2035. Toàn bộ nguồn thu sẽ được tái đầu tư vào các sáng kiến xanh và hỗ trợ nông dân chuyển đổi mô hình sản xuất.

Nông nghiệp hiện chiếm gần 29% tổng lượng phát thải khí nhà kính của Đan Mạch, trong đó chủ yếu đến từ chăn nuôi và phân bón. Với mục tiêu cắt giảm 70% lượng phát thải vào năm 2030, chính phủ Đan Mạch xác định không thể đạt được nếu không kiểm soát khí thải trong lĩnh vực này.

Tuy nhiên, khi bước ra sân khấu chính trị EU, Đan Mạch sẽ gặp phải nhiều lực cản. Theo giáo sư Alan Matthews - chuyên gia chính sách nông nghiệp châu Âu tại Đại học Trinity (Ireland) - phần lớn các nước thành viên EU hiện chưa sẵn sàng áp dụng các biện pháp mạnh tương tự. Ngay cả các quốc gia có tỷ lệ phát thải nông nghiệp cao như Ireland hay Đức cũng đang dè dặt, do lo ngại ảnh hưởng tới ngành sữa và thịt.

Tại EU, nhiều sáng kiến xanh từng được thúc đẩy trong nhiệm kỳ đầu của Chủ tịch Ủy ban Ursula von der Leyen hiện đang bị trì hoãn hay điều chỉnh. Sau loạt biểu tình của nông dân, Brussels đã khởi động “đối thoại chiến lược” với ngành nông nghiệp, nhưng kết quả chủ yếu nghiêng về bảo đảm thu nhập và ổn định sản xuất hơn là đẩy mạnh chuyển đổi xanh.

Thậm chí, chính sách của Đan Mạch cũng vấp phải chỉ trích trong nước. Một số ý kiến cho rằng mức thuế quá thấp so với lĩnh vực công nghiệp và phụ thuộc quá nhiều vào các biện pháp tự nguyện và công nghệ chưa kiểm chứng, như than sinh học hay chất ức chế methane. Một nhà ngoại giao EU nhận định: “Đây mới là bước khởi đầu, không phải giải pháp trọn vẹn”.

Một trở ngại khác đến từ cơ chế hoạt động của EU. Khác với mô hình đối thoại toàn xã hội của Đan Mạch, các quyết sách tại Brussels thường được xây dựng thông qua các cuộc thương lượng kín giữa ba cơ quan (Ủy ban, Nghị viện và Hội đồng), khiến việc thúc đẩy đồng thuận trở nên khó khăn hơn.

Dù khó tạo ra thay đổi lớn về chính sách trong nhiệm kỳ 6 tháng, Đan Mạch vẫn có thể đóng vai trò "giữ lửa" cho mục tiêu chuyển đổi xanh tại EU. Chiến lược Kinh tế Sinh học mới của EU, dự kiến công bố cuối năm 2025, có thể tạo cơ hội để Copenhagen xác định chương trình nghị sự theo hướng tích hợp phát triển bền vững với lợi ích công nghiệp.

Ông Bruus cho rằng, nông dân chỉ sẵn sàng tham gia quá trình chuyển đổi nếu có cơ sở kinh tế hợp lý. Tại Đan Mạch, các công cụ tài chính như Quỹ Đất Xanh đã góp phần làm dịu tác động của chính sách thuế mới. Tuy nhiên, để nhân rộng mô hình này ở cấp độ toàn khối, EU cần điều chỉnh lại cơ cấu ngân sách và ưu tiên nguồn lực cho các mục tiêu xanh - điều không dễ thực hiện trong bối cảnh áp lực tài khóa gia tăng và các cuộc tranh luận chưa ngã ngũ về phân bổ lợi ích sau năm 2027.

Hoàng Anh/Báo Tin tức và Dân tộc