Đạn pháo đắt tiền của Mỹ bất lực trước sự gây nhiễu của Nga

Yegor Chernev, Phó Chủ tịch Ủy ban An ninh của Verkhovna Rada (Quốc hội Ukraine), gần đây tuyên bố loại đạn dược dẫn đường bằng GPS, có giá hàng chục nghìn đô la mỗi quả, đã gặp khó khăn trong việc duy trì độ chính xác trước các hệ thống gây nhiễu tinh vi.

Lời chỉ trích này xuất phát từ cuộc xung đột đang diễn ra ở Ukraine, đặt ra những câu hỏi về độ tin cậy của vũ khí tiên tiến trên chiến trường hiện đại, nơi các biện pháp đối phó điện tử ngày càng phổ biến.

M982 Excalibur là đạn pháo dẫn đường tầm xa 155mm, được phát triển thông qua sự hợp tác giữa Raytheon Missiles & Defense và BAE Systems Bofors. Được giới thiệu với Quân đội Mỹ vào năm 2007, nó được thiết kế để mang lại độ chính xác trong môi trường chiến đấu phức tạp. Đạn pháo sử dụng sự kết hợp giữa hệ thống dẫn đường quán tính và GPS để tấn công mục tiêu với sai số dưới 4 mét. Độ chính xác này cho phép nó tấn công các vị trí, boongke hoặc xe của đối phương trong khi giảm thiểu thiệt hại, một tính năng quan trọng đối với các hoạt động gần khu vực dân sự hoặc lực lượng thân thiện.

Với tầm bắn khoảng 25 dặm khi bắn từ các loại lựu pháo tiêu chuẩn như M777, và lên tới 43 dặm trong các cuộc thử nghiệm với các hệ thống tiên tiến, Excalibur cung cấp khả năng tấn công các mục tiêu ở xa mà không cần dựa vào sự hỗ trợ của không quân.

Giá thành của đạn được báo cáo từ 70.000 đến 100.000 đô la một viên, cho thấy kỹ thuật tinh vi của nó nhưng cũng nhấn mạnh đến mức độ nguy hiểm khi hiệu suất giảm sút.

Khi Ukraine bắt đầu nhận được đạn pháo Excalibur từ Mỹ vào năm 2022, chúng được ca ngợi là một bước ngoặt. Các video do lực lượng Ukraine chia sẻ cho thấy các viên đạn phá hủy thiết bị của Nga với độ chính xác cao, từ xe tăng đến pháo binh.

Tướng Valeriy Zaluzhny, khi đó là tổng tư lệnh Ukraine, đã ca ngợi độ chính xác trong các cuộc tấn công dọc theo sông Dnipro, nơi họ phá vỡ các vị trí của Nga. Các báo cáo ban đầu cho thấy các quả đạn pháo bắn trúng mục tiêu với tỷ lệ thành công khoảng 70%.

Tuy nhiên, khi cuộc xung đột diễn ra, hiệu quả của Excalibur bắt đầu suy yếu. Lực lượng Nga, để thích nghi với mối đe dọa, đã triển khai các hệ thống tác chiến điện tử tiên tiến được thiết kế để phá vỡ tín hiệu GPS. Những hệ thống này, như Krasukha-4 và Zhitel, phát ra sóng vô tuyến mạnh làm nhiễu hệ thống định vị vệ tinh, khiến đạn dẫn đường bằng GPS mất khả năng khóa tọa độ. Nếu không có sự dẫn đường chính xác, quỹ đạo của Excalibur trở nên không đáng tin cậy và có thể trượt mục tiêu hàng chục mét hoặc không nổ chính xác.

Đến giữa năm 2023, các đánh giá của Ukraine ghi nhận tỷ lệ thành công của đạn pháo giảm mạnh, một số ước tính cho thấy tỷ lệ này giảm xuống mức thấp tới 6%. Sự sụt giảm đáng kể này đã khiến Kiev phải cắt giảm việc sử dụng loại đạn này và cuối cùng Mỹ đã dừng giao hàng, với lý do tỷ lệ thất bại cao. Một báo cáo của Washington Post vào tháng 5/2024 đã xác nhận Ukraine đã thông báo cho Washington về những vấn đề này, đồng thời nhấn mạnh việc Nga gây nhiễu đã làm giảm khả năng sử dụng trên chiến trường của loại đạn pháo này.

Thách thức kỹ thuật nằm ở sự phụ thuộc của Excalibur vào GPS, một hệ thống tuy mang tính cách mạng nhưng không phải là bất khả xâm phạm. Tín hiệu GPS tương đối yếu, truyền đi hàng nghìn dặm từ vệ tinh đến các máy thu trên Trái đất. Các thiết bị gây nhiễu khai thác điều này bằng cách phát tiếng ồn trên cùng tần số, lấn át tín hiệu và làm rối loạn hệ thống dẫn đường của đạn dược.

Excalibur có hệ thống dẫn đường quán tính dự phòng, sử dụng các cảm biến bên trong để ước tính vị trí dựa trên gia tốc và hướng, nhưng điều này kém chính xác hơn, đặc biệt là trên khoảng cách xa. Các lực lượng Nga đã cải thiện khả năng tác chiến điện tử trong thập kỷ qua, tích hợp các hệ thống như Pole-21, có thể phá vỡ tín hiệu GPS trên các khu vực rộng lớn.

Đây không phải lần đầu tiên vũ khí tiên tiến bị vô hiệu hóa. Trong chiến dịch năm 1999 ở Kosovo, lực lượng Nam Tư đã sử dụng các kỹ thuật gây nhiễu thô sơ để phá vỡ tên lửa hành trình của Mỹ, buộc phi công phải điều chỉnh chiến thuật. Vào đầu những năm 2000, quân nổi dậy ở Iraq và Afghanistan đã sử dụng máy gây nhiễu vô tuyến cơ bản để vô hiệu hóa chất nổ điều khiển từ xa. Gần đây hơn, Hezbollah đã sử dụng máy gây nhiễu do Iran cung cấp để can thiệp vào máy bay không người lái của Israel.

Những ví dụ này minh họa cho một chu kỳ liên tục trong chiến tranh: một công nghệ mới thống trị cho đến khi đối thủ tìm ra cách chống lại nó, tạo ra một vòng đổi mới khác. Excalibur ở Ukraine phù hợp với mô hình này, đóng vai trò như một lời nhắc nhở rằng không có vũ khí nào miễn nhiễm với sự thích nghi.

Những hàm ý của thách thức này vượt xa ngoài phạm vi tiền tuyến của Ukraine. Cuộc xung đột đã trở thành nơi thử nghiệm cho chiến tranh hiện đại.

Theo các tài liệu của Lầu Năm Góc, từ năm 2022, Mỹ đã cung cấp cho Ukraine hàng tỷ đô la viện trợ, bao gồm hơn 3.000 quả đạn pháo Excalibur.

TD