Đảng Cộng hòa rời xa gốc rễ một thời

“John Fetterman muốn thả tội phạm sát nhân ra khỏi tù”, người dẫn video cảnh báo về ông Fetterman, Phó thống đốc bang Pennsylvania - một đảng viên Dân chủ. “Chúng ta không thể để ông ấy trả tự do cho sát nhân”.

Đó là thông điệp của video quảng cáo cho chiến dịch tranh cử của ông Mehmet Oz, ứng viên đảng Cộng hòa chạy đua vào Thượng viện Mỹ. Thông điệp ấy thể hiện chiến lược kinh điển của đảng này: Tô vẽ các đảng viên Dân chủ là quá nhẹ tay với tội phạm.

Đây cũng là chiến lược đảng này đang sử dụng khi ngày bầu cử giữa nhiệm kỳ sắp tới vào tháng 11. Họ muốn xoáy sâu vào vấn đề trị an để cử tri không còn để ý tới các vấn đề đảng Dân chủ đang thúc đẩy như quyền phá thai, biến đổi khí hậu và nền dân chủ.

Nhưng theo giới quan sát, việc đảng Cộng hòa khẳng định mình là đảng của “luật pháp và trật tự” có thể phản tác dụng vì hành vi của các lãnh đạo đảng này, trong đó có ông Trump - người đang đối mặt nhiều vụ điều tra dân sự và hình sự.

Bên cạnh vị cựu tổng thống Mỹ, nhiều đảng viên Cộng hòa có thâm niên cũng đã lên tiếng bảo vệ ông Trump và bày tỏ thái độ xem nhẹ nền pháp quyền Mỹ.

Đảng của pháp quyền

“Đảng Cộng hòa đang nhanh chóng trở thành đảng của sự hỗn loạn và vô pháp”, Larry Jacobs, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Chính trị và Quản trị thuộc Đại học Minnesota, nói. “Lẽ ra đảng này phải đề cao những nguyên tắc bảo thủ truyền thống, phải tôn trọng thông lệ và phép tắc của xã hội”.

Bảy năm qua, ông Trump đã tạo ra nhiều thay đổi trong đảng Cộng hòa. Một trong những điều đó được thể hiện qua việc đảng viên hiện nay sẵn sàng bảo vệ những hành vi vốn sẽ là không thể chấp nhận nếu tới từ các chính khách khác.

Một người ủng hộ ông Trump tại New York đeo thẻ có dòng chữ trên ghi "Luật pháp và trật tự", ở dưới là dòng chữ "Hãy bầu cho ông Trump". Ảnh: Sipa USA.

Sau khi FBI khám xét tư dinh Mar-a-Lago hồi tháng 8, ông Trump có thể bị khởi tố vì sai phạm trong xử lý tài liệu chính phủ và cản trở điều tra hình sự.

Nhưng đối với một số đảng viên Cộng hòa, lệnh khám hợp pháp của FBI lại đáng bị lên án vì theo họ, đây là chứng cứ cho thấy chính quyền ông Biden đã vũ khí hóa FBI để nhắm vào đối thủ chính trị, theo cây bút Catherine Rampbell trên Washington Post.

Vị cựu tổng thống còn đang đối diện cuộc điều tra ở bang Georgia về việc cố lật ngược kết quả bầu cử hồi năm 2020. Tháng 9, ông Trump và 3 người con lớn tuổi nhất bị tổng chưởng lý New York cáo buộc đã khai báo gian dối giá trị bất động sản với nhà chức trách để hưởng lợi.

Nhưng dù vậy, ông Trump vẫn là ứng viên hàng đầu đại diện cho đảng Cộng hòa trong cuộc chạy đua vào Nhà Trắng năm 2024.

Đối thủ đáng gờm nhất của ông Trump trong nội bộ đảng Cộng hòa là Thống đốc bang Florida Ron DeSantis. Ông DeSantis có thể đã vi phạm luật liên bang sau khi dùng hơn 600.000 USD tiền thuế để tống khoảng 50 người xin tị nạn tới bang Massachusetts với lý do sai sự thật.

Nhà chức trách bang Massachusetts đang yêu cầu Bộ Tư pháp Mỹ mở cuộc điều tra vụ án buôn lậu người.

Không chỉ vậy, nhiều đảng viên Cộng hòa ở Thượng viện và Hạ viện Mỹ, cùng các ứng viên của đảng này trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ, đều từ chối lên án hoặc thậm chí ủng hộ tích cực cáo buộc của ông Trump về việc có gian lận trong cuộc bầu cử năm 2020.

“Đảng viên Cộng hòa làm ngơ trước các hành vi của ông Trump trước, trong và sau nhiệm kỳ tổng thống”, Tara Setmayer - cố vấn một nhóm phản đối ông Trump - nói. Theo bà, điều này đã cho phép các ứng viên tổng thống khác của đảng có cách cư xử có thể vượt ngoài pháp luật để thực hiện các dự định của họ.

Người biểu tình ủng hộ ông Trump sau khi khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago bị khám xét hôm 8/8. Ảnh: Reuters.

Thông điệp thắng lợi

Đảng viên Cộng hòa luôn hành động rất nhanh khi lên tiếng cáo buộc đảng viên Dân chủ không tôn trọng pháp luật. Năm 2015, đảng viên Cộng hòa từng cáo buộc chính quyền Tổng thống Obama đã hành động trái phép khi che giấu vụ trao đổi tù nhân giữa Mỹ với Taliban.

Nhưng bà Setmayer, một cựu giám đốc truyền thông cho đảng Cộng hòa ở Đồi Capitol, tin rằng những gì Tổng thống Obama lúc đó đã thực hiện bằng quyền hành pháp không gây nghi ngờ về pháp lý như mức đảng viên Cộng hòa hiện nay.

Năm 1968, ứng viên tổng thống Richard Nixon khi tranh cử đã dùng khẩu hiệu “luật pháp và trật tự” cho đảng Cộng hòa, hứa hẹn sẽ chỉnh sửa một đất nước đang rối ren.

“Khi nhìn vào Mỹ, chúng ta thấy những thành phố bị khói và lửa bao vây. Mỗi tối chúng ta lại nghe thấy tiếng còi hú cảnh sát”, ông Nixon nói.

Nhưng 6 năm sau đó, chính ông Nixon đã phải từ chức tổng thống sau khi ông vi phạm pháp luật trong lúc cố gắng che đậy vụ đột nhập khởi đầu cho bê bối Watergate.

Dù vậy, đảng Cộng hòa tin rằng họ đã tìm được thông điệp sẽ mang lại chiến thắng trước đối thủ. Tới nay, khẩu hiệu “luật pháp và trật tự” đã trở thành lá cờ của đảng Cộng hòa.

Lúc này đây, khẩu hiệu “luật pháp và trật tự” lại đang vang lên trước thềm những cuộc chạy đua giữa nhiệm kỳ, từ bang Oregon tới bang Pennsylvania, từ bang New Mexico tới bang Washington.

Tổng thống Richard Nixon vào năm 1972. Ảnh: New York Times.

“Việc phá luật ngang nhiên hiện lại là tài sản chính trị của các ứng viên và người làm việc cho đảng Cộng hòa”, nhà nghiên cứu cấp cao Caroline Fredrickson thuộc viện Trung tâm Tư pháp Brennan, nói trên New York Times.

“Một số người có dính líu tới vụ bạo loạn ngày 6/1/2021 nay lại ra tranh cử và đã được chọn làm người đại diện cho đảng Cộng hòa trong bầu cử giữa nhiệm kỳ”, chuyên gia này nói thêm.

Tập hợp hạ nghị sĩ ở Hạ viện Mỹ gần đây đã công bố bản nghị trình với tên gọi “Cam kết với nước Mỹ”. Bản nghị trình này đổ lỗi cho phong trào “Cắt giảm ngân sách cho cảnh sát” đã khiến điều kiện làm việc của cảnh sát trở nên khó khăn hơn.

Tổng thống Joe Biden và các đảng viên Dân chủ đã rất nỗ lực tránh xa khẩu hiệu “Cắt giảm ngân sách cho cảnh sát”. Nhiều thành phố do đảng Dân chủ lãnh đạo cũng rót thêm tiền vào sở cảnh sát địa phương.

Tuy nhiên, vấn đề này vẫn là một điểm yếu của đảng Dân chủ. Cử tri cho biết về vấn đề tội phạm và cảnh sát, họ đồng ý với đảng Cộng hòa nhiều hơn, với mức chênh lệch 10 điểm %, theo khảo sát gần đây của New York Times/Siena College.

Bộ đôi Biden - Obama cùng xuất hiện ở 'vũ đài' Pennsylvania Tổng thống Mỹ Joe Biden và ông Barack Obama đã đến bang Pennsylvania ngày 5/11 để vận động cho ứng viên của đảng Dân chủ trong cuộc đua Thượng viện và thống đốc bang năm nay.

Quốc Đạt