Đăng ký điện mặt trời mái nhà không phải cơ chế 'xin - cho'

Mặc dù đang được EVN đề xuất nhưng ngay lập tức trên mạng xã hội đã xuất hiện những cách nhìn thiên lệch, thiếu tinh thần xây dựng về chủ trương đúng đắn này.

Vì sao cần đăng ký, thông báo?

Trước thực trạng nhiều chủ đầu tư lắp đặt điện mặt trời mái nhà nhưng không thông báo hoặc không đăng ký với cơ quan quản lý, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã đề nghị bổ sung quy định: Tổ chức, cá nhân lắp đặt điện mặt trời mái nhà để tự dùng nhưng không thông báo hoặc đăng ký với cơ quan quản lý, sẽ bị xử lý theo pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực điện lực…

Quy định đăng ký và thông báo với việc lắp đặt điện mặt trời mái nhà giúp công tác quản lý hiệu quả, phát triển năng lượng bền vững.

Thông tin này ngay lập tức thu hút sự chú ý và xuất hiện nhiều ý kiến trái chiều trên mạng xã hội. Không ít người cho rằng quy định này chẳng khác nào sinh thêm “giấy phép con”, tạo ra cơ chế “xin - cho” gây phiền hà. Trên một số diễn đàn xuất hiện nhiều ý kiến chưa mang tính xây dựng, thậm chí cố tình đưa các ý kiến để hiểu sai vấn đề như “rồi sử dụng máy nổ cũng phải đăng ký”; “Năng lượng mặt trời này là của EVN” hay tiêu cực hơn là hàm ý yêu cầu này là nhằm “loại bỏ điện lưới năng lượng”…

Tuy nhiên, cần nhìn vào bản chất của vấn đề để thấy rằng yêu cầu đăng ký, thông báo không nhằm hạn chế quyền của người dân, mà là để quản lý chặt chẽ hơn, nắm bắt thông tin tổng thể, đảm bảo an toàn và phát triển bền vững hệ thống điện quốc gia.

Theo Nghị định 58/2024/NĐ-CP, các hộ gia đình, doanh nghiệp khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà phục vụ mục đích tự sử dụng vẫn phải thực hiện thông báo với đơn vị điện lực địa phương. Nếu có nhu cầu đấu nối với lưới điện, quy định còn yêu cầu đăng ký, kiểm tra kỹ thuật, đo đếm và nghiệm thu. EVN đã giải thích rõ, đây không phải là thủ tục xin phép để được lắp đặt, mà đơn giản chỉ là thông báo, đăng ký để ngành điện nắm thông tin, từ đó vận hành hệ thống hiệu quả và an toàn hơn.

Điện là một loại năng lượng đặc thù, gắn liền với an ninh năng lượng quốc gia và sự an toàn của hàng triệu hộ gia đình. Việc quản lý nguồn điện phân tán như điện mặt trời mái nhà là yêu cầu tất yếu, không thể phó mặc cho tình trạng mạnh ai nấy làm.

Cần hiểu rõ, yêu cầu thông báo hay đăng ký điện mặt trời mái nhà không phải là thủ tục "xin – cho", mà là điều kiện cần thiết để hệ thống điện quốc gia vận hành ổn định.

Theo phân tích của các chuyên gia, vào những ngày nắng, hộ gia đình sử dụng điện mặt trời, phụ tải trên lưới giảm xuống. Nhưng khi trời nhiều mây hoặc vào ban đêm, nhu cầu lại dồn về điện lưới. Nếu cơ quan quản lý không nắm rõ mức công suất điện mặt trời mà người dân đã lắp đặt, sẽ không tính toán được chính xác phụ tải thực tế.

Nói cách khác, việc đăng ký hay thông báo giúp khôi phục lại bức tranh phụ tải đúng với nhu cầu. Nhờ đó, ngành điện có thể chuẩn bị nguồn cung ổn định trong những thời điểm không có nắng"

Ngoài ra, loại hình điện mặt trời có tính bất định rất cao, phụ thuộc lớn vào thời tiết nên nếu phát triển vượt quy hoạch sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến cân bằng cung - cầu hệ thống, buộc ngành điện phải duy trì nguồn dự phòng, gây tốn kém không cần thiết.

Mặc dù Nghị định 58/2024/NĐ-CP đã qui định việc người dân lắp điện đặt điện mặt trời mái nhà phải đăng ký, thông báo, tuy nhiện thực trạng nhiều người dân, hộ gia đình không thông báo, đăng ký gây khó khắn cho công tác nắm thông tin, quản lý như đã phân tích ở trên. Nên việc EVN đề xuất việc lắp điện mặt trời mái nhà không đăng ký là vi phạm là hoàn toàn hợp lý để phụ công tác quản lý tốt hơn.

Sẽ có những hệ lụy nếu thiếu quản lý

Từ câu chuyện điện mặt trời áp mái có thể nhìn sang một số lĩnh vực khác. Ví dụ như lĩnh vực giao thông, nếu mỗi người dân sử dụng phương tiện không đăng ký thì làm sao cơ quan quản lý nắm được thực trạng tổng số lượng phương tiện, nhu cầu sử dụng, dự báo cho tương lai để quy hoạch, đầu tư phát triển. Nếu không làm tốt việc này sẽ có những hệ lụy rõ ràng...

Tương tự sang lĩnh vực điện và cụ thể ở đây là điện mặt trời áp mái như đang đề cập. Các chuyên ra chỉ ra bốn hệ lụy rõ ràng nếu điện mặt trời mái nhà phát triển mà không đăng ký, thông báo.

Thứ nhất, ngành điện không có số liệu chính xác về tổng công suất và vị trí lắp đặt, dẫn đến khó khăn trong quy hoạch và đầu tư lưới điện.

Thứ hai, công tác dự báo phụ tải sẽ thiếu căn cứ, nguy cơ mất cân đối cung – cầu.

Thứ ba, an toàn lưới điện bị đe dọa khi có thể xuất hiện tình trạng quá tải cục bộ, chất lượng điện áp suy giảm, thậm chí gây sự cố.

Thứ tư, chính người dân, doanh nghiệp cũng chịu rủi ro khi hệ thống không được ghi nhận chính thức, dẫn tới khó khăn trong bảo hành, khiếu kiện hoặc xử lý sự cố.

Rõ ràng, nếu không thực hiện nghiêm đăng ký và thông báo, cả hệ thống từ quản lý tới người sử dụng đều đối diện nhiều nguy cơ. Việc yêu cầu thông báo, đăng ký không phải là làm khó, mà là để tránh những hậu quả đã được chỉ ra cụ thể.

EVN cũng khẳng định quy định này không nhằm cản trở phát triển điện mặt trời mái nhà, trái lại còn khuyến khích người dân đầu tư. Bởi lẽ, khi được quản lý chính thức, hệ thống của người dân mới có cơ sở pháp lý để được công nhận, được bảo vệ quyền lợi liên quan.

Linh Nhi