Dâng sao giải hạn: Nên hay không nên?

Dâng sao giải hạn là một tín ngưỡng, nghi lễ phổ biến trong văn hóa Á Đông, đặc biệt ở Việt Nam. Theo quan niệm dân gian, mỗi người trong mỗi năm đều bị chi phối bởi một ngôi sao chiếu mệnh. Trong đó, có sao tốt mang lại may mắn, tài lộc và có sao xấu gây xui rủi, tai ương. Vì vậy, vào đầu năm, nhiều người làm lễ dâng sao giải hạn với hy vọng xua tan điều không may và cầu mong một năm bình an, thuận lợi.

Tuy nhiên, tín ngưỡng này hiện vẫn gây nhiều tranh cãi. Có nhiều câu hỏi được đặt ra như: Có nên tiếp tục duy trì tín ngưỡng này hay không? Có phải dâng sao giải hạn thực sự giúp con người thoát khỏi vận hạn hay chỉ là một tập tục mang tính mê tín dị đoan?

Tín ngưỡng có từ lâu đời

Dâng sao giải hạn có nguồn gốc từ quan niệm về cửu diệu tinh quân trong hệ thống chiêm tinh học phương Đông. Theo đó, mỗi người hàng năm sẽ chịu ảnh hưởng của một trong chín ngôi sao (gọi là sao hạn). Nếu gặp sao xấu như La Hầu, Kế Đô, Thái Bạch thì cần làm lễ cúng dâng sao để giảm nhẹ vận hạn.

Trong các dịp đầu năm mới, nhiều người dân thường làm lễ dâng sao giải hạn tại các cơ sở tôn giáo. Ảnh minh họa

Từ góc độ tín ngưỡng dân gian, dâng sao giải hạn xuất phát từ tâm lý lo lắng trước những điều không may có thể xảy ra. Trong xã hội truyền thống, khi khoa học chưa phát triển, con người tìm đến những phương pháp tâm linh để trấn an tinh thần. Tuy nhiên, theo Phật giáo chính thống, dâng sao giải hạn không phải một nghi lễ trong giáo lý nhà Phật. Đức Phật dạy rằng, con người tạo nghiệp gì sẽ nhận quả ấy (luật nhân quả), chứ không có chuyện cúng bái mà thay đổi được vận mệnh.

Dù vậy, trên thực tế, nhiều chùa chiền vẫn tổ chức các buổi lễ dâng sao giải hạn, thu hút đông đảo người dân tham gia. Điều này khiến ranh giới giữa tín ngưỡng dân gian và tôn giáo ngày càng bị xóa mờ.

Từ xa xưa, con người luôn có nhu cầu tìm kiếm sự bình an về mặt tinh thần. Dâng sao giải hạn, xét theo khía cạnh này, có thể giúp con người cảm thấy yên tâm, lạc quan hơn trong cuộc sống. Khi đã thực hiện nghi lễ, người ta tin rằng, những điều xui xẻo sẽ được hóa giải, từ đó có thái độ sống tích cực hơn.

Nếu được thực hiện đúng cách, dâng sao giải hạn có thể trở thành một nét văn hóa đẹp, góp phần duy trì tín ngưỡng dân gian. Đây cũng là dịp để mọi người hướng về điều thiện, sống có trách nhiệm hơn với bản thân và cộng đồng.

Mặc dù không có cơ sở khoa học, nhưng việc tin vào sao chiếu mệnh có thể giúp con người tự điều chỉnh hành vi, cẩn trọng hơn trong lời nói, hành động để tránh những điều không may. Điều này có thể giúp họ sống tích cực hơn, biết lo xa và không chủ quan trước những biến động của cuộc sống.

Mặt trái của dâng sao giải hạn

Trải qua nhiều năm được lưu giữ trong dân gian, nghi lễ dâng sao giải hạn đã không còn giữ được ý nghĩa văn hóa như thuở ban đầu. Hiện nay, có không ít nơi thu phí cao để làm lễ, tạo tâm lý lo sợ cho người dân rằng nếu không cúng sẽ gặp vận xui. Điều này khiến dâng sao giải hạn dần trở thành một hình thức kinh doanh tín ngưỡng hơn là một hoạt động tâm linh thuần túy.

Việc dâng sao giải hạn cũng khiến con người phụ thuộc vào cúng bái thay vì tự nỗ lực thay đổi cuộc sống. Quan niệm “có hạn thì đi giải” có thể khiến nhiều người mất đi động lực tự cải thiện bản thân. Họ đặt niềm tin vào cúng bái thay vì thay đổi chính mình, làm việc tốt hay sống có đạo đức. Điều này đi ngược lại quy luật nhân quả, khi con người muốn có cuộc sống tốt đẹp nhưng lại không thực sự hành động để tạo ra nó.

Thêm vào đó, cứ mỗi năm, sẽ có hàng triệu người bỏ ra số tiền không nhỏ để làm lễ dâng sao giải hạn. Đặc biệt, có những người vì quá lo lắng mà dốc hết tài sản để cúng bái, dẫn đến mất cân bằng kinh tế gia đình. Trong khi đó, số tiền này có thể được dùng để làm những việc có ích hơn như giúp đỡ người nghèo, đầu tư vào giáo dục, hoặc cải thiện cuộc sống cá nhân.

Như đã đề cập, Phật giáo không có quan niệm dâng sao giải hạn. Đức Phật dạy rằng, nghiệp của mỗi người là do chính họ tạo ra, không thể xóa bỏ chỉ bằng việc cúng sao. Tuy nhiên, do sự pha trộn giữa tín ngưỡng dân gian và Phật giáo, nhiều người nhầm tưởng rằng đây là một nghi lễ chính thống của đạo Phật, dẫn đến hiểu sai về giáo lý.

Việc dâng sao giải hạn có thể mất đi ý nghĩa tốt đẹp nếu không được thực hành đúng cách. Ảnh: Đoàn Bổng

Chia sẻ quan điểm về vấn đề này, PGS.TS Phạm Ngọc Trung, nguyên Trưởng khoa Văn hóa và Phát triển (Học viện Báo chí và Tuyên truyền) cho rằng, trong quan niệm của người xưa, khi sao xấu chiếu mệnh, con người sẽ gặp phải vận hạn như tai nạn, bệnh tật, ốm đau. Do đó, việc dâng sao giải hạn sẽ giúp hóa giải những sao xấu và thu hút năng lượng từ những sao tốt.

Để giải hạn, người xưa đến các đền, phủ dâng sao với thủ tục đơn giản, chủ yếu mang ý nghĩa an ủi tinh thần và xoa dịu lo lắng. Tuy nhiên, hiện nay một số người hành nghề tâm linh cố tình làm nghiêm trọng hóa ảnh hưởng của các sao đối với vận mệnh, khiến người dân lo sợ và đổ xô đi làm lễ, cúng bái.

Hàng năm, từ mùng 8 đến hết tháng Giêng, ngoài các đền phủ, một số chùa cũng thu hút người dân đến cúng sao giải hạn với giá từ vài trăm nghìn đến hàng triệu đồng mỗi người. Quy mô mỗi đêm làm lễ giải hạn có thể lên tới cả trăm, thậm chí nghìn người. Tuy nhiên, điều này chỉ mang ý nghĩa tinh thần là chính.

"Dâng sao giải hạn chỉ mang tính an ủi tinh thần, không thể xóa bỏ hoàn toàn điều xấu. Dù thể hiện niềm tin vào những điều linh thiêng nhưng việc dâng sao giải hạn cần phải được thực hành một cách đúng đắn, tránh mù quáng và lãng phí”, PGS.TS Phạm Ngọc Trung nói.

Có thể thấy, dâng sao giải hạn là một phong tục lâu đời, phản ánh tâm lý lo âu và nhu cầu tìm kiếm sự bình an của con người. Tuy nhiên, việc có nên thực hiện nghi lễ này hay không còn phụ thuộc vào cách nhìn nhận của mỗi người. Nếu chỉ coi đây là một hình thức cầu an, nhắc nhở bản thân sống tốt thì không có gì sai. Nhưng nếu quá tin tưởng vào nó, xem nó như cách duy nhất để tránh tai họa, thì có thể rơi vào mê tín dị đoan.

Thay vì lo lắng về sao xấu hay vận hạn, con người hãy tập trung vào việc tu tâm dưỡng tính, làm nhiều việc thiện, sống có trách nhiệm với bản thân và xã hội. Khi có một tâm hồn lương thiện và một lối sống tích cực, ta sẽ tự tạo ra vận may cho chính mình, không cần phải dâng sao giải hạn để cầu xin điều này.

Phong Lâm