Đánh giá đa chiều 50 năm văn học Việt Nam từ 1975
Cùng với tôn vinh những giá trị đã có suốt nửa thập kỷ qua, Hội nghị '50 năm văn học Việt Nam từ 1975: Thành tựu và xu thế' đưa ra những phác thảo về một diện mạo văn học Việt Nam trong những thập kỷ tới của đất nước.
Ngày Thơ Việt Nam được tổ chức thường niên là một trong những hoạt động nổi bật do Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức. Ảnh minh họa
Ngày 27/11, tại Hà Nội, Hội Nhà văn Việt Nam, Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Việt Nam, NXB Giáo dục Việt Nam tổ chức Hội nghị Lý luận, phê bình văn học lần thứ V với chủ đề 50 năm văn học Việt Nam từ 1975: Thành tựu và xu thế.
Hội nghị đã nhận được 43 tham luận của các cây bút tên tuổi, trong đó có PGS.TS Nguyễn Đăng Điệp, PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ, nhà văn Nguyễn Bình Phương, nhà phê bình Nguyên An, PGS.TS Thái Phan Vàng Anh, PGS.TS Văn Giá, TS Đoàn Ánh Dương… Qua đó cung cấp cái nhìn vừa tổng quát, vừa chuyên sâu về những thành tựu của văn học Việt Nam 50 năm qua và về xu thế của văn học Việt Nam trong một thời đại mới.
Hội nghị “50 năm văn học Việt Nam từ 1975: Thành tựu và xu thế”
Phát biểu khai mạc hội nghị, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam - nhấn mạnh: "Hội nghị Lý luận, phê bình lần này sẽ mang tới một cái nhìn khoa học, có tính lịch sử, có tính tổng kết cũng như phác thảo một diện mạo văn học Việt Nam trong những thập kỷ tới của đất nước. Hội nghị một lần nữa khẳng định và tôn vinh những giá trị đã có của văn học Việt Nam 50 năm qua, đồng thời cũng là sự chào đón một thời đại mới của văn học Việt Nam như chúng ta từng chờ đợi".
Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam Nguyễn Quang Thiều phát biểu tại Hội nghị
Các đại biểu xác định: Văn học Việt Nam sau 1975 tồn tại và phát triển trong một bối cảnh lịch sử, văn hóa, xã hội mới. Sự sụp đổ của Liên Xô và hệ thống XHCN ở Đông Âu, toàn cầu hóa và kinh tế thị trường, sự bùng nổ của khoa học kỹ thuật, internet và truyền thông hiện đại đã tạo nên khuôn diện mới của thời đương đại. Đây là những yếu tố tác động sâu sắc đến đời sống xã hội, văn hóa và văn học Việt Nam.
Cao trào Đổi mới văn học diễn ra vào giữa thập niên 1980 và tiếp tục được mở rộng về sau đã chứng kiến sự xuất hiện của một đội ngũ cầm bút tài năng. Về văn xuôi là Bảo Ninh, Nguyễn Khắc Trường, Lê Minh Khuê, Hồ Anh Thái, Nguyễn Việt Hà, Nguyễn Bình Phương… Về thơ là Dương Kiều Minh, Nguyễn Lương Ngọc, Nguyễn Quang Thiều, Trần Quang Quý, Inrasara…Về kịch là Lưu Quang Vũ, Xuân Trình…
"Có thể nói rằng văn học của chúng ta đã đi qua những trạng huống, những hình thái tâm lý cộng đồng đầy phức tạp. Với thiên lương của mình, văn học nửa thế kỷ sau ngày thống nhất đất nước, vừa cần mẫn vá lại những vết thương, những rách nát của con người, vừa dìu con người lần hồi tiến về phía trước trong ánh sáng của tinh thần lạc quan.
Nhìn lại văn học từ 1975 đến nay, chúng ta không thể không tự hào vì những gì nó đã có trong 50 năm đầy biến chuyển vừa qua. Và chúng ta cũng không thể không băn khoăn rằng, từ hôm nay, văn học của chúng ta sẽ đi tiếp tới đâu, cần phải đi tiếp tới đâu, cách đi ra sao để chứng tỏ nội lực văn hóa truyền thống và sức vóc của dân tộc trong thời đại mới".
Nhà văn Nguyễn Bình Phương
Trong môi trường dân chủ xã hội được mở rộng, tự do sáng tạo của văn nghệ sĩ được tôn trọng, văn học sau 1975 đã cố gắng miêu tả đời sống trong tính đa chiều với nhiều cách tân nghệ thuật táo bạo. Nhờ đó, văn học Việt Nam đương đại đa dạng về khuynh hướng và bút pháp, phong phú về phong cách và giọng điệu nghệ thuật. Trong lĩnh vực lý luận, phê bình, ý thức đổi mới tư duy nghiên cứu và nỗ lực hiện đại hóa lý luận, phê bình đã giúp cho đời sống lý luận, phê bình có nhiều khởi sắc.
Các đại biểu cũng thẳng thắn chỉ ra một số hạn chế: Thiếu tương xứng giữa lượng và chất, tác phẩm xuất bản nhiều hơn nhưng còn khiêm tốn về chất lượng; mặt trái của kinh tế thị trường và sự phân hóa, biến đổi trong thị hiếu tiếp nhận có ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống văn học; việc tiếp thu ảnh hưởng văn học, nghệ thuật hiện đại của thế giới có khi chưa gọn lọc, vẫn còn bắt chước, lai căng…
Hội nghị nhấn mạnh đến một số giải pháp phát triển văn học: Quan tâm, đầu tư vào những người cầm bút; tăng cường mở rộng giao lưu văn hóa quốc tế để mạnh đẩy mạnh hơn nữa tiến trình hội nhập, đưa văn học Việt Nam nhanh chóng bắt kịp tư duy, nhịp điệu của nghệ thuật hiện đại thế giới; đẩy mạnh sự phát triển của lý luận, phê bình văn học vì lý luận, phê bình…
