Đánh giá kỹ lưỡng các 'điểm nghẽn' bảo vệ môi trường

Và quả thực, theo đánh giá của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường trong báo cáo gửi ĐBQH tại Kỳ họp thứ Chín, “công tác bảo vệ môi trường trên phạm vi cả nước đã có những chuyển biến tích cực”. Trong đó, theo ghi nhận của Ủy ban, các nguồn thải lớn đã được chủ động kiểm soát chặt chẽ; nhiều hướng dẫn, quy định về quản lý chất thải rắn sinh hoạt đã được Chính phủ, các bộ, ngành tập trung hoàn thiện; công tác đôn đốc, hướng dẫn địa phương chuẩn bị các điều kiện cần thiết để triển khai thực hiện quy định phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại hộ gia đình, cá nhân theo lộ trình được tăng cường; các giải pháp cải thiện chất lượng môi trường (không khí, đất, nước) được tập trung thực hiện…

Dù vậy, thực tế cũng cho thấy, tình trạng ô nhiễm môi trường ở một số nơi vẫn còn rất nghiêm trọng, nhất là ô nhiễm môi trường không khí tại các đô thị lớn, ô nhiễm môi trường nước tại các địa bàn tập trung đông dân cư, cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, làng nghề… Riêng tại địa bàn thành phố Hà Nội, mức độ ô nhiễm môi trường không khí tại một số thời điểm trong năm đã thuộc nhóm cao trên thế giới, thông số môi trường nước các sông ở nội thành vượt giới hạn cho phép nhiều năm liên tục. Nhìn tổng thể bức tranh về môi trường, như nhận định của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà tại phiên họp chiều 21/5/2025 "vẫn còn nhiều điểm nghẽn lớn".

Nhiều số liệu được đề cập trong báo cáo nêu trên của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cũng cho thấy, bảo vệ môi trường vẫn còn là thách thức lớn, những kết quả đạt được là rất đáng ghi nhận nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển của đất nước, mong muốn của người dân, đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay, khi chúng ta đang hướng tới tăng trưởng xanh, phát triển nhanh, bền vững và thực hiện cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Đơn cử như: cả nước mới chỉ có 31,5% cụm công nghiệp và 16,1% làng nghề đầu tư xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung. Hay tổng lượng nước thải sinh hoạt được thu gom, xử lý tại các đô thị còn thấp, mới chỉ đạt khoảng 18%, hầu hết các khu dân cư nông thôn chưa có hệ thống thu gom và xử lý nước thải sinh hoạt tập trung…

Trong bối cảnh đó, tại Kỳ họp giữa năm 2024, Quốc hội đã quyết định tiến hành giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành”. Chuyên đề giám sát này không chỉ thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Quốc hội đối với công tác bảo vệ môi trường mà còn cho thấy sự đồng hành sát sao của Quốc hội với Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương trong việc kịp thời tháo gỡ các điểm nghẽn thể chế để thực hiện hiệu quả công tác bảo vệ môi trường.

Theo chương trình, chuyên đề giám sát sẽ được báo cáo Quốc hội tại Kỳ họp thứ Mười tới, nhưng quá trình triển khai thực hiện đã tác động, tạo chuyển biến ngay, đặc biệt là ngày 12/7 vừa qua, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã ban hành Chỉ thị số 20 về một số nhiệm vụ cấp bách, quyết liệt ngăn chặn, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường.

Bước vào kỷ nguyên phát triển mới, việc hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo vệ môi trường càng trở nên cấp thiết. Báo cáo với Đoàn giám sát của Quốc hội tại cuộc làm việc ngày 18/7 vừa qua, lãnh đạo Bộ Tư pháp cho biết có 24 nội dung có khó khăn, vướng mắc liên quan đến Luật Bảo vệ môi trường năm 2020. Trên cơ sở đó, Bộ Tư pháp đã đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường nghiên cứu, sửa đổi tối đa trong quá trình xây dựng 1 luật sửa đổi 15 luật trình Quốc hội trong thời gian tới.

Tuy nhiên, yêu cầu đặt ra không chỉ dừng lại ở việc “gỡ vướng” mà qua giám sát của Quốc hội phải thực sự là một cuộc tổng rà soát toàn diện, đánh giá kỹ lưỡng các “điểm nghẽn” cả về thể chế và tổ chức thực thi pháp luật về bảo vệ môi trường để kiến nghị, đề xuất sửa đổi, bổ sung các luật, có thêm các cơ chế, chính sách đặc thù, đột phá nhằm giải quyết kịp thời, hiệu quả các vấn đề môi trường cấp bách.

Chuyên đề giám sát của Quốc hội là cơ hội để sửa đổi toàn diện pháp luật về bảo vệ môi trường. Nhưng bảo vệ môi trường còn là trách nhiệm chung, không của riêng ai. Sự quan tâm, dành ưu tiên cao của Quốc hội, Chính phủ phải cộng hưởng với ý thức trách nhiệm, hành động thực chất, quyết liệt của các bộ, ngành, địa phương, từng doanh nghiệp, từng người dân thì pháp luật về bảo vệ môi trường mới thực sự đi vào cuộc sống.

Nguyễn Bình