Đạo diễn/Nhà biên kịch Vũ Liêm: Điện ảnh và những biến động khó lường

Đạo diễn Vũ Liêm.

Đạo diễn Vũ Liêm chia sẻ qua những trải nghiệm thực tế làm nghề của anh: “Tính đến thời điểm này thì 3 trong bốn bộ phim: “Bộ tứ báo thủ”, “Nụ hôn bạc tỷ”, “Yêu nhầm bạn thân” và “Đèn Âm hồn” đã thành công về mặt doanh thu. Tôi nghĩ đó là tín hiệu đáng mừng của Điện ảnh Việt Nam. Các nhà làm phim đã có sự tính toán hợp lý để trước hết làm được những bộ phim có quy mô và sự đầu tư xứng tầm. Đó là sự tôn trọng trước tiên dành cho khán giả. Tôi đã xem những bộ phim này, ở góc độ cảm nhận cá nhân có phim chạm được cảm xúc, có phim chưa, thế nhưng tựu trung lại nếu đánh giá về tiêu chí “ngôn ngữ điện ảnh” thì các tác phẩm này đều đáp ứng một cách chỉn chu. Tôi đánh giá rất cao điều đó”.

Mặc dù nhận cơn mưa lời chê, nhưng “Bộ tứ báo thủ” vẫn vươn lên dẫn đầu với doanh thu khoảng 300 tỷ đồng. Sau khi trực tiếp xem phim, đạo diễn Vũ Liêm chia sẻ từ điểm nhìn một nhà chuyên môn, cũng như một khán giả. Với anh, “Bộ tứ báo thủ” không phải là thể loại mà anh yêu thích. Nhưng đây lại là bộ phim mà anh thấy được bản thân mình trong đó: “Nghe có vẻ không hợp lý nhưng thật vậy. Đạo diễn của phim luôn biết cách ghi dấu ấn cá nhân riêng có. Tổng thể phim có thể chưa đáp ứng kỳ vọng của những khán giả khó tính hoặc mong chờ điều gì đó tốt hơn nữa từ tập thể sáng tạo này, tuy vậy đâu đó vẫn có các phân đoạn gây được cảm xúc đặc biệt và thể hiện ngôn ngữ đặc trưng đã trở thành thương hiệu của nhà làm phim. Khi xem xong tôi từng nói với bạn bè rằng “Nếu đây là tác phẩm đầu tay chắc chắn nó sẽ được khen ngợi!”.

Cảnh phim "Bộ tứ báo thù thứ 2".

Với bộ phim “Nụ hôn bạc tỷ” với những khen chê trái chiều, nhưng vẫn đạt doanh thu gần 200 tỷ đồng. Theo anh Vũ Liêm, yếu tố truyền thông và sự lan tỏa giới thiệu từ các anh tài trong nhóm “Anh trai vượt ngàn chông gai” đã đẩy doanh thu lên là có. Theo dõi doanh thu của phim tăng chậm nhưng đều đặn thời gian đầu, rồi có cú bứt phá thần tốc, có thể thấy ngay điều đó. Tuy nhiên với đạo diễn Vũ Liêm, nội dung cũng đóng vai trò quan trọng trong việc làm nên thành công của “Nụ hôn bạc tỷ”:

“Câu chuyện hoàn toàn không mới nhưng các nhà làm phim đã thực sự đưa đẩy chuỗi tình tiết khéo léo, rất đời và làm chủ được nhịp cảm xúc trong phim. Điều thú vị với tôi khi trải nghiệm phim này là thấy có khán giả rơi lệ và cũng có người khi xem xong ra ngoài bày tỏ sự tức tối với cách hành xử của nhân vật. Kéo được người xem vào trong phim, tôi nghĩ vậy đã là thành công”.

Còn “Đèn âm hồn”, được coi là bộ phim gây bất ngờ khi nhanh chóng đạt doanh thu hơn 100 tỷ đồng và vẫn đang thu hút khán giả tiếp tục mua vé. Lý giải điều này, đạo diễn Vũ Liêm cho rằng: “Bộ phim này nằm trong trào lưu dòng phim tâm linh huyền bí lấy cảm hứng hoặc mang màu sắc văn hóa dân tộc được khán giả đón nhận thời gian gần đây, nên tôi nghĩ sự thành công về mặt doanh thu là điều dễ hiểu. Tuy nhiên về lâu dài hướng đi này chắc chắn đòi hỏi sự đột phá chứ không chỉ đơn thuần là khoác chiếc áo “chuyện xưa” hay “dị bản” để thu hút người xem”.

Cảnh phim "Đèn âm hồn".

Tuy nhiên, với phim “Yêu nhầm bạn thân”, mặc dầu được đánh giá có kịch bản tốt, lại chỉ đạt mức 20 tỷ đồng và nhanh chóng dừng lại cuộc đua: “Bộ phim được làm lại từ một tác phẩm điện ảnh nước ngoài từng gây sốt ở Việt Nam. Như vậy tiêu chí kịch bản tốt đã có, tuy nhiên tôi nghĩ trào lưu này sau nhiều năm đạt hiệu quả nay bắt đầu có xu hướng chững lại”. Đạo diễn Vũ Liêm chia sẻ. “Các khán giả có lẽ mong muốn được trải nghiệm những thứ mới thực sự. Hơn nữa khi lựa chọn “chuyển thể” theo cách này sẽ dễ bị so sánh “bản gốc và bản làm lại”, áp lực không hề nhỏ. Có lẽ đó là một phần khiến doanh thu phim không được như kỳ vọng”.

Theo anh Vũ Liêm, không có công thức làm phim nào để thu hút khán giả tuyệt đối đúng 100%. Nhưng có một nhận định mà với anh luôn đúng “Điều bạn và bạn bè bạn thích chưa hẳn số đông mọi người đã thích”. Vậy nên cái gọi là “nghiên cứu” được thị hiếu khán giả, phải được gọi là chiếc chìa khóa thần kỳ để mở toang cánh cửa thành công doanh thu mà hiện nay không nhiều nhà làm phim sở hữu.

“Tôi không cho rằng phim càng bị chê dở thì doanh thu càng cao”. Đạo diễn Vũ Liêm bày tỏ. “Đó chỉ là hiện tượng không thể phản ánh toàn bộ bản chất của sự việc. Nhiều khi cái sự “chê” ấy lại nằm trong chiến lược truyền thông để kích hoạt sự tò mò. Nếu hiểu đơn thuần “bị chê sẽ nổi” tôi nghĩ sẽ là sự nguy hại cho con đường phát triển của điện ảnh nước nhà”.

Qua sự trải nghiệm nhiều năm với nghề làm phim, đạo diễn Vũ Liêm cho rằng sản xuất phim truyện điện ảnh là một cuộc chơi lớn với nhiều rủi ro tài chính. Để giảm thiểu rủi ro và tăng cơ hội thành công khi ra rạp, nhà sản xuất cần chuẩn bị kỹ lưỡng ở mọi khâu. Trong đó theo anh, bước đầu tiên vô cùng quan trọng là lựa chọn nội dung kịch bản: “Tôi luôn cho rằng muốn thành công, trước tiên phải chọn đúng hướng đi, sau đó mới là cách vượt chướng ngại vật và kiên định đi tới đích. Kịch bản không chỉ nói là “hay” một cách chung chung, cần khẳng định rõ rằng đó phải là một câu chuyện đủ sức neo vào tâm khảm khán giả. Công thức nghe chừng đơn giản nhưng không phải nhà làm phim nào cũng thành công trong việc mang đến một tác phẩm điện ảnh mà “ai xem cũng thấy mình trong đó.”.

Tiếp theo là nhân sự thực hiện, chúng ta đều hiểu là rất quan trọng. Tất nhiên nói nôm na nhiều “cái tên” sẽ có khả năng “bán vé” tốt, và đi đôi với đó là mức kinh phí chi trả cho họ cũng phải tương xứng. Nếu đội ngũ sáng tạo như đạo diễn, biên kịch, giám đốc hình ảnh, thiết kế mỹ thuật... được ví như linh hồn tác phẩm, các diễn viên là hơi thở của bộ phim thì nhà sản xuất tựa chất keo đặc biệt để kết nối những chủ thể đó. Không đơn thuần những con người tài năng cứ gộp lại sẽ đảm bảo thành công. Điện ảnh là nghệ thuật tập thể. Một ê-kíp sáng tạo xuất sắc nhưng thiếu sự đồng điệu có thể dẫn đến xung đột, làm chệch hướng bộ phim. Khi nhà sản xuất chọn đúng các nhân sự có chung góc nhìn, phối hợp ăn ý, bộ phim trước tiên sẽ được thực hiện suôn sẻ theo như ý đồ mong muốn của các thành phần sáng tạo. Bởi thế một bộ phim thành công về mặt doanh thu không chỉ đến từ kịch bản tốt, mà còn phần nhiều bởi đóng góp của những con người đủ tài năng và sự đồng lòng để biến câu chuyện trên trang giấy thành thế giới sống động trên màn ảnh”.

Ngoài ra theo đạo diễn Vũ Liêm, với xu thế hiện nay việc làm phim không chỉ đơn thuần là tạo ra một tác phẩm nghệ thuật, nhà sản xuất cần phải đưa nó đến với công chúng đi qua dòng chảy khốc liệt của thị trường. Một bộ phim hay chưa chắc đã thành công (về mặt doanh thu), nếu không đến được đúng tập khán giả định hướng, vào đúng thời điểm, qua chiến lược truyền thông sắc bén. Và ngay cả khi tất cả đã được chuẩn bị đầy đủ, vẫn luôn có yếu tố may rủi, cái mà chúng tôi vẫn thường gọi là biến số khó lường. Thị trường phim chiếu rạp hiện nay, ngoài nghệ thuật từ nội hàm tác phẩm thì nay còn là nghệ thuật chinh phục công chúng kéo họ đến xem phim. Một chiến dịch truyền thông khôn khéo có thể biến một bộ phim nhỏ thành hiện tượng, nhưng sự cẩu thả có thể khiến ngay cả một siêu phẩm chìm vào quên lãng. Và trên hết, một nhà sản xuất bản lĩnh luôn phải tính đến sự biến động khó lường không theo bất kỳ một quy tắc nào của thị trường phim, chuẩn bị những lối thoát nếu doanh thu không được như kỳ vọng: “Vì thế, với cá nhân tôi, nhà sản xuất giỏi được minh chứng qua sự thành công liên tục chỉ là một phần, điều vô cùng cần thiết là phải biết kiểm soát rủi ro, giữ được niềm tin vào những sự chọn lựa của mình. Vì điện ảnh, suy cho cùng, không chỉ là ánh sáng trên màn ảnh, mà từ khởi nguyên còn là ánh sáng trong tư duy của những kẻ dám mơ và quyết tâm biến giấc mơ ấy thành hiện thực”.

Thực hiện: VIỆT QUỲNH