Đập tan 'cánh cửa thép' Xuân Lộc, mở ra thế trận mới trong Chiến dịch Hồ Chí Minh

Bộ đội Sư đoàn 341 (Quân đoàn 4) tiến công giải phóng thị xã Xuân Lộc, đập tan tuyến phòng thủ mạnh nhất phía Đông Sài Gòn, ngày 21/4/1975. Ảnh: TTXVN

Lực lượng địch phòng thủ Xuân Lộc vào đầu tháng 4/1975 gồm Sư đoàn 18 bộ binh (3 chiến đoàn), Trung đoàn 5 thiết giáp, 8 tiểu đoàn bảo an, 20 đại đội địa phương và hàng nghìn cảnh sát, phòng vệ dân sự. Địch còn chuẩn bị sẵn lực lượng ứng cứu cho Xuân Lộc gồm Lữ đoàn 3 thiết giáp ở Biên Hòa, Lữ đoàn 1 dù ở Sài Gòn và các đơn vị bộ binh, không quân, pháo binh của quân khu 3 và 4.

Về phía ta, trong cuộc họp ngày 31/3/1975, Bộ Chính trị Trung ương Đảng nhận định: "Tiếp theo thắng lợi lớn của ta ở Khu 9 và giải phóng tỉnh Phước Long ở miền Đông Nam Bộ, cuộc tổng tiến công chiến lược của ta trên thực tế đã bắt đầu với việc đánh chiếm Tây Nguyên và trong một thời gian rất ngắn đã giành được những thắng lợi cực kỳ to lớn. Đặc biệt, trong trận Đà Nẵng, quân và dân Mặt trận Quảng - Đà đã lập được chiến công xuất sắc. Về chiến lược, về lực lượng quân sự, chính trị, ta đã có sức mạnh áp đảo, địch đang đứng trước nguy cơ sụp đổ và diệt vong. Thời cơ để mở Tổng tiến công và nổi dậy tại Sài Gòn - Gia Định đã chín muồi"[1].

Ngày 1/4/1975, trong bức điện gửi vào chiến trường, đồng chí Lê Duẩn, Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng nhấn mạnh: “Cách mạng nước ta đang phát triển với nhịp độ một ngày bằng hai mươi năm. Do vậy, Bộ Chính trị quyết định: Chúng ta phải nắm vững thời cơ chiến lược, quyết tâm thực hiện tổng tiến công và nổi dậy, kết thúc thắng lợi chiến tranh giải phóng trong thời gian ngắn nhất. Tốt hơn cả là bắt đầu và kết thúc trong tháng 4 năm nay, không để chậm".

Cùng ngày, Đại tướng Võ Nguyên Giáp có điện gửi các đồng chí cán bộ cấp cao, trong đó chỉ rõ: "Vấn đề quyết định là phải kịp thời nắm lấy thời cơ, quán triệt đầy đủ tư tưởng chỉ đạo thần tốc, táo bạo, bất ngờ, chắc thắng. Cần hành động thật táo bạo, cơ động lực lượng thật khẩn trương. Bất ngờ hiện nay không còn ở phương hướng lớn nữa. Bất ngờ hiện nay chủ yếu là ở thời gian. Một mặt, cần cơ động lực lượng nhanh chóng, thần tốc, mặt khác, sử dụng ngay lực lượng hiện có để kịp thời hành động"[2].

Quân ủy Trung ương gửi thêm các bức điện khẩn nữa vào Quân ủy Miền, Bộ Tư lệnh B2 với tinh thần cơ bản là: "Cần có kế hoạch tức khắc tập trung pháo lớn, phần nào xe tăng và bộ binh, nhân lúc địch hoang mang, diệt bọn bại binh mới chạy về, tiêu diệt một bộ phận Sư đoàn 18, đánh chiếm Xuân Lộc, áp sát Biên Hòa. Khống chế được sân bay Biên Hòa thì không quân địch mất tác dụng, địch ở Sài Gòn sẽ hoang mang"[3].

Quán triệt chủ trương trên, sau một thời gian chuẩn bị, vào 5 giờ 40 phút, ngày 9/4/1975, Quân đoàn 4 sử dụng 2 sư đoàn bộ binh (7 và 341), một số phân đội xe tăng, pháo binh, công binh, phối hợp với lực lượng vũ trang địa phương do đồng chí Tư Lạc, Tỉnh đội trưởng Long Khánh và đồng chí Năm Thắng, Bí thư Thị ủy Xuân Lộc chỉ huy, nổ súng tiến công vào thị xã Xuân Lộc.

Quân giải phóng phát triển tiến công đánh chiếm Sở chỉ huy Sư đoàn 18 ngụy trong Chiến dịch Xuân Lộc, tháng 4/1975. Ảnh: Tư liệu

Thời gian đầu, ta đồng loạt đột phá Xuân Lộc và Tiểu khu Long Khánh nhưng không thành công. Ở ngã ba Dầu Giây, Sư đoàn 6 tập kích chiếm 5 chốt của địch và làm chủ một đoạn quốc lộ 1 (Hưng Nghĩa - đèo Mẹ Bồng Con). Sáng 10/4/1975, ta tiếp tục đột phá Xuân Lộc, chiếm sân bay, đánh thiệt hại nặng Trung đoàn 43 (Sư đoàn 18), đánh Lữ đoàn 1 dù vừa đổ xuống Tân Phong. Địch phải điều thêm 1 liên đoàn biệt động quân, Trung đoàn 8 (Sư đoàn 5 bộ binh)... tăng viện cho Xuân Lộc.

Sáng 15/4/1975, Sư đoàn 6 và Trung đoàn 95B tập kích diệt Trung đoàn 52 (Sư đoàn 18) ở ngã ba Dầu Giây. Trong 2 ngày 16 và 17/4/1975, ta phản kích đẩy lùi Trung đoàn 3 thiết giáp và Trung đoàn 8 từ phía Biên Hòa đến. Trước nguy cơ bị tiêu diệt, ngày 20/4/1975, địch ở Xuân Lộc rút chạy.

Ngày 21/4/1975, thị xã Xuân Lộc và toàn tỉnh Long Khánh được giải phóng. Kết quả, ta đã diệt 2.056 tên, bắt 2.785 tên (kể cả số ra trình diện), diệt và đánh thiệt hại nặng 3 chiến đoàn bộ binh, 2 chi đoàn xe bọc thép, một số đơn vị pháo binh, biệt động, dù...; thu 48 ô tô, 1.499 súng, 100.000 viên đạn các loại, phá hủy 42 xe tăng, xe bọc thép[4].

“Cánh cửa thép” Xuân Lộc - một trong những khu vực phòng thủ mạnh nhất của tuyến phòng thủ Sài Gòn của địch bị vỡ làm rung chuyển toàn bộ hệ thống phòng thủ của địch ở xung quanh Sài Gòn. Ta đã tiêu hao và tiêu diệt một lực lượng lớn gồm những đơn vị mạnh nhất, được tin cậy nhất của quân ngụy như Sư đoàn 18 bộ binh, Lữ đoàn 3 thiết giáp, Lữ đoàn 1 dù... Với chiến công này, Quân đoàn 4 và các lực lượng vũ trang địa phương đã tạo ra một thế trận mới có lợi cho ta, góp phần thúc đẩy nhanh sự sụp đổ hoàn toàn của ngụy quyền Sài Gòn, kết thúc thắng lợi Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.

[1] Lê Duẩn, Thư vào Nam, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, H, 2005, tr.400.

[2], [4] Nguyễn Quốc Dũng, Xuân Lộc - Trận đánh lớn và dài ngày trước cửa ngõ Sài Gòn, Tạp chí Lịch sử quân sự số 2/1995.

[3] Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Tổng hành dinh trong mùa Xuân đại thắng, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, H, 2000, tr.267.

Hải Hà