Đặt môi trường lên vị trí ưu tiên

Trước thực tế biến đổi khí hậu làm gia tăng thiên tai cực đoan; ô nhiễm không khí, nước, đất trở thành thách thức, Đảng, Nhà nước ta đã xác định, bảo vệ môi trường là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị. Ngành Môi trường cũng xác định rõ quan điểm là mọi chủ trương, chính sách lớn đều phải lồng ghép yêu cầu bảo vệ môi trường, hướng tới sự phát triển hài hòa giữa con người, thiên nhiên và kinh tế.

Trong bối cảnh hiện nay, để môi trường là trụ cột của phát triển, rõ ràng chúng ta cần có những đột phá mạnh mẽ và mang tính hệ thống. Cụ thể hơn, đó là thể chế, chính sách phải có sự đột phá. Một nền kinh tế xanh không thể được kiến tạo trên các khung pháp lý rời rạc, chồng chéo hay thiếu tính khả thi. Hoàn thiện cơ chế, chính sách theo hướng đồng bộ, minh bạch, thống nhất và hội nhập sẽ giúp nâng cao hiệu lực thực thi, loại bỏ những “điểm nghẽn thể chế” lâu nay.

Tiếp đến là đột phá về đầu tư. Tư duy “chi phí môi trường” cần được thay bằng tư duy “lợi ích môi trường”, trong đó Nhà nước giữ vai trò dẫn dắt, còn doanh nghiệp và người dân tham gia với cơ chế tài chính linh hoạt, đa dạng hóa nguồn lực. Khi hạ tầng môi trường được đầu tư bài bản từ thu gom, xử lý chất thải đến kiểm soát khí thải, nước thải thì năng lực phòng ngừa và ứng phó ô nhiễm mới thực sự bền vững.

Cuối cùng là đột phá về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Trong kỷ nguyên số, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), internet vạn vật (IoT), dữ liệu lớn trong giám sát, cảnh báo, dự báo môi trường sẽ tạo ra bước nhảy vọt về hiệu quả. Một hệ thống quản trị môi trường thông minh sẽ giúp nước ta không chỉ theo kịp mà còn tận dụng được xu hướng công nghệ toàn cầu, góp phần hiện thực hóa mô hình kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải, tăng trưởng xanh.

Để môi trường thực sự trở thành trụ cột của phát triển bền vững, cần một loạt hành động quyết liệt, xuyên suốt và đồng bộ từ trung ương tới địa phương, từ nhà quản lý đến doanh nghiệp và mỗi người dân.

Các địa phương phải đặt môi trường lên vị trí ưu tiên, xem đây là tiêu chí đánh giá năng lực lãnh đạo và hiệu quả quản trị công. Không thể đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng ngắn hạn; càng không thể “xử lý hậu quả” thay vì “phòng ngừa rủi ro”. Tiếp đó là tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong quản lý môi trường. Hành vi gây ô nhiễm phải bị xử lý nghiêm, công khai; cơ chế giám sát xã hội phải được phát huy; trách nhiệm của người đứng đầu phải được đề cao.

Bên cạnh đó, chúng ta cần tiếp tục khơi thông nguồn lực đầu tư. Các mô hình hợp tác công - tư cần được mở rộng; cơ chế ưu đãi cho doanh nghiệp môi trường phải rõ ràng; thị trường dịch vụ môi trường cần được hình thành và vận hành minh bạch. Đặc biệt, việc xây dựng văn hóa sống xanh trong cộng đồng cần được coi trọng và đẩy mạnh. Mỗi người dân là “tác nhân môi trường” và thay đổi nhỏ từ hành vi cũng tạo ra tác động lớn.

Khi xã hội hình thành chuẩn mực sống xanh, mục tiêu phát triển bền vững mới có nền tảng vững chắc; khi môi trường trở thành trụ cột, khi phát triển xanh trở thành lựa chọn chiến lược, Việt Nam sẽ tiến gần hơn tới một nền kinh tế hiện đại, một quốc gia thịnh vượng và tương lai bền vững cho mọi thế hệ.

Hoàng Sơn