Cần ưu tiên đầu tư hạ tầng số, nền tảng số, dữ liệu để giải tỏa hạn chế hiện hữu

Dự thảo báo cáo chính trị Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ 14 của Đảng đã xác định rất rõ, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực phát triển. Tuy nhiên, trong phần đánh giá hạn chế, yếu kém, văn kiện cũng đưa ra một nhận định rất sát với tình hình hiện nay, đó là khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo chưa trở thành động lực chính cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển đất nước.

Dự thảo chương trình hành động của Ban Chấp hành Trung ương thực hiện Nghị quyết cụ thể hóa bằng nhiều đề án, chương trình và có tính định hướng rất cao. Trong đó, dự thảo cũng nêu việc xây dựng, triển khai chương trình phát triển nguồn nhân lực số nhằm trang bị kỹ năng số toàn diện cho người lao động, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế số và xã hội số.

Tầm nhìn vĩ mô

Nhìn ở góc độ vĩ mô, việc Đảng ta xác lập mô hình tăng trưởng mới, cơ cấu lại nền kinh tế, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính để đạt các mục tiêu tăng trưởng cho giai đoạn 2026 – 2030 là một bước đi chiến lược, hoạch định một giai đoạn phát triển mới với hàm lượng tri thức số ở mức cao, tính linh hoạt và chống chịu lớn đối với những biến động khó lường của địa chính trị và địa kinh tế giữa bối cảnh cạnh tranh nước lớn về công nghệ.

Mục tiêu "phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trong nước (GDP) bình quân cho giai đoạn 2026 - 2030 từ 10%/năm trở lên” là quyết tâm của mọi tầng lớp nhân dân, quyết không bị tụt hậu trong quá trình hoàn thiện thể chế, thúc đẩy quan hệ hợp tác với các đối tác chiến lược toàn cầu và đặc biệt là quan tâm phát triển khu vực kinh tế tư nhân, giáo dục đào tạo cũng như nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Tuy thời gian tiến đến đại hội chỉ còn hai tháng nữa nhưng những gì mà Trung ương Đảng, các cấp ủy địa phương đã làm được trong một năm qua đối với vấn đề sắp xếp tổ chức bộ máy đã thể hiện những chỉ dấu cho thấy sự rộng mở cho con đường phát triển và dư địa cho những lĩnh vực, ngành nghề mà Việt Nam cần đẩy mạnh khai thác.

Thách thức đang đặt ra

Chuyển đổi số và chuyển đổi xanh là hai mặt của một quá trình. Một bên nghiêng về tốc độ, tiết kiệm công sức thời gian, bên kia hướng đến sự chuyển đổi mạnh mẽ về chất. Nếu như chính sách, năng lực thể chế ngày một được hoàn thiện và các lực lượng sản xuất mới ngày càng được khai thác hiệu quả chắc chắn Việt Nam sẽ tiến đến những cột mốc quan trọng như 100 năm thành lập Đảng và 100 năm thành lập nước với những thành tựu ấn tượng về kinh tế, văn hóa, xã hội.

Tuy nhiên, cũng cần phải chỉ rõ một số thách thức đang hiện hữu như chất lượng nguồn nhân lực số chưa cao; chưa tối ưu hóa các nguồn lực; tinh thần tiến công có lúc, có nơi còn hạn chế. Thêm vào đó, mối quan hệ giữa Nhà nước, thị trường và xã hội còn nhiều bất cập; khoảng cách bất bình đẳng có thể gia tăng, trong khi nguy cơ già hóa dân số và thui chột các động lực phát triển có thể xảy ra.

Hạ tầng số, nền tảng số và dữ liệu cần ưu tiên đầu tư để giải tỏa cho được những hạn chế hiện hữu, trước khi có thể tiến đến những mô hình, quy trình hoàn thiện hơn.

Ban Tuyên giáo và Dân vận thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh đã tổ chức khảo sát nhanh qua mạng về sự quan tâm, kỳ vọng của người dân về việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW, ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trên địa bàn thành phố.

Với 5.780 lượt ý kiến tham gia, có đến 92,3% người trả lời đánh giá Nghị quyết là rất quan trọng (49,4%) và quan trọng (42,9%). Điều này cho thấy, người dân đã nhận thức Nghị quyết này không chỉ là định hướng của trung ương mà còn là đòn bẩy chiến lược, có khả năng giải phóng mọi nguồn lực và tạo ra động lực phát triển mới cho thành phố.

Tuy nhiên, có đến 70,9% người trả lời cho rằng, thể chế, chính sách (liên quan đến tài chính, mua sắm công, chuyển giao kết quả nghiên cứu) vẫn còn bất cập, chậm thay đổi, chưa đáp ứng yêu cầu của hoạt động nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và thử nghiệm công nghệ mới. Thiếu hụt nhân lực chất lượng cao và đồng đều cũng được xem là một trong ba thách thức hàng đầu với tỷ lệ lựa chọn là 48,3%.

Để chuyển đổi số là động lực cho sự phát triển

Chuyển đổi số cần đặt trong bối cảnh song hành với chuyển đổi xanh, hướng đến sự phát triển bền vững. Các trụ cột chính quyền số, kinh tế số, xã hội số cần được quan tâm phát triển đồng đều nhằm phát huy hết tiềm năng mà cơ chế, chính sách mới đang đặt ra và năng lực đáp ứng về mặt công nghệ, nguồn lực và hiệu quả đạt được.

Hạ tầng số, nền tảng số và dữ liệu phải được xem là những yếu tố hết sức quan trọng, cần ưu tiên đầu tư để giải tỏa cho được những hạn chế hiện hữu, trước khi có thể tiến đến những mô hình, quy trình hoàn thiện hơn.

Đặc biệt, vấn đề đảm bảo an toàn, an ninh thông tin, bảo vệ dữ liệu cá nhân cũng cần được quan tâm đúng mức. Những con số xót xa về lừa đảo trên mạng và lộ lọt thông tin người dùng đang làm giảm sút uy tín của người dân vào quá trình chuyển đổi số, đòi hỏi sự quyết liệt hơn của cơ quan chức năng và sự hiểu biết sâu hơn của người dùng.

Nhân lực cho chuyển đổi số cần có sự đãi ngộ bằng những chính sách đột phá và thu hút theo hướng tuyển dụng, mời gọi những nhân tố xuất sắc để dẫn dắt từng ngành, lĩnh vực chuyển đổi số. Lâu nay, đây vẫn là điểm nghẽn khó tháo gỡ vì liên quan nhiều bên và trách nhiệm, hiệu quả khó có thể đánh giá trong ngắn hạn.

TS Nguyễn Thanh Hòa

Phó Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi số TP.HCM