'Đất nước hạnh phúc' Bhutan và 4 mỏ đào bitcoin bí ẩn

Hơn chục chiếc container vận chuyển đang nằm ẩn mình sau một ngọn đồi dốc phía nam Thimphu, thủ đô của Bhutan - một trong những quốc gia tách biệt nhất trên thế giới.

VƯƠNG QUỐC TIỀN SỐ

Bên trong đó, những chiếc máy đào bitcoin trị giá hàng triệu USD hoạt động không ngừng để tích lũy loại tiền số quý giá vốn đã thu hút được sự chú ý từ vị vua của đất nước này - và cả vương quốc của ông.

Theo đánh giá của Forbes, dưới triều đại của vua Jigme Khesar Namgyel Wangchuck, Bhutan đã lặng thầm chuyển đổi mạnh mẽ thành một "Vương quốc tiền số". Cụ thể, chính phủ nước này dành đất đai, nguồn lực và năng lượng cho các hoạt động khai thác bitcoin, mà họ hy vọng sẽ tránh được một cuộc khủng hoảng kinh tế đang đe dọa.

Tuy nhiên, các quan chức Bhutan chưa bao giờ tiết lộ vị trí hoặc quy mô của những cơ sở khai thác bitcoin kể trên. Và khi trở thành quốc gia đầu tiên thành lập một mỏ bitcoin chủ quyền khoảng bốn năm trước, rất ít người ở bên ngoài Bhutan biết về vấn đề này. Chính phủ chỉ bắt đầu bình luận về đầu tư tài sản kỹ thuật số của mình sau khi Forbes lần đầu tiên đưa tin về chi tiết của danh mục triệu USD của họ vào đầu năm nay. Tất cả những thông tin đó được tiết lộ sau sự phá sản của các công ty cho vay crypto như BlockFi và Celsius – những nơi mà Bhutan đã có nhiều khoản đầu tư đáng kể.

Hiện tại, Forbes đã xác định được nơi có vẻ như có bốn mỏ khai thác do Bhutan điều hành, dựa trên nguồn thông tin về đầu tư crypto của Bhutan và được xác nhận thông qua hình ảnh vệ tinh từ Planet Labs, Satellite Vu và Google Earth. Chúng cho thấy các đơn vị khai thác hình chữ nhật dài, hệ thống làm mát trung tâm dữ liệu và đường dây và biến áp công suất cao chạy từ các nhà máy thủy điện của Bhutan đến các địa điểm này. Chúng chưa từng được công bố công khai.

Cơ sở đầu tiên - được một nguồn tin tiết lộ là địa điểm thử nghiệm cho nỗ lực đào bitcoin của Bhutan — được xây dựng gần Đèo Dochula, một khu vực có ý nghĩa văn hóa và chính trị với vương quốc này. Hình ảnh vệ tinh từ Planet Labs và Google Earth cho thấy công việc đào đã bắt đầu trên địa điểm này vào năm 2020 và hoạt động xây dựng dường như đã hoàn thành vào cuối năm 2022.

Các hình ảnh từ trên cao cho thấy một nhóm các đơn vị khai thác màu xanh và trắng được bao quanh bởi cây rừng kéo dài. Mặc dù chỉ cách một con đường đông đúc một vài bước chân, Google Street View cho thấy nó hoàn toàn ẩn sau cây cỏ và thậm chí những người đi ngang qua cũng không biết gì về cơ sở khai thác đó. Một nguồn tin khác cho biết rằng đất đã được làm phẳng dọc theo đoạn đường này để tạo thêm lớp bảo vệ cho địa điểm.

Một mỏ khác nằm gần Trongsa, một thị trấn ở phía đông của Thimphu và là nơi có ý nghĩa lịch sử của triều đại Wangchuck hiện tại. Mỏ thứ ba nằm ở Dagana, gần một trường trung học phục vụ cho trẻ em trong cộng đồng nông thôn.

Mỏ thứ tư và lớn nhất của vương quốc nằm trên nền của một dự án siêu lớn trị giá 1 tỷ USD của chính phủ có tên là "Thành phố Giáo dục" một nỗ lực để thiết lập một trung tâm quốc tế "về giáo dục và kiến thức" ở Bhutan. Mỏ này chạy dọc theo con đường bê tông đầu tiên của đất nước, quốc lộ Phuentsholing-Thimphu, nhưng bị ẩn sau địa hình núi non. Chỉ có các bộ biến áp và đường dây điện làm lộ ra sự thật rằng một mỏ đào bitcoin hiện đang nằm ở địa điểm này. Hình ảnh vệ tinh lịch sử cho thấy rằng công trình bắt đầu vào khoảng tháng 12/2021.

Bhutan đã trình bày dự án Thành phố Giáo dục cho công dân của mình như là một phương tiện để đảm bảo tương lai của họ trước tình trạng thất nghiệp tăng cao trong thanh niên, số lượng người di cư gia tăng... Khoảng 1,5% dân số của Bhutan đã di cư năm ngoái đến Úc, nhiều người tìm kiếm cơ hội việc làm và mức lương tốt hơn. Ở Bhutan, mức lương tối thiểu chỉ ở mức 45 USD mỗi tháng và khoảng 12% dân số sống dưới mức nghèo đói.

Thành phố Giáo dục hình thành với mong muốn thay đổi điều đó. Năm 2009, chính phủ Bhutan đã trả cho công ty tư vấn McKinsey & Co. khoảng 9 triệu USD để giúp thiết kế một "trung tâm khu vực hàng đầu thế giới về y tế, giáo dục, tài chính, dịch vụ CNTT". Nằm giữa sự hợp nhất của hai dòng sông, khuôn viên rộng lớn sẽ là điểm đánh dấu của mô hình kinh tế Gross National Happiness thử nghiệm của đất nước và là trung tâm giáo dục cao cấp cho châu Á.

Đây sẽ là nơi đặt các chi nhánh của một số trường đại học uy tín nhất thế giới, cũng như các cơ sở nghiên cứu và phòng thí nghiệm, khách sạn và trung tâm sự kiện. Theo chính phủ Bhutan, dự án này sẽ thúc đẩy "Thương hiệu Bhutan", tạo ra "một nền kinh tế xanh và bền vững", "các ngành công nghiệp nhạy cảm văn hóa và tâm linh" và một "xã hội hiểu biết".

Tuy nhiên, dự án hiện chưa làm được điều gì trong số tất cả những tham vọng đó. Với quá nhiều bất cập, Thành phố Giáo dục đã bị hủy bỏ vào năm 2014. Nhưng những con đường, cầu, nguồn nước và, quan trọng nhất, đường dây điện của dự án vẫn còn đó — tất cả đều phù hợp cho một mỏ đào bitcoin.

RỒNG SẤM

Được đặt tên theo truyền thuyết rồng sấm và là biểu tượng quốc gia của Bhutan, quỹ Druk Holding & Investment đang quản lý một loạt tài sản trong nước, từ nhà máy sản xuất pho mát cho đến nhà máy thủy điện, thậm chí là cả hãng hàng không hoàng gia Bhutan.

Tổ chức này được thành lập vào năm 2007 và theo hiến chương hoàng gia của Vua Jigme Khesar Namgyel Wangchuck, nhiệm vụ của quỹ là bảo vệ sự giàu có của đất nước nhằm phục vụ lợi ích lâu dài cho người dân Bhutan.

Dù Druk tự mô tả mình với các đối tác là một quỹ đầu tư, nhưng nhiều chuyên gia đánh giá tổ chức này trông giống một doanh nghiệp quốc doanh hơn khi kiểm soát đến 21 công ty nội địa.

Thế nhưng kể từ năm 2022 đến nay, Druk đã bí mật đổ lượng lớn tiền đầu tư vào thị trường tiền số. Đáng chú ý trong số đó có thể kể đến việc vào tháng 10/2022, Celsius đã công bố một bản danh sách bao gồm 14.000 trang dữ liệu về tên tuổi, địa chỉ cũng như các khoản giao dịch của khách hàng. Theo đó, Druk với tên tài khoản “Druk Project Fund” đã thực hiện rất nhiều giao dịch trong khoảng tháng 4-6/2022, bao gồm gửi tiền, rút tiền và vay vốn bằng đồng Bitcoin, Tether, Ether cùng nhiều loại tiền số khác.

Bản thân DHI cũng đã xác nhận sự tồn tại của các mỏ đào bitcoin. “Các địa điểm cho các cơ sở liên quan đến khai thác bitcoin tại Bhutan được chọn dựa trên nhu cầu hậu cần của các hoạt động như cung cấp điện và nhiều yếu tố khác", DHI nói thông qua một công ty truyền thông bên ngoài. Tuy nhiên, họ từ chối bình luận về vị trí của chúng.

Bitcoin đã là một phần thêm vào kế hoạch kinh tế của Bhutan. Tài chính của vương quốc lâu nay đã được chống đỡ bởi doanh thu du lịch và xuất khẩu thặng dư lớn của năng lượng thủy điện đến quốc gia hàng xóm Ấn Độ. Nhưng đại dịch Covid làm giảm mạnh doanh thu hàng năm 88,6 triệu USD mà đất nước thu được từ các khoản phí visa hàng ngày 65 USD đối với du khách, đòi hỏi sự điều chỉnh cấp thiết. Theo nhiều nguồn, các quan chức chính phủ Bhutan đã bắt đầu tổ chức cuộc họp với công ty đào bitcoin và các nhà cung cấp vào khoảng năm 2020.

DHI, cơ quan giám sát các hoạt động bitcoin của Bhutan, cho biết với báo The Bhutanese rằng họ đã "tham gia vào lĩnh vực khai thác" khi giá của loại tiền số này là 5.000 USD (lần cuối cùng bitcoin được định giá ở mức này là vào tháng 4/2019 nhưng hiện nay đã có giá là 36.000 USD). Dữ liệu nhập khẩu của Bhutan và hình ảnh vệ tinh cho thấy rằng hoạt động thực sự gia tăng vào năm 2020.

Vào tháng 5, khi Forbes hỏi DHI để xác nhận, một người phát ngôn của quỹ chỉ nói rằng một loạt các đầu tư bitcoin đã được thực hiện "trong một giai đoạn vào năm 2019". Họ nói thêm rằng DHI hiện đang "có lãi tích cực với tư cách là nhà đầu tư vào tài sản kỹ thuật số". Giá của Bitcoin đã giảm từ mức 69.000 USD vào tháng 11/2021 xuống dưới 17.000 USD vào tháng 12 năm ngoái.

The Bhutanese đưa tin vào tháng 6 rằng DHI đang lên kế hoạch bán mảng dự trữ bitcoin của mình để tài trợ cho việc tăng lương 50% cho các quan chức chính phủ trị giá 72 triệu USD, khi Bhutan đối mặt với một cuộc khủng hoảng kinh tế và chính trị khi dự trữ tiền mặt ngoại tệ của họ xuống chỉ còn 689 triệu USD.

DHI, còn là người điều hành hãng hàng không đầu tiên của quốc gia, các nhà máy điện thủy điện và một nhà máy sản xuất pho mát, không cung cấp bất kỳ phân tích nào về doanh thu hoặc đầu tư vào khai thác bitcoin trong các báo cáo hàng năm của mình, ngoại trừ thông báo rằng họ đã phát hành trái phiếu ngoại tệ để tài trợ dự án. Bộ Tài chính của Bhutan cũng im lặng. Các chuyên gia chuyên theo dõi hoạt động bitcoin toàn cầu cho biết các hoạt động khai thác của đất nước này vẫn là một dấu hỏi.

Bảo Linh