Dấu ấn 30 năm quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ

Có thể ngày 12/7/1995 được nhiều người biết đến là dấu mốc lịch sử trong quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ khi hai nước chính thức bình thường hóa. Dù vậy, theo nhiều chuyên gia, mong muốn thiết lập quan hệ ngoại giao của Việt Nam đã nhen nhóm từ nhiều thập kỷ trước.

Ngày 12/7/2025 đánh dấu 30 năm Việt Nam và Hoa Kỳ thiết lập quan hệ ngoại giao.

Trong bức thư gửi Tổng thống Hoa Kỳ Harry Truman ngày 16/2/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Mục tiêu của chúng tôi là độc lập hoàn toàn và hợp tác toàn diện với Hoa Kỳ. Chúng tôi sẽ làm hết sức mình để làm cho nền độc lập và sự hợp tác này trở nên có lợi cho toàn thế giới”. Tuy nhiên, do những điều kiện, hoàn cảnh của lịch sử, mong muốn ấy đã phải trải qua nhiều thử thách, với 30 năm chịu ảnh hưởng của chiến tranh và hơn một thập kỷ cấm vận của Hoa Kỳ với Việt Nam, để rồi bằng những nỗ lực không mệt mỏi của các nhà lãnh đạo, chính trị gia của hai nước qua các thời kỳ, ngày 12/7/1995 (theo giờ Việt Nam), Thủ tướng Việt Nam Võ Văn Kiệt và Tổng thống Hoa Kỳ Bill Clinton đã công bố việc hai nước chính thức bình thường hóa quan hệ ngoại giao.

Quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ từ đây bước sang một chương mới, phát triển thuận lợi và tiếp tục được nâng cấp lên quan hệ “Đối tác Toàn diện” năm 2013 và “Đối tác Chiến lược Toàn diện” năm 2023. Đây thực sự là đỉnh cao, là hình mẫu lịch sử của tiến trình hàn gắn và xây dựng quan hệ sau chiến tranh, chuyển từ quan hệ địch - thù trong chiến tranh sang quan hệ hợp tác song phương vì lợi ích chung của hai quốc gia trong thời kỳ hòa bình và hợp tác quốc tế. Như Tổng Bí thư Tô Lâm từng đánh giá, 30 năm qua, hai bên đã cùng chung tay tạo nên một điểm nhấn lịch sử về một hình mẫu trong quan hệ quốc tế, như một bức tranh đẹp được dệt nên bởi sự đóng góp, công lao của nhiều người, cả những nhà lãnh đạo tiêu biểu và những người âm thầm chưa được biết hết mặt, thuộc hết tên. Mỗi hành động dù nhỏ bé như một sợi chỉ khi được đan kết lại, gắn kết nhau sẽ dệt nên bức tranh tương lai, dệt nên những điều phi thường.

Việc thiết lập quan hệ ngoại giao đã tạo nền tảng và động lực mạnh mẽ để hai nước tăng cường hợp tác toàn diện trên nhiều lĩnh vực. Có thể nói, trong ba thập kỷ qua, lĩnh vực kinh tế luôn được đánh giá là điểm sáng nhất trong quan hệ song phương. Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Marc Knapper cho biết: “Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ 8 của Hoa Kỳ và Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Có nhiều khoản đầu tư đáng kể của Hoa Kỳ vào Việt Nam và ngày càng có nhiều nhà đầu tư Việt Nam tìm đến Hoa Kỳ”. Trên thực tế, năm 1995, kim ngạch thương mại hai chiều chỉ đạt khoảng 450 triệu USD, tuy nhiên, đến năm 2024, tổng kim ngạch thương mại hai chiều đạt hơn 132 tỷ USD, trong đó xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ ước tính đạt gần 119 tỷ USD.

Để có được những trái ngọt trong kinh tế-thương mại này, không thể kể đến sự kiện ký kết Hiệp định Thương mại song phương (BTA) năm 2000, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho dòng chảy thương mại và đầu tư. Sau đó, Hoa Kỳ ủng hộ mạnh mẽ Việt Nam gia nhập WTO (2007), giúp hàng hóa và dịch vụ Việt Nam tiếp cận thị trường Hoa Kỳ dễ dàng hơn. Các lĩnh vực đầu tư của Hoa Kỳ tại Việt Nam ngày càng đa dạng, từ dệt may, công nghiệp nhẹ đến công nghệ cao, năng lượng tái tạo và tài chính.

Một trong những lĩnh vực hợp tác nhân đạo và ý nghĩa nhất là khắc phục hậu quả chiến tranh. Hoa Kỳ đã hỗ trợ hàng trăm triệu USD cho các chương trình tẩy độc dioxin tại sân bay Đà Nẵng và Biên Hòa, rà phá bom mìn chưa nổ, và chăm sóc nạn nhân chất độc da cam. Việt Nam cũng tích cực hỗ trợ phía Hoa Kỳ trong việc tìm kiếm quân nhân mất tích (MIA), kể cả từ trước khi chính thức bình thường hóa quan hệ, thể hiện thiện chí và tính nhân đạo trong quan hệ song phương. Những nỗ lực này góp phần hàn gắn vết thương chiến tranh, xây dựng lòng tin chiến lược giữa hai bên.

Hợp tác giáo dục - khoa học được đẩy mạnh. Theo Đại sứ Marc Knapper, Việt Nam là nguồn sinh viên nước ngoài lớn thứ 6 tại Hoa Kỳ, với khoảng 30.000 sinh viên đang theo học và dự kiến sẽ vẫn tiếp tục tăng. Đây cũng là con số lớn nhất trong các nước Đông Nam Á. Về khoa học - công nghệ, hai bên hợp tác trong các lĩnh vực như năng lượng sạch, chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo, biến đổi khí hậu. Giao lưu nhân dân giữa hai quốc gia ngày càng phong phú, đóng vai trò gắn kết xã hội và văn hóa, đặc biệt với cộng đồng người Việt tại Hoa Kỳ gần 2,3 triệu người, là cầu nối quan trọng trong quan hệ song phương.

Dù đạt nhiều thành tựu, quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ vẫn đối mặt với một số thách thức, đáng chú ý là sự cạnh tranh địa chính trị trong khu vực cũng như tác động từ các yếu tố toàn cầu như chiến tranh thương mại, biến đổi khí hậu, dịch bệnh.

Tuy nhiên, cả hai bên đều có nhu cầu chiến lược trong việc tăng cường hợp tác. Hoa Kỳ cần Việt Nam như một đối tác tin cậy trong chuỗi cung ứng toàn cầu và ổn định khu vực, trong khi Việt Nam cần tận dụng thị trường, công nghệ, và hỗ trợ từ Hoa Kỳ để thúc đẩy phát triển bền vững và nâng cao vị thế quốc tế.

Việc nâng cấp quan hệ lên “Đối tác Chiến lược Toàn diện” năm 2023 là bằng chứng cho thấy triển vọng hợp tác trong tương lai sẽ tiếp tục được mở rộng và làm sâu sắc hơn, đặc biệt trong các lĩnh vực mới như chuyển đổi số, năng lượng xanh, và giáo dục chất lượng cao.

Ba thập kỷ qua chứng kiến hành trình phát triển mạnh mẽ, từ cựu thù trở thành “Đối tác Chiến lược Toàn diện”, quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ hiện nay không chỉ dựa trên lợi ích kinh tế, mà còn mang tầm vóc chiến lược lâu dài vì hòa bình, ổn định và phát triển trong khu vực và thế giới. Với nền tảng đã được xây dựng, hai nước hoàn toàn có cơ sở để tin tưởng vào một tương lai hợp tác sâu rộng và bền vững hơn trong những thập niên tới.

Duy Tiến