Dấu ấn hai vị tướng ở cơ quan tham mưu chiến lược - Bài 1: Đồng chí Hoàng Văn Thái - Tổng Tham mưu trưởng QĐND Việt Nam đầu tiên

Ngày 7-9-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh giao nhiệm vụ cho đồng chí Hoàng Văn Thái thành lập cơ quan tham mưu Quân đội với yêu cầu: “Tổ chức, huấn luyện Quân đội cho giỏi, tổ chức nắm địch, nắm ta rõ ràng; bày mưu kế khôn khéo; tổ chức chỉ huy thông suốt, bí mật, nhanh chóng, kịp thời, chính xác để đánh thắng mọi kẻ thù, bảo vệ cách mạng...”.

Đặt nền móng xây dựng cơ quan tham mưu chiến lược

Được Chủ tịch Hồ Chí Minh tin tưởng, chỉ định làm Tổng Tham mưu trưởng, giao trọng trách xây dựng cơ quan tham mưu chiến lược là vinh dự lớn lao nhưng cũng là nhiệm vụ vô cùng nặng nề đối với đồng chí Hoàng Văn Thái. BTTM là cơ quan quân sự trọng yếu, cơ mật của Đảng, Nhà nước và Quân đội. Xây dựng BTTM trong điều kiện chưa có cán bộ làm công tác tham mưu, chưa có phương tiện và cả nơi làm việc dường như là nhiệm vụ “bất khả thi”. Theo hồi ký của đồng chí Hoàng Văn Thái, lúc đó đồng chí chưa biết gì về công tác tham mưu; nó vượt quá sức tưởng tượng của chính đồng chí.

Đại tướng Hoàng Văn Thái. Ảnh tư liệu

Thế nhưng, quán triệt sâu sắc lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Làm cách mạng phải vừa làm việc vừa học. Chú chưa hiểu thì vừa làm vừa học. Lúc đầu có khó đấy. Nhưng có quyết tâm thì khó mấy cũng làm được”, ngay sau khi nhận nhiệm vụ, chiều 7-9-1945, Tổng Tham mưu trưởng Hoàng Văn Thái triệu tập ngay cuộc họp (gồm 8 đồng chí) quán triệt chỉ thị của Chủ tịch Hồ Chí Minh và bàn một số nhiệm vụ tập trung trước mắt, nhanh chóng thiết lập và ổn định dần tổ chức, cơ sở vật chất, bảo đảm cơ quan tham mưu sớm bước vào thực hiện nhiệm vụ được ngay.

Đồng chí Hoàng Văn Thái dành nhiều thời gian, công sức tìm hiểu, nghiên cứu về công tác tham mưu, về cơ cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ của cơ quan tham mưu... Sau nhiều ngày đêm nghiên cứu tài liệu trong và ngoài nước kết hợp nhóm nghiên cứu về tổ chức cơ quan tham mưu với tranh thủ ý kiến của đội ngũ cán bộ các đơn vị, đặc biệt là gợi ý của đồng chí Võ Nguyên Giáp, Tổng Tham mưu trưởng Hoàng Văn Thái đã định hình cơ bản về cơ cấu tổ chức của cơ quan tham mưu, gồm: Tác chiến-đồ bản; tình báo; thông tin liên lạc, văn phòng... Dưới sự tổ chức, điều hành, chỉ huy của đồng chí Hoàng Văn Thái, trong thời gian rất ngắn, cơ cấu tổ chức cơ quan tham mưu chiến lược bước đầu được hình thành cùng với sự phân công, phân nhiệm cụ thể, rõ ràng.

Để các cơ quan nhanh chóng bước vào thực hiện nhiệm vụ được ngay, đồng chí Hoàng Văn Thái trực tiếp làm việc với các bộ phận, nắm tình hình, hướng dẫn và định hướng hoạt động cụ thể. Đồng chí yêu cầu các cơ quan: “Luyện tập cách làm việc có kế hoạch hằng ngày. Các việc như nắm tình hình, nghiên cứu tình hình, đặt kế hoạch... cần được sắp xếp một cách có tổ chức, có hệ thống, biết nắm trọng tâm, trọng điểm, định ra thời hạn hoàn thành, báo cáo lên trên và thông báo xuống dưới, kiểm tra và kiểm điểm các công việc”.

Trước sự phát triển mạnh mẽ của LLVT, Tổng Tham mưu trưởng Hoàng Văn Thái chỉ đạo cán bộ xuống các đơn vị, tập trung vào các đơn vị, địa phương trọng điểm để nắm tình hình về mọi mặt của LLVT, trên cơ sở đó tham mưu chỉ đạo xây dựng tổ chức, biên chế, vũ khí, trang bị và huấn luyện thống nhất; bồi dưỡng về nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ ở các đơn vị, nâng cao chất lượng xây dựng cơ quan tham mưu các cấp trong toàn quân, góp phần quan trọng trong tham mưu, giúp trên chỉ đạo, chỉ huy tác chiến và xây dựng, phát triển LLVT.

Chỉ đạo tác chiến góp phần đánh thắng thực dân Pháp xâm lược

Kháng chiến toàn quốc bùng nổ (tháng 12-1946), đồng chí Hoàng Văn Thái và đồng chí Võ Nguyên Giáp thông qua và phê duyệt kế hoạch tác chiến do đồng chí Vương Thừa Vũ, Chỉ huy trưởng Mặt trận Hà Nội đề xuất. Tổng Tham mưu trưởng Hoàng Văn Thái đã vận dụng kinh nghiệm từ thực tiễn chỉ huy chiến đấu ở Hải Phòng vào chỉ đạo Mặt trận Hà Nội, xây dựng thế trận liên hoàn, bố trí lực lượng theo khu vực để kìm giữ, tiêu hao quân Pháp trong nội thành Hà Nội trong hai tháng, tạo điều kiện cho các cơ quan đầu não của Đảng, Nhà nước cùng quân và dân ta rút an toàn lên Chiến khu Việt Bắc, đồng thời có thêm thời gian chuẩn bị cho cuộc kháng chiến.

Cuối năm 1947, để thực hiện chiến lược “chớp nhoáng”, thực dân Pháp huy động hàng chục nghìn quân tinh nhuệ, gồm lực lượng của thủy, lục, không quân và nhiều phương tiện, vũ khí hiện đại, mở cuộc tiến công quy mô lớn lên Việt Bắc, hòng tiêu diệt cơ quan đầu não và quân chủ lực của ta. Tổng Tham mưu trưởng Hoàng Văn Thái đã chỉ đạo BTTM nghiên cứu, tham mưu với Ban Thường vụ Trung ương Đảng, Trung ương Quân ủy chủ trương phát triển bộ đội địa phương và dân quân du kích; xác định nhiệm vụ cấp thiết lúc này là phải xây dựng các đơn vị chủ lực; phương thức hoạt động của bộ đội chủ lực và LLVT địa phương; đề xuất giúp Bộ Tổng chỉ huy ra “Mệnh lệnh tác chiến” cho toàn quân, toàn quốc thực hiện kế hoạch tác chiến và phân công cụ thể nhiệm vụ, địa bàn tác chiến cho các đơn vị trên chiến trường, góp phần làm nên Chiến thắng Việt Bắc, đập tan ý đồ đánh nhanh, thắng nhanh của địch. Ghi nhận những đóng góp to lớn của Tổng Tham mưu trưởng Hoàng Văn Thái, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký quyết định phong quân hàm Thiếu tướng đối với đồng chí Hoàng Văn Thái trong đợt phong quân hàm cấp tướng đầu tiên của Quân đội (tháng 1-1948).

Đồng chí Hoàng Văn Thái báo cáo tình hình chiến trường với Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Ảnh tư liệu

Trong Chiến dịch Biên giới (năm 1950), trên cương vị Tổng Tham mưu trưởng kiêm Tham mưu trưởng chiến dịch, trực tiếp chỉ huy trận đánh then chốt đột phá Đông Khê trên Đường số 4, Thiếu tướng Hoàng Văn Thái đã tham mưu với Đảng ủy và Bộ chỉ huy chiến dịch chọn đúng mục tiêu, hướng, khu vực tiến công chủ yếu; chỉ đạo tập trung hỏa lực trong các trận then chốt; vận dụng phương châm “đánh điểm, diệt viện”; thực hiện chủ trương mở từ những đợt hoạt động, những chiến dịch nhỏ, tiến tới mở chiến dịch với quy mô lớn, đánh tập trung chính quy, hiệp đồng binh chủng. Chiến dịch Biên giới kết thúc thắng lợi đánh dấu bước phát triển về công tác tham mưu, nghệ thuật tổ chức, chỉ đạo chiến dịch của Quân đội ta.

Sau Chiến dịch Biên giới, đồng chí Hoàng Văn Thái còn tham gia chỉ huy nhiều chiến dịch tiến công ở trung du và đồng bằng, như: Chiến dịch Trung Du, Hoàng Hoa Thám, Hà-Nam-Ninh, Hòa Bình, Tây Bắc, Thượng Lào... tiêu diệt một bộ phận sinh lực địch, tạo điều kiện phát triển chiến tranh du kích. Năm 1953, sau thất bại của địch ở Thượng Lào, Chính phủ Pháp tìm cách củng cố lại tinh thần cho quân Pháp ở Đông Dương, đồng thời mưu đồ chiến lược đưa tướng Navarre vào Đông Dương thay cho tướng Salan bị triệu hồi. Navarre đã ra sức tập trung xây dựng binh lực, nhất là trên chiến trường chính ở Bắc Bộ, cố giữ đồng bằng, đề phòng ta mở chiến dịch tiến công lớn vào hướng này. Để đối phó với quân Pháp, đồng chí Hoàng Văn Thái đã chỉ đạo các cơ quan của BTTM tập trung nghiên cứu, nắm chắc tình hình mọi mặt, xây dựng phương án thực hiện chủ trương tác chiến thu đông năm 1953.

Vấn đề khó khăn nhất là: Chọn hướng tiến công chiến lược trong mùa khô 1953 nên chọn vùng rừng núi hay đồng bằng? Chọn ở đâu để buộc địch phải phân tán lực lượng? Làm thế nào để tạo điều kiện cho ta đánh lớn ở Đồng bằng Bắc Bộ?... Những câu hỏi này được đồng chí Hoàng Văn Thái nung nấu, suy nghĩ và đi đến quyết định chọn vùng rừng núi Tây Bắc làm hướng tiến công chiến lược, bởi đây là thế mạnh của ta, đồng thời là nơi địch có nhiều yếu điểm hạn chế.

Mặt khác, trong giai đoạn đầu chiến cuộc Đông Xuân 1953-1954, khó khăn đặt ra là làm thế nào để ta có thể đánh lớn trên các chiến trường. Để nâng cao sức mạnh chiến đấu của các LLVT, Tổng Tham mưu trưởng Hoàng Văn Thái chỉ đạo các cơ quan tập trung chấn chỉnh tổ chức, biên chế, thành lập một số đơn vị binh chủng kỹ thuật; tăng cường đầu tư trang bị kỹ thuật; nâng cao chất lượng huấn luyện bộ đội. Cũng trong thời gian này, đồng chí Hoàng Văn Thái chỉ đạo các cơ quan tham mưu phải chỉ đạo được binh chủng pháo binh, cả pháo mặt đất và pháo cao xạ, phấn đấu mùa khô năm 1953, pháo lớn của ta có thể xuất trận lần đầu với quy mô trung đoàn, đánh hiệp đồng binh chủng lớn.

Trên cơ sở thế và lực cách mạng phát triển, ngày 6-12-1953, Bộ Chính trị thông qua phương án mở Chiến dịch Điện Biên Phủ do Tổng Quân ủy báo cáo. Sau khi quan sát, nghiên cứu, nắm thực tế tình hình chiến trường, nhận thấy quân Pháp đã cơ bản củng cố xong Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, quân ta chuyển phương châm “đánh nhanh, giải quyết nhanh” sang “đánh chắc, tiến chắc”. Trước một loạt vấn đề mới phức tạp, trên cương vị Tham mưu trưởng chiến dịch, đồng chí Hoàng Văn Thái cùng Ban Tham mưu chiến dịch tập trung trí tuệ chỉ đạo các đơn vị rút về vị trí tập kết, mở đường cho pháo cơ động vào trận địa theo phương án mới, tổ chức xây dựng trận địa tiến công, nghiên cứu cách đánh, củng cố hệ thống thông tin liên lạc, công tác hậu cần... Trong quá trình xây dựng kế hoạch, đồng chí Hoàng Văn Thái đã tham mưu nhiều ý kiến sắc sảo về bố trí, sử dụng lực lượng, chọn hướng đột phá, cách đánh, công tác tổ chức, hiệp đồng giữa bộ binh và pháo binh, sự phối hợp tác chiến giữa các chiến trường, công tác bảo đảm hậu cần, kỹ thuật... góp phần quan trọng vào Chiến thắng Điện Biên Phủ “chấn động địa cầu”, kết thúc cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược...

Đại tướng Hoàng Văn Thái tên thật là Hoàng Văn Xiêm (1915-1986), tham gia hoạt động cách mạng từ năm 1936; làm Tổng Tham mưu trưởng khi mới 30 tuổi. Từ năm 1974 đến 1986, đồng chí giữ chức Thứ trưởng Bộ Quốc phòng và kiêm Phó tổng Tham mưu trưởng (giai đoạn 1974-1981), Ủy viên Thường vụ Quân ủy Trung ương. Năm 1980, đồng chí được thăng quân hàm Đại tướng. Với những thành tích đặc biệt xuất sắc, đồng chí Hoàng Văn Thái được Đảng, Nhà nước tặng thưởng nhiều huân chương cao quý: Huân chương Sao Vàng, Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Quân công... Tên của đồng chí được đặt cho nhiều con đường, tuyến phố trong cả nước.

(còn nữa)

SƠN BÌNH - VĂN BÌNH