Dấu hiệu nhận biết bệnh Whitmore

Vi khuẩn Burkholderia pseudomallei sống trong đất, nước bị nhiễm khuẩn, đặc biệt là những vùng ngập úng sau lũ lụt. Ảnh: Buzzfeed.

Whitmore (bệnh Melioidosis) là một bệnh nhiễm trùng ở người và động vật do vi khuẩn Burkholderia pseudomallei gây ra. Bệnh ghi nhận số mắc cao chủ yếu tại Australia và khu vực Đông Nam Á. Tại Việt Nam, ca bệnh đầu tiên được ghi nhận vào năm 1925 và đến hiện nay vẫn xuất hiện rải rác ở một số địa phương.

Các bác sĩ Trung tâm Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Nhi Trung ương, Hà Nội, cho biết vi khuẩn Burkholderia pseudomallei sống trong đất, nước bị nhiễm khuẩn, đặc biệt là những vùng ngập úng sau lũ lụt. Chúng xâm nhập vào cơ thể chủ yếu qua da khi lội trong nước, bùn thời gian dài hoặc có vết thương hở tiếp xúc trực tiếp với đất, nước bị nhiễm vi khuẩn.

Hiện chưa có bằng chứng về việc lây truyền vi khuẩn từ người sang người hoặc động vật sang người và không lây lan thành dịch lớn.

Bệnh có biểu hiện lâm sàng rất đa dạng, có thể diễn biến nặng, tử vong, đặc biệt ở những người có bệnh nền như tiểu đường, bệnh gan, thận, phổi mạn tính, suy giảm miễn dịch… Điều trị bằng cách sử dụng các kháng sinh có nhạy cảm với vi khuẩn. Hiện chúng ta cũng chưa có vaccine phòng bệnh.

Báo cáo của Bệnh viện Nhi Trung ương và hệ thống giám sát bệnh truyền nhiễm đã ghi nhận một số trường hợp mắc bệnh Whitmore. Điều kiện vệ sinh môi trường bị ô nhiễm sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn sinh sôi, phát triển, nên có thể tiếp tục ghi nhận thêm các trường hợp mắc bệnh này.

Các biểu hiện lâm sàng hay gặp

Theo các bác sĩ Trung tâm Bệnh nhiệt đới, viêm phổi là thể bệnh hay gặp nhất, có biểu hiện lâm sàng giống với viêm phổi mắc phải trong cộng đồng do các căn nguyên khác. Bệnh nhân có sốt cao, sốt rét run, ho đờm mủ. Tổn thương có thể tiến triển thành viêm phổi hoại tử dẫn đến suy hô hấp, sốc nhiễm khuẩn.

Nhiễm khuẩn huyết cũng là thể bệnh hay gặp, có thể không xác định được đường vào, dễ diễn biến thành sốc nhiễm khuẩn, suy đa phủ tạng, gây tử vong. Ngoài ra, người bệnh có thể bị áp-xe hoặc viêm mủ tuyến mang tai.

Các biểu hiện lâm sàng ít gặp hơn gồm:

Ổ áp-xe trong ổ bụng: Áp-xe gan, lách, cơ thắt lưng chậu.
Da và mô mềm: Tổn thương đa dạng không đặc hiệu như loét da, áp-xe dưới da, mụn mủ rải rác, viêm mô tế bào, viêm cân mạc, áp-xe cơ.
Thận tiết niệu: Viêm thận bể thận, viêm tiền liệt tuyến, áp-xe tiền liệt tuyến.
Xương khớp: Viêm tủy xương, viêm khớp nhiễm trùng.
Thần kinh: Viêm màng não mủ, áp-xe não, viêm màng não - tủy.
Tim mạch: Viêm màng ngoài tim, phình mạch.
Viêm hạch bạch huyết.
Tại da, tổn thương là các u hạt, loét da khó lành.

Bệnh nhi bị áp-xe mang tai do vi khuẩn Burkhoderia pseudomallei điều trị tại Bệnh viện Trung ương Huế. Ảnh: Baothuathiehue.

Ở trẻ em, thể bệnh viêm phổi, nhiễm khuẩn huyết có thể xảy ra nhưng không thường xuyên. Ngược lại, trẻ thường gặp các tổn thương da hoặc viêm mủ, áp-xe tuyến mang tai.

Điều trị như thế nào?

Hai cách để điều trị cho người mắc Whitmore là sử dụng kháng sinh đặc hiệu và điều trị duy trì.

Sử dụng kháng sinh đặc hiệu

Tất cả trường hợp nhiễm Burkholderia pseudomallei từ nhẹ đến nặng đều cần được điều trị ban đầu bằng kháng sinh tĩnh mạch ít nhất hai tuần. Sau đó, người bệnh được điều trị duy trì kháng sinh đường uống trong tối thiểu 3 tháng. Kháng sinh được khuyến cáo sử dụng gồm: Ceftazidim (lựa chọn ưu tiên); Meropenem; Imipenem/cilastatin.

Điều trị duy trì

Bệnh nhân được sử dụng kháng sinh đường uống, lựa chọn một trong các thuốc: TMP-SMX; Doxycillin; Amoxicillin/Clavulanic.

Phụ nữ có thai ưu tiên lựa chọn Amoxicillin/Clavulanic trong giai đoạn duy trì. Thời gian duy trì kháng sinh kéo dài 3-6 tháng tùy theo vị trí ổ nhiễm trùng.

Bộ Y tế khuyến cáo người dân chủ động phòng bệnh Whitmore như sau:

- Đảm bảo vệ sinh cá nhân, thường xuyên rửa tay với xà phòng và nước sạch, đặc biệt là trước và sau khi chế biến thức ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi đi làm ruộng, trước khi ăn.

- Thực hiện ăn chín, uống nước đun sôi để nguội, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm; không giết mổ, ăn thịt động vật, gia súc, gia cầm bị ốm chết.

- Hạn chế tiếp xúc trực tiếp với đất, nước bẩn, đặc biệt tại những nơi bị ô nhiễm nặng. Không tắm gội, bơi, ngụp lặn ở các ao, hồ, sông tại/gần nơi bị ô nhiễm.

- Sử dụng đồ bảo hộ lao động (giày, ủng, găng tay…) đối với những người thường xuyên làm việc ngoài trời, tiếp xúc với đất và nước bẩn.

- Khi có vết thương hở, vết loét hoặc vết bỏng cần tránh tiếp xúc với đất hoặc nước có khả năng bị ô nhiễm. Nếu bắt buộc phải tiếp xúc, bạn sử dụng băng chống thấm và cần được rửa sạch đảm bảo vệ sinh.

- Những người có bệnh nền như tiểu đường, bệnh gan, thận, phổi mạn tính, suy giảm miễn dịch… cần được chăm sóc, bảo vệ các tổn thương để ngăn ngừa nhiễm khuẩn.

- Khi nghi ngờ nhiễm bệnh cần đến cơ sở y tế để được tư vấn, khám phát hiện và điều trị kịp thời.

Phương Anh