Dấu hiệu nhận biết sữa mẹ 'khác lạ', không nên cho bé bú

Dấu hiệu trực tiếp nhận biết sữa mẹ "khác lạ"

Màu sắc, mùi vị và hình thái của sữa mẹ là những dấu hiệu đầu tiên mà mẹ cần quan sát để đánh giá chất lượng sữa.

Màu sắc sữa mẹ thường không cố định và thay đổi linh hoạt theo từng giai đoạn sữa non, sữa chuyển tiếp, sữa trưởng thành; từng cữ bú; chế độ ăn uống của mẹ ăn nhiều củ dền, bí đỏ có thể làm sữa có màu hồng hoặc cam nhẹ,… đây đều là những thay đổi sinh lý bình thường.

Tuy nhiên, có hai dấu hiệu màu sắc cần cảnh giác đặc biệt:

Sữa có lẫn máu: Sữa có màu hồng tươi, đỏ, hoặc màu nâu rỉ sét. Tình trạng này có thể do nứt núm vú hoặc các vấn đề xuất huyết bên trong ống dẫn sữa. Nếu lượng máu ít và do nứt núm vú, mẹ vẫn có thể vắt sữa hoặc bú. Nhưng nếu lượng máu nhiều, kéo dài hoặc không rõ nguyên nhân, mẹ cần ngưng cho bú bên vú đó và đi khám để loại trừ các bệnh lý tiềm ẩn tại tuyến vú.

Sữa có mủ hoặc dịch tiết bất thường: Sữa có những cặn mủ đặc, dày, màu xanh đậm hoặc có mùi hôi tanh bất thường, đi kèm với dấu hiệu viêm, sốt của mẹ. Đây là dấu hiệu rõ ràng của nhiễm trùng nặng (viêm vú, áp xe vú). Cần ngừng bú ngay lập tức và tìm đến cơ sở y tế để được xử lý.

Sữa mẹ vắt ra nếu được bảo quản đúng cách nhưng lại có mùi hôi, vị chua bất thường là dấu hiệu sữa đã bị hỏng và cần phải loại bỏ, tuyệt đối không cho bé dùng.

Một số trường hợp sữa vắt ra có mùi xà phòng hoặc kim loại nhẹ sau khi trữ đông/ làm lạnh. Đây là hiện tượng do enzyme lipase hoạt động mạnh gọi là dư thừa lipase, phân hủy chất béo. Mặc dù mùi vị có thể khiến bé từ chối, nhưng thường không gây hại cho trẻ. Tuy nhiên, nếu mùi vị quá gắt và bé từ chối bú, mẹ cần tham khảo ý kiến chuyên gia.

Màu sắc, mùi vị và hình thái của sữa mẹ là những dấu hiệu đầu tiên mà mẹ cần quan sát

Khi mẹ mắc bệnh lý cần xem xét dừng cho con bú

Nếu người mẹ mắc một số bệnh lý truyền nhiễm nghiêm trọng, việc tiếp tục cho con bú trực tiếp có thể trở thành con đường lây truyền mầm bệnh nguy hiểm. Đây là lúc các bà mẹ cần đưa ra quyết định khó khăn, nhưng vô cùng cần thiết, là tạm ngừng hoặc ngưng vĩnh viễn việc cho con bú theo chỉ định y khoa

Ngoài các bệnh truyền nhiễm toàn thân, bản thân tuyến vú của người mẹ cũng có thể xuất hiện những vấn đề khiến việc cho bú không an toàn. Áp xe vú là một ví dụ điển hình. Nếu tình trạng áp xe vú xảy ra nghiêm trọng ở cả hai bên, kèm theo dấu hiệu viêm nhiễm, sốt cao, mẹ cần phải tạm thời ngưng cho bé bú trực tiếp và điều trị dứt điểm theo phác đồ của bác sĩ. Tuy nhiên, nếu áp xe chỉ xảy ra một bên, mẹ vẫn có thể tiếp tục cho bé bú bên vú lành.

Một vấn đề khác là việc sử dụng thuốc điều trị. Sữa mẹ được xem là một con đường bài tiết. Nhiều hoạt chất của thuốc mà mẹ sử dụng có thể đi vào sữa mẹ, gây ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của trẻ. Đặc biệt là các loại thuốc hóa trị, xạ trị ung thư, một số thuốc an thần liều cao, hoặc thuốc điều trị bệnh lý tuyến giáp. Bất cứ khi nào phải dùng thuốc, dù là thuốc kê đơn hay không kê đơn, người mẹ đang cho con bú luôn phải tham vấn ý kiến bác sĩ chuyên khoa để kiểm tra mức độ an toàn của thuốc đối với trẻ. Việc tự ý dùng thuốc trong thời kỳ này là một hành động nguy hiểm.

Thêm vào đó, việc lạm dụng rượu, bia hoặc sử dụng các chất gây nghiện (như ma túy, cần sa,…) sẽ khiến các chất độc này đi thẳng vào sữa, gây ngộ độc và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển thần kinh của trẻ. Đây là trường hợp tuyệt đối cấm cho bé bú và người mẹ cần sự hỗ trợ y tế để cai nghiện.

Khi mẹ mắc bệnh lý cần xem xét dừng cho con bú theo chỉ định của bác sĩ

Tuyệt đối không tự ý cai sữa

Viện Dinh dưỡng và các tổ chức y tế luôn khẳng định sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tối ưu dành cho trẻ.

TS.BS Hoàng Thị Đức Ngàn (Viện Dinh dưỡng) cho biết: "Bú mẹ trong giai đoạn đầu đời ảnh hưởng lâu dài đến chuyển hóa và hệ miễn dịch trẻ qua nhiều cơ chế phối hợp: truyền kháng thể và tế bào miễn dịch, cung cấp các yếu tố sinh học điều hòa miễn dịch và chuyển hóa (hormone, cytokine, miRNA), hình thành và điều chỉnh hệ vi sinh đường ruột (microbiome) và sản phẩm chuyển hóa của nó (ví dụ SCFA), lập trình biểu sinh (epigenetic programming) và "điều chỉnh" trục nội tiết-năng lượng (appetite regulation, adipokines, IGF).

Các cơ chế này tương tác với nhau trong giai đoạn cửa sổ phát triển sớm, tạo ra ảnh hưởng dai dẳng lên đáp ứng miễn dịch, tình trạng viêm hệ thống, cân bằng năng lượng và nguy cơ bệnh mạn tính như béo phì, đái tháo đường type 2 và dị ứng. Mức độ bằng chứng thay đổi theo cơ chế — từ rất mạnh (khả năng bảo vệ nhiễm khuẩn nhờ IgA, truyền kháng thể) đến bằng chứng hợp lý nhưng cần thêm nghiên cứu (epigenetic long-term programming)".

TS.BS Hoàng Thị Đức Ngàn (Viện Dinh dưỡng)

Từ lợi ích tuyệt vời của sữa mẹ, các chuyên gia khuyến cáo, bất cứ khi nào nghi ngờ về sức khỏe của mình, chất lượng sữa hoặc khi phải dùng thuốc, hãy luôn tìm kiếm sự tư vấn chuyên môn từ bác sĩ.

Trong các trường hợp cần tạm dừng cho bú trực tiếp (như điều trị áp xe vú một bên), mẹ cần duy trì việc vắt sữa đều đặn để tránh tắc sữa và bảo toàn nguồn sữa cho bé khi mẹ hồi phục.

Nhìn chung nhận biết các dấu hiệu "khác lạ" của sữa mẹ không phải là để mẹ lo lắng, mà là để hành động một cách thông minh và có trách nhiệm. Sự chủ động, kết hợp với sự tư vấn của chuyên gia y tế, sẽ giúp mẹ bảo vệ an toàn cho con yêu, đồng thời vẫn duy trì được nguồn sữa quý giá cho tương lai.

Phan Ngân