Dấu hiệu trước thảm kịch máy bay ở Mỹ

Các hãng hàng không Mỹ đã trải qua 16 năm mà không xảy ra vụ tai nạn chết người nào - cho đến tối 29/1 (theo giờ địa phương).

Mặc dù thành tích an toàn đó rất ấn tượng, trong những năm gần đây đã xuất hiện dấu hiệu cảnh báo về nguy cơ xảy ra vụ va chạm nghiêm trọng như vụ việc vừa cướp đi sinh mạng của 67 người, CNN nhận định.

Một chiếc máy bay phản lực khởi hành từ Wichita, Kansas - chuẩn bị hạ cánh xuống Sân bay Quốc gia Ronald Reagan Washington - bất ngờ va chạm với trực thăng Black Hawk của Lục quân Mỹ đang bay ngang qua đường bay của nó, chỉ cách mặt đất khoảng 61 m, theo New York Times.

Hôm 30/1, nguyên nhân vụ tai nạn vẫn chưa được xác định do cuộc điều tra mới chỉ bắt đầu. Đây là vụ tai nạn chết người đầu tiên của một máy bay thương mại Mỹ kể từ năm 2009.

Dù du lịch hàng không đã trở nên an toàn hơn, hệ thống hàng không Mỹ đang chịu áp lực ngày càng lớn thời gian qua - với tình trạng thiếu hụt kiểm soát viên không lưu trên toàn quốc, bất chấp nhiều năm nỗ lực tuyển dụng thêm.

Các đội tìm kiếm trên sông Potomac gần Washington sau vụ va chạm máy bay hôm 29/1. Ảnh: New York Times.

Tình trạng tắc nghẽn tại nhiều khu vực đô thị lớn, đặc biệt là quanh Washington DC, cũng khiến việc bay trở nên rủi ro hơn.

“Tôi buồn nhưng tôi không ngạc nhiên”, Anthony Brickhouse, chuyên gia an toàn hàng không cho biết.

“Trong 2-3 năm qua, chúng tôi đã chứng kiến nhiều vụ suýt va chạm giữa các máy bay thương mại trong và xung quanh sân bay. Nếu không có sự thay đổi, cuối cùng, bạn sẽ đối mặt thảm kịch”, ông nhấn mạnh.

Chuyên gia nhận định dù Mỹ vẫn duy trì tiêu chuẩn vàng về an toàn hàng không, đồng thời hàng không thương mại vẫn là phương tiện di chuyển an toàn nhất, hệ thống này đang chịu nhiều áp lực.

Hệ thống kiểm soát không lưu đang căng thẳng. Trong khi đó, tình trạng tắc nghẽn trong không phận nhiều thành phố lớn đã thu hẹp mức độ an toàn cần thiết để vận hành hệ thống vận tải hàng không Mỹ, theo cơ trưởng Dennis Tajer của American Airlines.

"Chúng ta đang đối mặt với nhiều yếu tố bất lợi", ông nói. "Chúng ta phải bảo vệ niềm tin của công chúng Mỹ vào hệ thống hàng không và ngăn chặn những thảm kịch như thế này xảy ra lần nữa. Người ta vẫn nói rằng: ‘Phải điều tra tai nạn trước khi chúng xảy ra, chứ không phải sau đó, để tìm ra giải pháp dài hạn’”.

Ngày càng nhiều vụ suýt va chạm

Các vụ va chạm suýt xảy ra phổ biến hơn nhiều so với những gì hầu hết hành khách biết.

Trên thực tế, chỉ một ngày trước vụ tai nạn, một máy bay phản lực khác khi tiếp cận sân bay Reagan National đã buộc phải hủy bỏ lần hạ cánh đầu tiên và vòng lại sau khi xuất hiện trực thăng bay gần đường bay, theo dữ liệu ghi âm của kiểm soát không lưu.

CNN hôm 30/1 xác nhận có ít nhất 2 phi công trong 3 năm qua đã báo cáo về các vụ suýt va chạm với trực thăng khi hạ cánh xuống Sân bay Quốc gia Reagan.

Theo báo cáo của phi công, 2 máy bay chở khách đã phải thực hiện hành động né tránh để tránh va chạm với trực thăng khi cố gắng hạ cánh tại sân bay.

Một người phụ nữ lau nước mắt trong một buổi cầu nguyện ở Wichita, Kansas, sau vụ va chạm. Ảnh: Reuters.

Trong sự cố khác, hai trực thăng quân sự đã bay quá gần nhau, nhân viên kiểm soát không lưu cho biết.

“Thật không thể tin được là chúng ta bay nhiều đến vậy mà không gặp sự cố”, cựu quản trị viên FAA Randy Babbitt nói. “Vì thế, khi có một vụ xảy ra, mọi thứ lập tức được chú ý”.

FAA đã ghi nhận nhiều sự cố tương tự được phân loại là suýt va chạm.

Một vụ xảy ra chưa đầy 3 tuần trước ở Phoenix, khi chuyến bay của United Airlines từ San Francisco chở 123 hành khách và 6 thành viên phi hành đoàn cùng chuyến bay của Delta Airlines chở 245 hành khách từ Detroit đều được phép hạ cánh gần như cùng lúc.

Kết quả, cả hai đều nhận cảnh báo rằng họ đang bay quá gần nhau. Theo dữ liệu từ trang theo dõi chuyến bay Flightradar24, 2 máy bay chỉ cách nhau chưa đến 380 m.

Hệ thống cảnh báo buồng lái đã giúp 2 chiếc máy bay trên tránh va chạm, nhưng có thể nó đã không cảnh báo phi công của chuyến bay American Airlines hôm 29/1, vì máy bay chỉ còn cách mặt đất khoảng 115 m khi trực thăng quân đội bay sát.

Chi tiết về cảnh báo mà phi công nhận được sẽ được xác định trong cuộc điều tra tai nạn sắp tới của Ủy ban An toàn Giao thông Quốc gia Mỹ (NTSB).

Một số vụ suýt va chạm cũng diễn ra ngay trên mặt đất và nguy hiểm không kém do tốc độ cao của máy bay khi cất cánh hoặc hạ cánh.

Ngày 27/12, chiếc máy bay thuê chở đội bóng rổ nam Gonzaga gần như đã cắt ngang đường băng tại Sân bay Quốc tế Los Angeles, nơi một chiếc máy bay Delta đang cất cánh.

Sân bay Quốc gia Ronald Reagan Washington. Ảnh: Reuters.

Đặc biệt, vào tháng 7/2017, một máy bay của Air Canada, do cơ trưởng đã thức hơn 19 tiếng điều khiển, suýt hạ cánh xuống đường lăn tại Sân bay Quốc tế San Francisco - nơi có 3 chiếc máy bay thân rộng đầy hành khách đang chờ cất cánh.

NTSB sau đó xác định máy bay của Air Canada đã xuống sát mặt đất chỉ còn cách khoảng 31 m, trước khi phi công phát hiện và bay lên lại mà không chạm vào bất cứ chiếc máy bay nào.

Cơ quan này cho biết hơn 1.000 người trên 4 máy bay có thể thiệt mạng nếu vụ tai nạn không được ngăn chặn vào phút chót.

“Đó có thể là thảm họa tồi tệ nhất trong lịch sử hàng không”, chuyên gia an toàn hàng không Brickhouse nhận định.

Những vụ suýt va chạm trở nên phổ biến đến mức Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) đã công bố cuộc kiểm tra các sự cố như vậy vào mùa thu năm 2024.

Ngoài ra, thời điểm xảy ra vụ va chạm hôm 29/1, chỉ có một kiểm soát viên không lưu phụ trách 2 vị trí khác nhau trong tháp, nguồn tin từ kiểm soát không lưu tiết lộ với CNN.

Nguồn tin này mô tả việc một người xử lý cả lưu lượng máy bay địa phương lẫn trực thăng không phải là điều hiếm gặp.

Tháp điều khiển của sân bay Reagan National hiện có 85% nhân sự, trong đó 24/28 vị trí được lấp đầy.

Thách thức tại không phận Washington DC

Một số sân bay và không phận chịu áp lực nhiều hơn nơi khác. Sân bay Quốc gia Ronald Reagan Washington có đường băng bận rộn nhất nước Mỹ và từng ghi nhận nhiều vụ suýt va chạm những năm gần đây.

Một chiếc máy bay American Eagle cất cánh tại Sân bay Quốc gia Reagan vào hôm 30/1 khi công việc tìm kiếm tiếp tục ở sông Potomac. Ảnh: Reuters.

Ngày 18/4, 2 máy bay của JetBlue và Southwest suýt va chạm trên đường băng của Sân bay Quốc gia Reagan ở Washington - khi một chiếc được phép cất cánh trong khi chiếc còn lại được hướng dẫn băng qua cùng đường băng đó.

Một trong những thách thức lớn nhất của không phận Washington DC là quy định nghiêm ngặt về hành lang bay. Những tuyến bay ở đây phải được điều chỉnh để tránh khu vực có yêu cầu an ninh cao như Điện Capitol và Nhà Trắng. Điều này tạo ra một bài toán khó cho hàng không trong khu vực.

Trong khi đó, nhu cầu sử dụng sân bay Reagan Washington National rất lớn do vị trí gần trung tâm thủ đô. Quốc hội Mỹ thường thúc đẩy việc mở thêm tuyến bay thẳng tới nhiều điểm đến hơn, theo CNN.

Năm 2024, Quốc hội đã phê duyệt thêm 5 chuyến bay khứ hồi tại sân bay này.

Tại cuộc họp báo sáng 30/1, chỉ vài giờ sau vụ va chạm, Thượng nghị sĩ Jerry Moran cho biết ông đã vận động American Airlines mở lịch bay từ Wichita đến sân bay này.

“Tôi biết chuyến bay đó. Tôi đã bay chuyến đó nhiều lần", Moran - Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa từ Kansas - nói. “Tôi đã vận động American Airlines để bắt đầu cung cấp dịch vụ bay thẳng không dừng đến DCA (sân bay Ronald Reagan ở Washington). Chuyến bay này đã hoạt động được khoảng một năm”.

Tại cuộc họp báo sáng 30/1, Bộ trưởng Giao thông Mỹ Sean Duffy - người nhậm chức chỉ vài giờ trước vụ tai nạn - cho biết ông tin rằng hệ thống không lưu an toàn, nhưng vụ tai nạn là dấu hiệu cho thấy mọi thứ cần phải thay đổi.

“Những gì xảy ra ngày hôm qua lẽ ra không nên xảy ra”, ông nói. “Khi người Mỹ lên máy bay, họ có quyền kỳ vọng sẽ hạ cánh an toàn tại điểm đến. Nhưng điều đó không xảy ra ngày hôm qua. Và đó là điều không thể chấp nhận được".

Khoảnh khắc máy bay chở 64 khách va chạm trực thăng quân đội Mỹ Chiếc máy bay mang số hiệu 5342 của hãng hàng không American Airlines chở hơn 60 hành khách đã va chạm với trực thăng thuộc Quân đội Mỹ vào ngày 29/1 (giờ địa phương).

Minh An