Đâu là cách Trung Quốc thúc đẩy chiến lược mở rộng ảnh hưởng toàn cầu?

Nhờ quá trình đầu tư nước ngoài đồng thời thúc đẩy sáng kiến Vành đai và Con đường, Trung Quốc đang mở rộng quan hệ hữu nghị với nhiều quốc gia trên thế giới. Trong khi đó, các nhà hoạch định chính sách phương Tây đang tiếp tục cuộc chạy đua cạnh tranh với quốc gia có tiềm lực kinh tế. Và, trong bối cảnh thế giới đang bị suy yếu bởi dịch bệnh thì sự trỗi dậy mạnh mẽ của Trung Quốc dường như không thể ngăn cản. Tuy nhiên, thái độ của các quốc gia có vẻ đã thay đổi trong quan hệ với Bắc Kinh, cụ thể là động cơ không tham gia 5G Huawei của một số nước gần đây. Giới quan sát cho biết, nếu Trung Quốc muốn chạy đua giành ngai vàng với các siêu cường, đặc biệt là với Mỹ thì sẽ phải học theo cách của người Đông Đức – những người được cho là đi lên từ thế yếu nhưng lại chiến thắng từ quá trình đào tạo và mối quan hệ.

Ảnh minh họa

Theo ý kiến từ Hội đồng đối ngoại về Sáng kiến Vành đai và Con đường, trong khoảng thời gian 2014-2017, riêng Trung Quốc đã thực hiện các khoản cho vay trị giá hơn 120 tỷ đôla Mỹ đối với các quốc gia muốn xây dựng hạ tầng mới. Các quốc gia này thường sử dụng các công ty Trung Quốc thúc đẩy quan hệ với Bắc Kinh. Các dự án đường cao tốc và nhà máy điện là nền tảng cho quan hệ hợp tác giữa Trung Quốc với các quốc gia khác. Hãng CNN dẫn tin, Trung Quốc cũng tìm kiếm những người bạn mới khắp thế giới nhằm gia tăng ảnh hưởng toàn cầu. Ngược lại, các quốc gia phương Tây lại mất nhiều cơ hội kết nối hợp tác. Trung Quốc liên tục thúc đẩy quan hệ ở nhiều quốc gia mà trước đây ít kết nối và tập trung đầu tư nước ngoài cho các quốc gia khác. Ngược lại, các quốc gia phương Tây lại mất đi cơ hội kết nối. Phương Tây không thể thực hiện các khoản vay giống như cách Trung Quốc đã làm với các quốc gia khác và họ đặc biệt không thể làm như vậy mà không xem xét các điều kiện. Chẳng hạn như, 42.3% tăng trưởng GDP của Kyrgyzstan phụ thuộc vào các khoản nợ của Trung Quốc. Thêm vào đó, sáng kiến Vành đai và Con đường cũng như các đầu tư khác của Trung Quốc đã nâng tầm ảnh hưởng của quốc gia này và làm suy yếu phương Tây.

Các khoản nợ đều phải trả nhưng lại là thách thức đối với các quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề từ dịch bệnh Covid-19 trong năm nay. Và một số quốc gia phát hiện rằng các thỏa thuận cho vay và dự án xây dựng không hề mang lợi cho họ. Trong tháng trước, chính phủ Pakistan cho biết họ muốn đàm phán lại các khoản hoàn trả trong Sáng kiến Vành đai và Con đường đồng thời cáo buộc Trung Quốc tăng chi phí cho các dự án xây dựng.

Cũng trong tháng Sáu, một tuần sau khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình chủ trì thượng đỉnh Trung Quốc và châu Phi tại Bắc Kinh, tòa án Kenyan đã tuyên bố khoản vay Trung Quốc trị giá 3.2 tỷ đôla Mỹ đối với tuyến đường sắt Kenya do một công ty Trung Quốc điều hành bất hợp pháp. Theo báo cáo của tờ the Economist, Ai Cập đã đình chỉ xây dựng nhà máy nhiệt điện than lớn thứ hai thế giới – một dự án do Trung Quốc tài trợ trong khi Bangladesh bỏ kế hoạch xây dựng nhà máy than do Trung Quốc tài trợ. Pakistan đã yêu cầu Trung Quốc sửa đổi các khoản vay trị giá 30 tỷ đôla cho các dự án điện. Vào tháng Tư, Tổng thống Tanzanian – ông John Magufuli đã trì hoãn khoản vay Trung Quốc trị giá lên 10 tỷ đôla ký dưới thời các nhà lãnh đạo tiền nhiệm đối với dự án xây dựng ở cảnh lớn Bagamoyo do công ty Trung Quốc hoạt động. Không chỉ Italy, một trong số các mục tiêu hàng đầu trong quan hệ hữu nghị của Trung Quốc đối với châu Âu đang mang đến hi vọng sinh lời cho nước này.

Tuy nhiên, chính phủ Anh lại đưa kế hoạch ngừng tham gia mạng 5G của Huawei và động thái này cũng sẽ ảnh hưởng ít nhiều trong quan hệ hai nước. Theo truyền thông Anh, đại sứ Trung Quốc đã lên tiếng rằng các công ty Trung Quốc sẽ hoãn các kế hoạch tham gia dự án đường sắt cao tốc theo kế hoạch của Anh và xây dựng nhà máy điện hạt nhân mới.

Giới quan sát cho rằng, vào thời điểm hiện tại, Trung Quốc dường như đạt được thành công trong nỗ lực xây dựng mạng lưới toàn cầu về quan hệ thương mại. Nếu điều này sẽ cạnh tranh với sức mạnh Mỹ để giành vị trí siêu cường thì sẽ phù hợp với quyền lực mềm của Washington – một nền tảng phi thường của Mỹ.

Trung Quốc nhiều năm nuôi dưỡng quan hệ hữu nghị với nhiều quốc gia nhưng dường như chưa thể hấp dẫn Mỹ. Các căng thẳng giữa Bắc Kinh và Washington trong nhiều năm vẫn tồn tại, thậm chí là đẩy lên đỉnh điểm.

"Mặc dù căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc chưa đẩy lên tới một cuộc chiến tranh thảm khốc nhưng nếu vẫn tiếp diễn như vậy, mọi thứ sẽ có nguy cơ đối đầu với mức độ gia tăng xung đột trong tương lai. Và điều này khó có thể dự tính trước hoặc lên kế hoạch", ông Graham Allison khẳng định.

Giới quan sát cho rằng, căng thẳng giữa Bắc Kinh và Washington không chỉ khiến cho ảnh hưởng đôi bên mà còn tác động đến thế giới trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 vẫn diễn biến phức tạp.

Hồng Nhung