Đâu là cơ sở để kỳ vọng thị trường chứng khoán Việt Nam được nâng hạng trong thời gian tới?

Chờ đợi đợt rà soát giữa kỳ tháng 3/2024

FTSE Russell vừa công bố kết quả phân hạng thị trường chứng khoán toàn cầu thường niên năm 2023. Theo đó, thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn chưa được nâng hạng lên Thị trường mới nổi thứ cấp (Secondary Emerging market). Như vậy, Việt Nam sẽ tiếp tục nằm trong danh sách theo dõi với tư cách là Thị trường Cận biên (Frontier) và sẽ được xem xét để nâng hạng lên thành Thị trường mới nổi thứ cấp trong đợt rà soát giữa kỳ của FTSE Russell vào tháng 3/2024.

Phân loại thị trường chứng khoán toàn cầu tháng 9/2023 của FTSE Russell.

Trước đó, vào tháng 9/2018, Việt Nam đã có tên trong Danh sách theo dõi để được xem xét nâng hạng phân loại lên Thị trường mới nổi thứ cấp. Tuy nhiên, tiến độ chậm hơn dự kiến, một phần do ảnh hưởng đại dịch Covid-19. Đồng thời, Việt Nam vẫn chưa đáp ứng được tiêu chí về chu kỳ Thanh toán (DvP), hiện được đánh giá là "còn hạn chế" do thông lệ thị trường thực hiện việc kiểm tra trước giao dịch. Tức là, quy định hiện tại yêu cầu nhà đầu tư phải có đủ tiền trong tài khoản trước khi đặt lệnh. Tuy nhiên, theo thông lệ, yêu cầu này là không bắt buộc.

Ngoài ra, FTSE Russell khuyến nghị Việt Nam cũng cần cải thiện quy trình đăng ký mở tài khoản, cũng như cơ chế tạo thuận lợi cho giao dịch giữa các nhà đầu tư nước ngoài giao dịch các chứng khoán đã chạm hoặc gần chạm mức giới hạn tỷ lệ sở hữu.

Tuy nhiên, FTSE Russell ghi nhận “Dù việc cải cách tiến triển chậm, các lãnh đạo cấp cao của Chính phủ Việt Nam đã thể hiện cam kết đẩy mạnh quá trình này. Bên cạnh đó, Ủy ban Chứng khoán Việt Nam cũng tích cực tìm kiếm các giải pháp để xử lý vấn đề ký quỹ trước giao dịch (pre-funding)”.

FTSE Russell khẳng định sẽ tiếp tục duy trì mối quan hệ mang tính xây dựng với Ủy ban Chứng khoán Việt Nam, Nhóm Ngân hàng Thế giới và Ernst & Young - những tổ chức đang hỗ trợ chương trình cải cách thị trường mạnh mẽ hơn của Việt Nam, cũng như các cơ quan quản lý thị trường quan trọng khác.

Đồng thời, FTSE Russell cho biết việc phân định cuối cùng về vai trò và trách nhiệm cần có trong mô hình thanh toán theo quy định vẫn là một bước trọng yếu. Tổ chức này tiếp tục khuyến khích các cơ quan quản lý của Việt Nam phải đưa ra hướng dẫn rõ ràng hơn về các bước cũng như khung thời gian cho việc triển khai.

Quyết tâm giải quyết các nút thắt cuối cùng

Việc đưa hệ thống KRX đi vào hoạt động cuối năm nay sẽ tạo tiền đề giải quyết các nút thắt cuối cùng trong quá trình nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam.

Trong số các tiêu chí định tính mà các tổ chức xếp hạng thị trường chứng khoán uy tín trên thế giới, gồm FTSE Russel và MSCI đưa ra, các yêu cầu từ FTSE Russel đơn giản hơn. Tuy nhiên, một trong những điều kiện quan trọng mà cả FTSE hay MSCI đều nhắc đến đối với hạn chế của Việt Nam chính là việc quy định phải có tiền trước khi giao dịch (pre-funding).

Trong một đánh giá gần đây, SSI Research nhận định việc thỏa mãn quy định về pre-funding nên được áp dụng sớm hơn so với việc nới sở hữu, hoặc có thể ít nhất thực hiện giao dịch ký quỹ cho các nhà đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, SSI Research khuyến nghị cả hai chính sách về vấn đề pre-funding và nới sở hữu cho nhà đầu tư nước ngoài tốt nhất cần được phối hợp cùng nhau để đưa lại hiệu quả tối đa của quá trình đón nhận dòng vốn từ nước ngoài vào.

"Để có thể làm được điều này, việc vận hành hệ thống KRX là điều kiện cần và sự xuất hiện của cơ chế thanh toán bù trừ trung tâm (CCP) là điều kiện đủ để các giao dịch này được thực hiện và kiểm soát rủi ro về mặt thanh toán, trong trường hợp giao dịch không được thực hiện", SSI Research cho biết.

Liên quan đến việc triển khai hệ thống KRX, Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam (VNX) vừa qua đã yêu cầu các công ty chứng khoán thành viên tiếp tục rà soát, nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin, nhân sự đảm bảo hệ thống công nghệ thông tin nhằm đáp ứng các yêu cầu của Sở Giao dịch Chứng khoán TP.Hồ Chí Minh (HoSE) và Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) để kết nối được với hệ thống KRX. Hệ thống này dự kiến sẽ “go-live” vào ngày 11/12/2023, sau đó sẽ chính thức vận hành vào cuối năm 2023.

Xem thêm: "Không kết nối được với Hệ thống KRX, công ty chứng khoán đối mặt nguy cơ bị hủy tư cách thành viên" trên Tạp chí Công Thương tại đây.

VNX nhấn mạnh, trường hợp hệ thống công nghệ thông tin của công ty chứng khoán thành viên không kết nối được với hệ thống KRX, công ty sẽ không đáp ứng điều kiện làm thành viên của VNX, thuộc trường hợp bị hủy tư cách thành viên và công ty phải hoàn toàn chịu trách nhiệm với khách hàng mở tài khoản giao dịch tại công ty.

Hệ thống KRX được kỳ vọng sẽ mang đến các sản phẩm, giải pháp giao dịch và thanh toán mới cho thị trường chứng khoán Việt Nam; tạo tiền đề giải quyết các nút thắt để tiến tới được nâng hạng thị trường từ cận biên lên mới nổi như: Thanh toán bù trừ trung tâm (CCP), nâng cao chất lượng cơ sở hạ tầng.

Theo SSI Research, việc nâng hạng thị trường sẽ mang lại vị thế mới cho thị trường chứng khoán Việt Nam, đồng thời thu hút nguồn vốn đầu tư. Nhìn chung các tiêu chí định lượng không phải trở ngại lớn với Việt Nam vì trên thị trường đã có đủ số lượng cổ phiếu đại diện. Nhóm tiêu chí định tính mới là những rào cản chính trong quá trình nâng hạng.

Duy Quang