Đầu máy hơi nước Tự Lực- biểu tượng một thời của ngành Đường sắt Việt Nam

Đầu máy xe lửa hơi nước mang số hiệu 141 – 179, là một trong những biểu tượng của ngành Đường sắt Việt Nam sẽ được trưng bày tại Vườn Nhãn, quận Long Biên, Hà Nội để người dân và du khách trong nước và quốc tế chiêm ngưỡng trong Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội 2023.

Theo quan sát, khu vực đặt đầu máy xe lửa Tự Lực đã được BTC đã được phát quang, dọn dẹp cây cỏ sạch sẽ. Chiếc đầu máy xe lửa lộ thiên trọn vẹn những vết tích của thời gian.

Theo ghi nhận, bộ vỏ đầu máy xe lửa Tự Lực bong tróc, hoan rỉ hoàn toàn. Tại đầu xe chỉ còn dấu vết rất mờ của số hiệu 141 – 179. Được biết, đây là đầu máy hơi nước từng được Tổng công ty Đường sắt Việt Nam ký biên bản bàn giao cho Bảo tàng Hà Nội vào năm 2020 để trưng bày. Tuy nhiên đến nay, hiện vật lịch sử này vẫn trầm lặng một góc trong nhà máy xe lửa Gia Lâm.

Những chiếc bánh xe hoen rỉ, in hằn những dấu tích của thời xưa. Khi nhìn chiếc đầu máy này, ít ai trong lớp trẻ biết rằng nó từng có một thời vẻ vang. Theo đó, trong khoảng năm 65 của thế kỷ XX, đầu máy xe lửa chạy bằng hơi nước mang số hiệu 141 – 179 được các kỹ sư Nhà máy xe lửa Gia Lâm, cùng với sự giúp đỡ của các kỹ sư Trung Quốc nghiên cứu thiết kế thành công.

Các kỹ sư của nhà máy đã lên phương án thiết kế, dựa theo kiểu dáng, công nghệ và thương hiệu đầu máy Mikado 141 nổi tiếng của Pháp (gồm 1 bánh dẫn đường, 4 bánh chịu lực, 1 bánh theo sau). 141 trở thành tên chung cho tất cả các đầu máy có mô hình này.

Đầu nối giữa các toa của xe lửa Tự Lực.

Các xe lửa Tự Lực chạy trên đường ray một mét, dài khoảng 19 m (bao gồm cả xe than) hoặc dài 11,5m (không bao gồm xe than); rộng 2,75 m, cao 3,8 m, nặng khoảng 100 tấn (có than và có nước).

Vị trí cửa buồng đốt, nơi công nhân đốt lò sẽ xúc than vào để duy trì sức kéo đầu máy. Kíp lái tàu thường có 3 vị trí: một chỉ huy, một lái máy và một đốt lò.

Nồi hơi nằm phía trên cùng của đầu máy, sau khi đốt cháy than, gỗ sẽ làm cho nước hóa hơi, hơi nước làm piston di chuyển qua lại, piston lại gắn liền với trục quay chính của đầu máy của tàu sẽ giúp cho tàu chạy.

Đầu máy kéo theo một tender (bồn chứa) - là nơi chứa than đá và nước để phục vụ việc chạy tàu.

Đèn chiếu pha của đầu máy xe lửa Tự Lực.

Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, các đầu máy này được sử dụng chủ yếu để vận chuyển hàng hóa khu vực phía Bắc, miền Trung nước ta. Trục đường chính: Hà Nội - Lạng Sơn; Hà Nội - Yên Viên - Hải Phòng; Hà Nội - Thanh Hóa - Vinh.

Đình Trung