Dấu mốc từ Hiệp định Thương mại biên giới 2015 - nền tảng cho 10 năm kết nối

Từ một hiệp định được ký kết cách đây 10 năm, đến nay, Hội nghị hợp tác thương mại biên giới Việt Nam - Lào đã trở thành cơ chế đối thoại thường niên, đóng vai trò “hàn gắn - kết nối - kiến tạo” cho một không gian kinh tế biên giới phát triển năng động và bền vững giữa hai nước.

Nhìn lại các kỳ Hội nghị hợp tác thương mại biên giới Việt - Lào

Tháng 6/2015, Việt Nam và Lào chính thức ký kết Hiệp định Thương mại biên giới, đặt nền tảng pháp lý cho việc hình thành một khu vực kinh tế biên giới năng động với những ưu đãi đặc thù về thuế, thương mại, đầu tư và vận chuyển hàng hóa. Mục tiêu của hiệp định là tăng cường hợp tác thương mại song phương, nâng cao đời sống cư dân biên giới và đóng góp cho tiến trình hội nhập ASEAN và tiểu vùng Mê Kông mở rộng.

Trong 10 năm triển khai hiệp định, thương mại hai chiều giữa Việt Nam - Lào đã tăng từ 1,1 tỷ USD năm 2015 lên 2,25 tỷ USD năm 2024, tăng gấp đôi sau một thập kỷ. Nhiều cặp cửa khẩu trọng điểm như Cầu Treo - Namphao, Lao Bảo - Đensavẳn, Nam Giang - Đắc Tà Oọc... đã trở thành đầu mối giao thương huyết mạch, góp phần thúc đẩy xuất nhập khẩu, logistics, du lịch và dịch vụ biên mậu.

Năm 2022, tại thủ đô Viêng chăn (Lào), Bộ Công Thương hai nước Việt Nam, Lào đã tổ chức Hội nghị Phát triển thương mại biên giới lần thứ XII.

Ngay sau khi hiệp định được ký kết, Hội nghị hợp tác phát triển thương mại biên giới Việt Nam - Lào lần thứ X được tổ chức tại tỉnh Attapeu (Lào) năm 2016. Hội nghị đầu tiên sau khi ký hiệp định tập trung tuyên truyền, giới thiệu các ưu đãi, thuế suất 0% cho phần lớn hàng hóa xuất nhập khẩu, đồng thời hướng dẫn doanh nghiệp hai nước tận dụng ưu đãi hiệu quả.

Hai năm sau, Hội nghị lần thứ XI được tổ chức tại tỉnh Quảng Bình (nay là tỉnh Quảng Trị) vào năm 2018. Tại hội nghị, hai bên cùng đánh giá kết quả hợp tác trên nhiều lĩnh vực: Phát triển chợ biên giới, xúc tiến thương mại, chống buôn lậu, đầu tư và giao thông vận tải...

Đặc biệt, dịp này, Bộ Công Thương Việt Nam và Bộ Công Thương Lào đã ký kết Biên bản hợp tác giai đoạn 2018 - 2020, tạo cơ sở cho việc triển khai hàng loạt dự án hạ tầng thương mại và logistics dọc tuyến biên giới.

Đến năm 2019, sau 3 năm triển khai hiệp định, hai nước tổ chức Hội nghị sơ kết tại tỉnh Quảng Trị - cửa ngõ thương mại quan trọng nhất trên tuyến Hành lang Kinh tế Đông - Tây. Tại đây, các địa phương và doanh nghiệp thẳng thắn nêu những vướng mắc trong quá trình thực thi. Các kiến nghị tập trung vào việc rà soát, sửa đổi hiệp định cho phù hợp với thực tế và cam kết quốc tế mới.

Năm 2022, trong không khí kỷ niệm 60 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Lào (1962 - 2022) và 45 năm Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác (1977 - 2022), Hội nghị phát triển thương mại biên giới lần thứ XII được tổ chức tại Thủ đô Viêng Chăn. Hội nghị lần này đã khẳng định quyết tâm chính trị của hai nước, làm sâu sắc hơn hợp tác thương mại biên giới, một trụ cột quan trọng của quan hệ song phương Việt - Lào.

Tại hội nghị, lãnh đạo Bộ Công Thương hai nước đã thống nhất 7 định hướng lớn cho giai đoạn mới: Rà soát, nghiên cứu, bổ sung các cơ chế chính sách ưu đãi đột phá; tạo thuận lợi tối đa cho hàng hóa lưu thông giữa hai nước; phát triển nguồn nhân lực phục vụ logistics, thương mại biên giới; tăng cường hợp tác chống buôn lậu, gian lận thương mại; xây dựng mô hình thí điểm “Cửa khẩu thông minh Việt - Lào”…

Theo Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên: "Thương mại biên giới Việt - Lào cần tiếp tục được nhìn nhận như một kênh hợp tác chiến lược, không chỉ tăng kim ngạch, mà còn góp phần củng cố mối quan hệ chính trị đặc biệt giữa hai nước".

Diễn đàn đối thoại của doanh nghiệp, địa phương

Theo thống kê của Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), hiện hai nước có hơn 20 cặp chợ biên giới và khu kinh tế cửa khẩu đang hoạt động ổn định, đóng góp đáng kể cho tổng kim ngạch xuất nhập khẩu song phương. Các mặt hàng chủ lực qua tuyến biên giới bao gồm nông sản, khoáng sản, vật liệu xây dựng, hàng tiêu dùng, xăng dầu và phương tiện vận tải.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên hội đàm với Bộ trưởng Bộ Công Thương Lào Malaithong Kommasith tại Hà Nội vào tháng 8/2025

Theo đánh giá, các Hội nghị hợp tác phát triển thương mại biên giới Việt Nam - Lào không chỉ là cuộc họp song phương giữa Bộ Công Thương hai nước, mà trở thành diễn đàn đối thoại của các địa phương, doanh nghiệp. Nơi các địa phương, doanh nghiệp đề xuất, kiến nghị những khó khăn, vướng mắc trong quá trình giao thương; là dịp để cơ quan quản lý Nhà nước lắng nghe, ghi nhận và đưa ra giải pháp tháo gỡ khó khăn, tạo thuận lợi cho thương mại.

Các kỳ hội nghị còn là diễn đàn giao thương, xúc tiến thương mại quy mô lớn, thu hút hàng trăm doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ kinh doanh biên giới từ Việt Nam, Lào và cả khu vực tham gia. Nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia các kỳ hội nghị đã tìm được đối tác nhập khẩu, đại lý phân phối hoặc đầu tư tại khu vực biên giới. Một số tập đoàn lớn cũng đã mở rộng đầu tư sang lĩnh vực logistics, kho vận, trung tâm phân phối tại các khu kinh tế cửa khẩu, tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ trong phát triển hạ tầng thương mại và việc làm cho người dân địa phương.

Hoàng Hòa