Đầu tư mạo hiểm Đông Nam Á: Khi nào thị trường thứ cấp cất cánh?

Mặc dù thị trường giao dịch thứ cấp được kỳ vọng sẽ phát triển mạnh mẽ khi cả các nhà đầu tư góp vốn (LP) và các nhà quản lý quỹ (GP) đều muốn ưu tiên tính thanh khoản trong bối cảnh khó khăn hiện nay, nhưng có thể sẽ mất một thời gian để loại hình giao dịch này trở nên phổ biến trong lĩnh vực đầu tư mạo hiểm (VC) ở Đông Nam Á, theo DealStreetAsia.

TJ Mondair, thành viên nhóm tư vấn quỹ tại Setter Capital, một công ty tư vấn thị trường thứ cấp có trụ sở tại Canada, cho biết: "Khi các thị trường mới nổi trở nên biến động hơn và việc thoái vốn thông qua IPO trở nên khó khăn hơn trong môi trường kinh tế hiện tại, các công ty VC đang chuyển sang thị trường thứ cấp để hiện thực hóa tài sản, hoàn vốn chonhà đầu tư góp vốn và chuẩn bị cho các quỹ tiếp theo."

Việc thoái vốn thông qua IPO trở nên khó khăn hơn trong môi trường kinh tế hiện tại, các công ty VC đang chuyển sang thị trường thứ cấp để hiện thực hóa tài sản, hoàn vốn cho nhà đầu tư góp vốn. (Ảnh minh họa: Đức Huy).

Theo báo cáo của Setter Capital công bố năm ngoái, trên toàn cầu, các giao dịch thứ cấp VC chiếm 9% tổng thị trường thứ cấp năm ngoái, so với 82% cho các giao dịch mua lại.

Tuy nhiên, xét về giá trị tài sản được mua theo khu vực địa lý, châu Á - Thái Bình Dương (APAC) chỉ ghi nhận 3,31 tỷ USD, tương đương 3% tổng giá trị giao dịch toàn cầu, so với 61% của Bắc Mỹ và 26% của Tây Âu. Giá trị giao dịch tại APAC cũng giảm 31,5% so với cùng kỳ năm ngoái.

Mondair nhận xét: "Thị trường thứ cấp ở châu Á chưa phát triển mạnh như ở Mỹ và châu Âu do hoạt động huy động vốn sơ cấp tại các thị trường mới nổi chưa bắt kịp với tốc độ phát triển chung của thế giới."

Theo dữ liệu từ Bain & Co., đầu tư PE của Đông Nam Á (bao gồm cả đầu tư mạo hiểm) chỉ chiếm 0,2% GDP của khu vực, so với 0,7% ở Ấn Độ và Bắc Mỹ, và 1% ở Nhật Bản và Hàn Quốc.

Trước đây, một số công ty VC Đông Nam Á đã ra mắt các quỹ tiếp tục, bao gồm Basil Partners và Vertex Ventures. Alta, một sàn giao dịch đầu tư kỹ thuật số có trụ sở tại Singapore, cũng được cho là đang lên kế hoạch cho một quỹ thứ cấp để khai thác nguồn vốn từ các nhà đầu tư cá nhân.

Một nhà quản lý quỹ thứ cấp chia sẻ với DealStreetAsia rằng công ty của ông đã thực hiện nhiều giao dịch mua lại, bao gồm cả cổ phần LP, hơn là các giao dịch VC ở Đông Nam Á do sự biến động của thị trường.

Vẫn còn khoảng cách về giá

Ngành công nghiệp VC, vốn được biết đến với mức định giá cao trong những năm qua, cần phải sẵn sàng chấp nhận mức chiết khấu lớn hơn khi tham gia thị trường thứ cấp với tư cách là người bán.

Ngoài ra, hiệu suất của loại hình đầu tư này cũng là một câu hỏi lớn. Công ty đầu tư thứ cấp Coller Capital cho biết trong báo cáo ngành mới nhất của mình rằng loại tài sản VC xếp cuối bảng về mức độ mở rộng trên thị trường thứ cấp.

Seyonne Kang, Đối tác tại StepStone Group, công ty đã mở văn phòng tại Singapore vào tháng 1, cho biết trung bình, mức giảm giá của các khoản đầu tư mạo hiểm kể từ quý IV/2021 đã tích lũy khoảng 25%, bên cạnh đó, mức chiết khấu trung bình của thị trường thứ cấp so với NAV trong năm 2023 là 32%.

Yuliang Chen, Đối tác sáng lập của Bee Alternatives có trụ sở tại Malaysia, chia sẻ với DealStreetAsia: "Các quỹ thứ cấp sẵn sàng tham gia nhiều giao dịch hơn, nhưng không có nhiều cơ hội do khoảng cách về giá hiện tại."

Ông giải thích rằng các nhà quản lý quỹ vẫn có thể giữ nguyên mức định giá tại vòng gọi vốn cuối cùng nếu các công ty khởi nghiệp không cần huy động thêm vốn. Ông cũng nhận thấy rằng một số công ty đã huy động vốn thông qua hình thức tài trợ bắc cầu, trong đó định giá không được xác định tại thời điểm hiện tại, do đó, có khả năng định giá tương tự sẽ được giữ nguyên trên báo cáo tài chính của quỹ.

"Với tư cách là người mua, nếu chúng tôi phải đánh giá lại các công ty này, định giá có thể sẽ khác. Đây là một lĩnh vực mà các nhà đầu tư thứ cấp cần nỗ lực," Chen nói.

Chen cho biết thêm, cũng có thể có sự chênh lệch giữa giá trị hợp lý của người mua thứ cấp và định giá vòng gọi vốn mới nhất nếu vòng đó được dẫn dắt hoặc chốt bởi các nhà đầu tư chiến lược, những người đôi khi sẵn sàng trả giá cao hơn, xem xét cả hiệu suất đầu tư và tiềm năng hiệp lực kinh doanh.

Về mặt lý thuyết, đối với các quỹ tiếp tục, cácnhà đầu tư góp vốn mới mong đợi cácnhà quản lý quỹ sẽ tập trung vào các công ty có hiệu suất cao để đảm bảo sức khỏe của các phương tiện đầu tư. Các tài sản "chiến lợi phẩm" thường được giao dịch gần bằng mệnh giá hoặc thậm chí cao hơn, nhưng giá cả vẫn có sự khác biệt.

Mondair nhấn mạnh: "Ví dụ, các quỹ đầu tư mạo hiểm có thời hạn 5-7 năm có thể được chiết khấu 25-35%, trong khi các quỹ mới hơn sẽ có mức chiết khấu cao hơn. Hoặc trong số các kỳ lân, mức chiết khấu cũng phụ thuộc vào từng công ty hoặc lĩnh vực hoạt động của họ."

Sự liên kết lợi ích trong các giao dịch

Các thương vụ đầu tư thứ cấp thường được phân loại thành hai loại: do quản lý quỹ dẫn dắt và do đối tác góp vốn dẫn dắt.

Chen chia sẻ: "Trong các giao dịch dođối tác góp vốn dẫn dắt, nhà đầu tư thứ cấp tập trung nhiều hơn vào phân tích danh mục đầu tư cơ bản để đánh giá tiềm năng tăng trưởng và khả năng thoái vốn thành công của các tài sản. Còn trong các giao dịch doquản lý quỹ dẫn dắt, chúng tôi không chỉ xem xét các công ty mà còn cả mức độ liên kết lợi ích màquản lý quỹ có thể đảm bảo." Ông nhấn mạnh: "Thông thường, các khoản đầu tư VC chỉ liên quan đến việc nắm giữ cổ phần thiểu số."

Vì vậy, các nhà đầu tư thứ cấp cần phải cân nhắc kỹ lưỡng về giá trị gia tăng màquản lý quỹ có thể tạo ra trong suốt vòng đời của khoản đầu tư, đặc biệt là khi họ không có quyền kiểm soát các công ty. Chen lưu ý: "Một trong những yếu tố then chốt trong các giao dịch doquản lý quỹ dẫn dắt là phải có sự liên kết lợi ích về mặt kinh tế vơíquản lý quỹ."

Chuyên gia đánh giá thị trường thứ cấp ở châu Á chưa phát triển mạnh như ở Mỹ và châu Âu do hoạt động huy động vốn sơ cấp tại các thị trường mới nổi chưa bắt kịp với tốc độ phát triển chung của thế giới. (Ảnh minh họa: Đức Huy).

Ông giải thích thêm rằng các nhà đầu tư thường cảm thấy yên tâm hơn với cácquản lý quỹ của quỹ PE/buyout (mua lại/sáp nhập) vì họ thường tái đầu tư một phần đáng kể lợi nhuận đã thu được để củng cố sự liên kết lợi ích và thể hiện niềm tin của họ đối với các nhà đầu tư của quỹ tiếp tục.

"Tuy nhiên, trong lĩnh vực VC, đặc biệt là ở Đông Nam Á, một sốquản lý quỹ chưa có cơ hội hiện thực hóa lợi nhuận của mình và chưa đủ tiềm lực tài chính để đưa ra một cam kếtquản lý quỹ đủ lớn đối với quỹ tiếp tục. Với tư cách là nhà đầu tư thứ cấp và là nhà tài trợ chính của các giao dịch doquản lý quỹ dẫn dắt, việc tìm kiếm sự đảm bảo trong tình huống này trở thành một vấn đề quan trọng đối với chúng tôi."

Quy mô và năng lực của bên mua thứ cấp cũng đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính hiệu quả của giao dịch. Kang của StepStone, người đặt cược vào "kiến thức chuyên sâu" về danh mục đầu tư của các nhà quản lý, cho biết: "Nhờ nền tảng rộng lớn của mình, chúng tôi có đủ khả năng để thực hiện các giao dịch thứ cấp trong lĩnh vực đầu tư mạo hiểm."

Theo bà, mối quan hệ này giúp xác định các công ty mà StepStone muốn tiếp cận trực tiếp, đồng thời tiến hành thẩm định từng tài sản khi dự báo giá trị quỹ trong tương lai và bảo lãnh các khoản đầu tư thứ cấp.

Tiềm năng thoái vốn dài hạn

Do các nhà tài trợ có khả năng nắm giữ các tài sản giao dịch thứ cấp trong khoảng 3-5 năm nữa, họ có thể kỳ vọng sẽ thoái vốn thông qua các phương thức truyền thống như IPO hoặc bán cho đối tác chiến lược, mặc dù những phương thức này sẽ tiếp tục bị ảnh hưởng bởi bối cảnh kinh tế chung.

Theo báo cáo của Bain & Co. về ngành đầu tư cổ phần tư nhân Đông Nam Á năm ngoái, các nhà đầu tư tại đây lo ngại về điều kiện thoái vốn hơn so với các khu vực khác trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Tổng giá trị thoái vốn của khu vực đã giảm 60% xuống còn 2,8 tỷ USD vào năm 2023, trong khi số lượng thương vụ thoái vốn giảm 70%, chỉ còn 6 giao dịch.

Tuy nhiên, Mondair cho rằng về lâu dài, các quỹ thứ cấp đang mua vào thời điểm này có thể hy vọng sẽ được hưởng lợi trong 4-5 năm tới.

Ông nói: "Những gì chúng ta đã thấy vào một thời điểm nào đó năm ngoái, khi mức chiết khấu lên tới 45%, có thể là mức giá thấp nhất. Nền kinh tế toàn cầu đang phục hồi và các ngân hàng trung ương/chính phủ đang thảo luận về việc cắt giảm lãi suất. Vì vậy, tâm lý chung đang cải thiện và hệ số định giá dự kiến sẽ tăng lên."

Trong khi đó, Kang "thận trọng lạc quan" rằng cơ hội sẽ dần mở ra vào năm 2025. Bà nói: "Chúng tôi tin rằng khoảng cách giữa giá chào bán và giá chào mua đã gần như được thu hẹp, do đó tạo ra những cơ hội mà chúng tôi đã thấy gần đây."

Trong lịch sử, có tới 30% quỹ thứ cấp của StepStone đã được đầu tư vào các quỹ hoặc công ty châu Á. Tháng trước, công ty đã huy động được 3,3 tỷ USD cho quỹ thứ cấp VC thứ sáu của mình, đây là quỹ lớn nhất thuộc loại này cho đến nay.

Theo Preqin, nhìn chung, Đông Nam Á được coi là một trong những thị trường mới nổi tiềm năng nhất trong 12 tháng tới.

Ở khu vực APAC rộng lớn hơn, mặc dù các giao dịch VC có quy mô nhỏ hơn so với Bắc Mỹ và Châu Âu, nhưng số lượng giao dịch lại chiếm tỷ lệ cao nhất trên toàn cầu trong quý IV/2023. Dữ liệu của Preqin cho thấy gần một nửa mục tiêu VC nằm ở APAC.