Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thống kê, giảm phụ thuộc vào điều tra truyền thống

Hiện đại hóa công tác thống kê, tăng tính liên thông dữ liệu

Trước khi biểu quyết, Quốc hội nghe Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày Báo cáo tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo luật. Trên cơ sở góp ý của đại biểu Quốc hội tại thảo luận tổ và hội trường, ý kiến thẩm tra của Ủy ban Kinh tế - Tài chính và kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ đã rà soát và hoàn thiện dự thảo.

Về kiến nghị ứng dụng chuyển đổi số trong xử lý số liệu, kết nối, liên thông và xây dựng cơ sở dữ liệu thống kê dùng chung, Bộ Tài chính thống nhất với ý kiến cần tăng cường kết nối, chia sẻ, liên thông dữ liệu giữa các bộ, ngành, địa phương và hệ thống thống kê quốc gia, bảo đảm đồng bộ, không trùng lặp. Thời gian tới, Bộ sẽ phối hợp với các bộ, ngành liên quan để xây dựng, vận hành nền tảng dữ liệu thống kê tích hợp, gắn với cơ sở dữ liệu quốc gia về thống kê, hướng tới hình thành hệ thống dữ liệu mở, dùng chung, phục vụ hiệu quả công tác hoạch định chính sách và quản lý nhà nước.

Có ý kiến đại biểu cho rằng, Chính phủ cần đầu tư nâng cấp hệ thống hạ tầng, nền tảng công nghệ và cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia, bảo đảm khả năng lưu trữ, xử lý dữ liệu lớn, tăng cường kết nối, chuẩn hóa và cập nhật dữ liệu từ trung ương đến cơ sở nhằm phát huy hiệu quả vai trò của dữ liệu thống kê trong quản lý, điều hành... Ngoài ra, đại biểu cũng kiến nghị cần tạo điều kiện và quy định đầy đủ các điều kiện kỹ thuật để xây dựng cơ sở dữ liệu thống kê chất lượng cao, trong đó tăng cường phân cấp cho chính quyền địa phương nhằm bảo đảm liên thông dữ liệu từ cơ sở. Đồng thời, Chính phủ phải có lộ trình và tiêu chí chuyển đổi sang dữ liệu hành chính thay cho điều tra thủ công, đồng thời tích hợp dữ liệu thống kê với dữ liệu dân cư, đăng ký doanh nghiệp, đất đai, tài chính công và hệ thống dữ liệu liên thông.

Về nội dung này, báo cáo giải trình của Chính phủ cho biết, dự thảo luật đã quy định “Nhà nước ưu tiên đầu tư phát triển, ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong hoạt động thống kê nhà nước” (Điều 51) nhằm tạo cơ sở pháp lý để nâng cấp hạ tầng, nền tảng công nghệ, cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia, bảo đảm khả năng lưu trữ, xử lý dữ liệu lớn, kết nối cao, chuẩn hóa, cập nhật kịp thời từ trung ương đến cơ sở, đồng thời hỗ trợ phân cấp mạnh cho các địa phương trong khai thác, liên thông dữ liệu hành chính, dữ liệu thống kê. Các quy định về quản lý, kết nối, bảo mật, vận hành dữ liệu đã được quy định tại Luật Dữ liệu và các văn bản hướng dẫn thi hành luật. Do đó, Luật Thống kê chỉ quy định nhiệm vụ, trách nhiệm triển khai cơ sở dữ liệu thống kê nói chung và cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia nói riêng, nhằm tránh chồng chéo và bảo đảm tính khả thi trong triển khai thực tế.

Đối với việc ứng dụng công nghệ để tự động hóa báo cáo, Chính phủ cho biết sẽ định hướng ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong hoạt động báo cáo thống kê nhằm nâng cao hiệu quả, tự động hóa và tính kịp thời của dữ liệu. Tuy nhiên, dự thảo Luật vẫn quy định chung về chế độ báo cáo thống kê như Luật hiện hành, không quy định chi tiết về hệ thống nền tảng, quyền truy cập, quyền khai thác hay bảo mật thông tin. Các nội dung này sẽ được quy định tại các văn bản hướng dẫn thi hành luật, phù hợp với thực tiễn triển khai và sự phát triển công nghệ để vừa bảo đảm tính linh hoạt, vừa phù hợp với khả năng vận hành thực tế của Cơ quan thống kê trung ương và địa phương.

Riêng với kiến nghị ứng dụng công nghệ AI trong hoạt động thống kê, xử lý, phân tích, dự báo và cảnh báo rủi ro kinh tế - xã hội, Chính phủ xin tiếp thu ý kiến và xác định việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) là định hướng phát triển trong tương lai. AI sẽ được sử dụng trong xử lý, phân tích, dự báo và cảnh báo rủi ro kinh tế - xã hội, góp phần nâng cao hiệu quả, độ chính xác và kịp thời của công tác thống kê.

Bổ sung quy định về cơ quan thống kê cấp cơ sở

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thống kê vừa thông qua quy định khung pháp lý về hệ thống tổ chức thống kê tập trung, cụ thể như sau: Hệ thống tổ chức thống kê tập trung được tổ chức theo ngành dọc gồm Cơ quan thống kê trung ương và cơ quan thống kê địa phương; Cơ quan thống kê địa phương gồm cơ quan thống kê cấp tỉnh và cơ quan thống kê cơ sở. Bộ trưởng Bộ Tài chính quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của hệ thống tổ chức thống kê tập trung.

Theo Bộ Tài chính, hiện nay 1 cơ quan thống kê cơ sở đang quản lý trung bình 7 xã. Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị làm rõ quy định “người đứng đầu cơ quan thống kê cấp cơ sở chịu trách nhiệm quản lý hệ thống thông tin thống kê cấp xã”.

Về nội dung này, báo cáo tiếp thu, giải trình của Chính phủ cho hay, với đặc thù của hoạt động thống kê đòi hỏi tính chuyên môn, nghiệp vụ cao, cần có sự chỉ đạo tập trung, thống nhất và xuyên suốt từ trung ương đến cơ sở nhằm bảo đảm số liệu thống kê được thu thập, tổng hợp theo đúng phương pháp, tuân thủ các chuẩn mực thống kê quốc tế.

Vì vậy, việc quy định cơ quan thống kê cơ sở là cần thiết để bảo đảm hoạt động thống kê được tổ chức và triển khai thống nhất theo ngành dọc từ trung ương đến cơ sở; đồng thời bảo đảm việc thu thập, tổng hợp và báo cáo dữ liệu vừa đáp ứng yêu cầu quản lý của cấp xã, vừa phục vụ hiệu quả nhiệm vụ của hệ thống thống kê quốc gia.

Theo đó, mô hình cụ thể của thống kê cơ sở sẽ được quy định chi tiết tại các văn bản hướng dẫn thi hành luật theo hướng: Thống kê cơ sở là đơn vị thuộc Thống kê tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, thực hiện hoạt động thống kê trên địa bàn quản lý theo chương trình công tác do Trưởng Thống kê tỉnh, thành phố giao; hỗ trợ UBND cấp xã quản lý nhà nước về thống kê trên địa bàn; cung cấp, phổ biến thông tin kinh tế - xã hội phục vụ sự lãnh đạo, chỉ đạo và điều hành của lãnh đạo Đảng, Chính quyền cấp xã và cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân theo quy định của pháp luật.

UBND cấp xã chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện công tác thống kê phục vụ yêu cầu quản lý của cấp xã; thực hiện chế độ báo cáo thống kê của nhà nước và phối hợp thực hiện điều tra thống kê.

Thùy Liên