Dạy tiếng Anh bắt buộc từ lớp 1: Lãnh đạo trường trăn trở nhất là vấn đề giáo viên

Quyết định 2371/QĐ-TTg Phê duyệt Đề án “Đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học giai đoạn 2025 - 2035, tầm nhìn đến năm 2045" có đặt mục tiêu đối với giáo dục phổ thông, giai đoạn 2025 - 2030: 100% cơ sở giáo dục phổ thông trên cả nước dạy tiếng Anh bắt buộc từ lớp 1.

Xuất phát từ thực tiễn đơn vị, lãnh đạo một số cơ sở giáo dục đã đưa ra những kiến nghị, đề xuất góp phần thực hiện mục tiêu trên một cách hiệu quả.

Vướng mắc lớn nhất là ở vấn đề giáo viên

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, cô Bùi Thị Hường - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Số 1 Sín Chéng (xã Sín Chéng, tỉnh Lào Cai) khẳng định: "Vấn đề quan trọng nhất để thực hiện mục tiêu dạy tiếng Anh bắt buộc từ lớp 1 là nguồn nhân lực. Cần phải có giáo viên để không chỉ dạy học mà còn có thể tổ chức các hoạt động giáo dục khác liên quan đến tiếng Anh để tăng mức độ áp dụng ngôn của học sinh, tạo môi trường giao tiếp, sử dụng ngoại ngữ.

Năm học 2025-2026 là năm học thứ 2 nhà trường không có giáo viên tiếng Anh do giáo viên cũ chuyển về vùng thuận lợi. Ban giám hiệu đã báo cáo với chính quyền địa phương, điều động giáo viên trường khác đến dạy dưới hình thức thỉnh giảng. Tuy nhiên, vì số lượng giáo viên không đủ đáp ứng nên phải dạy gộp cả khối, có lớp lên đến 90 học sinh. Vì vậy, chất lượng ít nhiều bị ảnh hưởng.

Phía Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Lào Cai cũng đưa ra đề xuất cho dạy học trực tuyến với các trường thiếu giáo viên tiếng Anh nhưng ở vùng dân tộc thiểu số vẫn cần dạy trực tiếp để kịp thời theo sát học sinh. Với phần lớn học sinh của nhà trường, tiếng Anh là ngôn ngữ thứ 3 bên cạnh tiếng dân tộc và tiếng phổ thông, khi tiếng Việt chưa thật sự vững để học tiếng Anh sẽ có những vướng mắc.

Về quản lý, đánh giá chất lượng môn tiếng Anh cũng gặp thách thức do không phải cán bộ quản lý nào cũng có chuyên môn ngoại ngữ. Hiện nay, toàn xã chỉ tổ chức kiểm tra chất lượng 1 lần/năm, tập trung giáo viên tiếng Anh thành tổ khảo sát, đến từng trường để đánh giá".

Cùng chia sẻ về nội dung này, cô Nguyễn Thị Diên - Phó Hiệu trưởng Trường Tiểu học và Trung học cơ sở Cô Tô (Đặc khu Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh) đánh giá, đề án đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học là một chủ trương có tầm nhìn chiến lược và việc dạy tiếng Anh từ lớp 1 là cần thiết. Để triển khai hiệu quả mục tiêu trên phải đánh giá kỹ thực trạng về đội ngũ và điều kiện dạy học.

Bên cạnh khó khăn chung về việc thiếu giáo viên cũng như vấn đề đánh giá chất lượng dạy học tiếng Anh, cô Diên chỉ ra cơ sở vật chất cũng là trở ngại lớn. Phòng học tiếng Anh và trang thiết bị dạy học của nhà trường chưa đáp ứng yêu cầu. Mặc đơn vị đã nhiều lần đề nghị được đầu tư, mua sắm tập trung, song còn vướng thủ tục hành chính, quy định đấu thầu…

Ngoài ra, tại đảo Cô Tô không có trung tâm ngoại ngữ nên cũng không thuận tiện cho các em được học bổ sung, phụ huynh chủ yếu cho con học thêm tiếng Anh qua nền tảng trực tuyến. Dù hàng năm trường vẫn có học sinh đạt giải trong các cuộc thi tiếng Anh cấp tỉnh, nhưng số lượng còn ít, giải chưa cao.

Được biết, bên cạnh việc thực hiện đúng theo chương trình giáo dục phổ thông 2018, triển khai dạy tiếng Anh từ lớp 3 đến lớp 5 với thời lượng 4 tiết/tuần, nhà trường đã chủ động dạy môn tự chọn là tiếng Anh cho học sinh lớp 1, lớp 2 và tổ chức các câu lạc bộ tiếng Anh miễn phí ngoài giờ học để tăng cường năng lực ngoại ngữ cho các em

Ảnh minh họa: Học sinh Trường Tiểu học Thị trấn Cô Tô (trước khi sáp nhập). Ảnh: NTCC.

Theo những chia sẻ từ cô Đặng Thị Chung - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Yên Phụ (xã Văn Môn, tỉnh Bắc Ninh), khi tiếng Anh trở thành môn học bắt buộc từ lớp 1, điều này sẽ mang lại nhiều lợi ích cho thế hệ học sinh tương lai. Khi các em được học tiếng Anh sớm, học sinh sẽ tự tin hơn, có khả năng tiếp cận kiến thức mới nhanh chóng, có thể hỗ trợ tốt cho các môn học khác. Về lâu dài, đây sẽ là chìa khóa để các em hội nhập quốc tế.

Hiện nay, Trường Tiểu học Yên Phụ hiện có 3 giáo viên tiếng Anh đều đã đạt chuẩn theo quy định. Nhà trường cũng thường xuyên học hỏi, trao đổi kinh nghiệm, tổ chức chuyên môn theo cụm xã với các trường bạn để cập nhật phương pháp giảng dạy mới, phù hợp với học sinh tiểu học. Đồng thời, giáo viên đều được tham gia các lớp bồi dưỡng chuyên đề để nâng cao chuyên môn.

Năm học 2025-2026, nhà trường đã ký hợp đồng bổ sung 1 giáo viên tiếng Anh để dạy cho học sinh 2. Phụ huynh rất đồng tình với chủ trương nâng cao năng lực tiếng Anh cho con em, học sinh cũng tỏ ra hào hứng với các tiết học. Tuy nhiên, do chưa đủ giáo viên nên đơn vị chỉ có thể bố trí dạy 1 tiết/tuần. Khi nhà trường có thêm biên chế sẽ bố trí thêm 2 tiết/tuần.

Bên cạnh đó, về cơ sở vật chất, cô Chung cho biết phòng học tiếng Anh của nhà trường hiện chưa đáp ứng hiện đại hóa, nhiều thiết bị đã cũ và hỏng. Nhà trường đã đề xuất được cấp mới nhưng còn nhiều vướng mắc về thủ tục trong khi kinh phí tự chủ của trường không đủ để đầu tư.

Đối với học liệu, ngoài sách giáo khoa của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, nhà trường đang cố gắng mua sắm thêm vở bài tập, học liệu bổ trợ, thẻ học từ vựng và tranh ảnh để giúp học sinh bổ sung kiến thức cũng như hứng thú hơn trong các giờ học tiếng Anh. Vì điều kiện ở nông thôn cũng không được thuận lợi nên nhà trường đang từng bước thực hiện.

Triển khai nhiều giải pháp đồng bộ để thực hiện mục tiêu

Để giải quyết tình trạng thiếu giáo viên tiếng Anh, theo cô Bùi Thị Hường, rất mong có chủ trương, chính sách nhằm khuyến khích, thu hút đội ngũ đến vùng khó, vùng sâu vùng xa. Đồng thời, tiếp tục tăng cường việc bồi dưỡng giáo viên hiện có, thường xuyên đào tạo, nâng cao trình độ về kiến thức và phương pháp giảng dạy cho các thầy cô với những chương trình bồi dưỡng chuyên sâu, bài bản.

Đặc biệt, rất mong Nhà nước quan tâm đến cơ chế, chính sách dành cho giáo ở vùng dân tộc thiểu số nhưng đã đạt chuẩn nông thôn mới. Thực tế, Trường Tiểu học số 1 Sín Chéng đóng trên địa bàn khó khăn, tuy nhiên xã đã đạt chuẩn nông thôn mới nên chế độ của tất cả các giáo viên không chỉ giáo viên tiếng Anh đều bị giảm, cũng ảnh hưởng tới động lực phấn đấu cố gắng của các thầy cô.

Ngoài ra, cũng cần xem xét lại định mức giáo viên, hiện tại trường tiểu học được bố trí tối đa 1,5 giáo viên/lớp đối với lớp học 2 buổi/ngày. Nếu giáo viên tiếng Anh dạy từ lớp 1 đến lớp 5 thì nên có sự điều chỉnh định mức lên đến 2 hoặc là ít nhất phải 1,8 mới đủ đội ngũ để cho các nhà trường thực hiện công tác giảng dạy.

Với việc đánh giá chất lượng, nhằm nâng cao hiệu quả, kịp thời phát hiện vấn đề và khắc phục vẫn nên kiểm soát định kỳ, ít nhất 1 lần/tháng. Theo cô Hường, Bộ Giáo dục và Đào tạo có thể xây dựng kho đề khảo sát trực tuyến, giao quyền kiểm soát bộ đề cho cán bộ quản lý. Đến kỳ kiểm tra định kỳ hàng tháng học sinh sẽ thực hiện bài kiểm tra trên máy, máy chấm điểm và trả ngay kết quả. Khi đó, dù người quản lý không có chuyên môn về tiếng Anh vẫn có thể kiểm soát được chất lượng dạy và học.

Vị hiệu trưởng khẳng định: “Đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ 2 và dạy tiếng Anh bắt buộc từ lớp 1 là mục tiêu chung của toàn ngành giáo dục, đối với các trường học ở vùng sâu, vùng xa không thể làm chậm hơn, nhưng có thể làm khác. Tức là phải có chính sách đặc thù về quản lý chuyên môn, nội dung và chương trình phù hợp với điều kiện vùng dân tộc thiểu số.

Nhà nước đã có chương trình “tăng cường tiếng Việt” dành cho học sinh dân tộc thiểu số với những kết quả đáng ghi nhận, hiện nay nếu muốn nâng cao hiệu quả dạy tiếng Anh, cũng cần có chương trình, biện pháp hỗ trợ đặc thù tương tự”.

Chia sẻ về ý tưởng xây dựng môi trường giao tiếp tiếng Anh trong nhà trường, cô Nguyễn Thị Diên cho biết đơn vị có kế hoạch triển khai sáng kiến “bình dân học ngoại ngữ”, giao cho giáo viên tiếng Anh xây dựng kế hoạch học tập hằng ngày: mỗi ngày học một từ mới, mỗi tuần học một câu giao tiếp tiếng Anh. Bảng từ vựng được đặt tại cổng trường giúp học sinh được tiếp xúc tiếng Anh mỗi ngày.

Song song với đó, có thể quy định những ngày giao tiếp bằng tiếng Anh trong tuần. Cả giáo viên và học sinh đều tham gia, luyện tập trong giờ chào cờ, hoạt động trải nghiệm và câu lạc bộ ngoại ngữ.

Đề cập thêm tới đến chính sách thu hút và giữ chân đội ngũ giáo viên, cô Diên cho biết: "Đo điều kiện địa lý đặc thù, việc thu hút giáo viên tiếng Anh ra đảo công tác gặp nhiều khó khăn. Ở đặc khu Cô Tô hiện đang triển khai chương trình xây dựng nhà ở công vụ cho giáo viên và viên chức từ đất liền ra đảo làm việc.

Mặc dù vậy, để thu hút được giáo viên chất lượng cao - đặc biệt là người có trình độ giỏi, xuất sắc hay được đào tạo ở nước ngoài cần có các gói hỗ trợ tài chính, phụ cấp, chỗ ăn ở ổn định, giúp họ yên tâm công tác lâu dài".

Vị Phó Hiệu trưởng cũng đề xuất các trường đào tạo sư phạm tiếng Anh cần tăng chỉ tiêu đào tạo, gắn với nhu cầu thực tế của các địa phương.

“Cần sớm chuẩn bị đội ngũ giáo viên tiếng Anh có trình độ, được đào tạo bài bản nếu muốn mở rộng dạy tiếng Anh từ lớp 1 và bao phủ toàn diện các cấp học. Nên dựa vào thống kê cụ thể để xác định mỗi tỉnh, mỗi trường cần bao nhiêu giáo viên ngoại ngữ, từ đó điều chỉnh chỉ tiêu đào tạo phù hợp, vừa đảm bảo số lượng, vừa chú trọng chất lượng”, cô nhấn mạnh.

Hồng Linh