Đế chế Alibaba 460 tỷ USD có lung lay khi Jack Ma rời ghế chủ tịch?

Điệu nhảy Michael Jackson của Jack Ma Từ một giáo viên tiếng Anh, Jack Ma trở thành "siêu sao" thương mại điện tử Trung Quốc. Ông sáng lập Alibaba trong căn hộ nhỏ và biến công ty thành tập đoàn 460 tỷ USD.

Hồi tháng 9/2018, khi Jack Ma tuyên bố sẽ giao vị trí chủ tịch Alibaba cho CEO Daniel Zhang Yong sau 12 tháng nữa, thương trường Trung Quốc và quốc tế chấn động. Giá cổ phiếu của tập đoàn thương mại điện tử giảm gần 4% trên Sàn giao dịch New York (Mỹ).

Lý do đơn giản là Jack Ma đã trở thành biểu tượng của cả Alibaba và cộng đồng doanh nghiệp Trung Quốc trong suốt gần hai thập kỷ qua, kể từ khi ông thành lập công ty này tại căn hộ của mình ở Hàng Châu hồi năm 1999.

Jack Ma mới bước sang tuổi 55 vào ngày 10/9, còn khá trẻ để rời vị trí lãnh đạo tập đoàn mà ông xây dựng từ con số 0. Theo South China Morning Post, trên thực tế, nhiều người sáng lập các công ty tư nhân lớn tại Trung Quốc thường nắm giữ quyền lực cho tới tuổi 70-80.

Jack Ma đã tuyên bố sẽ từ bỏ vị trí chủ tịch Alibaba từ hồi tháng 9/2018. Ảnh: AFP.

Kỷ nguyên mới

Giới quan sát nhận định việc cuộc chuyển giao quyền lực vào đúng thời điểm Alibaba kỷ niệm 20 năm thành lập cho thấy gã khổng lồ thương mại điện tử Trung Quốc đã thực sự bước sang một kỷ nguyên mới. Thế hệ lãnh đạo trẻ hơn được giao nhiệm vụ duy trì sự tồn tại và phát triển của Alibaba trong ít nhất 102 năm nữa.

"Ngay từ ngày đầu thành lập công ty, Jack Ma đã nói có ngày ông ấy sẽ rời khỏi Alibaba", South China Morning Post dẫn lời ông Duncan Clark, tác giả cuốn Alibaba: The House That Jack Ma Built, cho biết.

"Jack Ma không có trình độ chuyên môn về quản lý, kỹ thuật hay tài chính. Do đó, ông ấy luôn tìm kiếm sự hỗ trợ từ những người có trình độ chuyên môn cao. Thực tế là Jack Ma đã chuẩn bị cho quá trình chuyển giao này từ lâu rồi", tác giả Duncan Clark khẳng định.

Theo tác giả cuốn Alibaba: The House That Jack Ma Built, Jack Ma là một trong số rất ít nhà sáng lập công ty ở Trung Quốc quyết định "truyền ngôi vương" từ rất sớm. Dưới sự lãnh đạo của ông, Alibaba trở thành tập đoàn thương mại điện tử số 1 Trung Quốc.

Dưới sự lãnh đạo của Jack Ma, Alibaba trở thành tập đoàn thương mại điện tử hàng đầu Trung Quốc, giá trị vốn hóa lên đến 460 tỷ USD. Ảnh: Getty Images.

Giá trị vốn hóa của Alibaba hiện lên đến 460 tỷ USD. Công ty tiếp thị toàn cầu WPP và hãng tư vấn Kantar đánh giá Alibaba là thương hiệu bán lẻ bên ngoài Mỹ có giá trị nhất thế giới vào năm 2019.

Công ty tài chính Ant Financial thuộc Alibaba là một trong hai nhà cung cấp dịch vụ thanh toán điện tử hàng đầu Trung Quốc. Công ty kinh doanh điện toán đám mây của Alibaba đã vươn lên vị trí thứ ba trên thị trường toàn cầu trong vòng chưa đầy 10 năm.

Đầu năm nay, Alibaba công bố vi xử lý chip tự phát triển đầu tiên. Ngoài ra, đế chế của Jack Ma cũng đẩy mạnh phát triển trí tuệ nhân tạo (AI).

Những thách thức lớn

Tiếp quản vị trí của Jack Ma là Daniel Zhang, 47 tuổi, người giữ vị trí CEO của Alibaba kể từ năm 2015. Ông là người tổ chức lễ hội mua sắm lớn online nhất thế giới Singles’ Day. Tuy nhiên, Jack Ma không hoàn toàn rời bỏ Alibaba.

Ông vẫn sẽ có chân trong ban giám đốc của tập đoàn cho đến hội nghị cổ đông thường niên vào năm 2020. Jack Ma cũng sẽ tiếp tục làm đối tác trọn đời trong Hiệp hội Đối tác Alibaba, một nhóm các giám đốc điều hành cấp cao có quyền đề cử hầu hết vị trí trong hội đồng quản trị của công ty.

Theo giới chuyên gia, các nhà đầu tư sẽ quan sát kỹ càng cách CEO Zhang điều hành công ty trong thời điểm chiến thương mại Mỹ - Trung leo thang và tăng trưởng của nền kinh tế Trung Quốc sụt giảm.

Alibaba cũng phải cạnh tranh dữ dội với với các đối thủ trong nước như Pinduoduo và JD.com tại các thành phố quy mô nhỏ ở Trung Quốc. Khu vực này được dự đoán sẽ là động lực thúc đẩy tăng trưởng tiêu dùng tại nền kinh tế lớn thứ hai thế giới trong những năm tới.

Jack Ma và người kế nhiệm Daniel Zhang. Ảnh: Reuters.

“Tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận dài hạn có thể xuất phát từ các khoản đầu tư chiến lược vào công nghệ sử dụng AI và phân tích dữ liệu người dùng nhằm kiếm tiền từ những phân khúc kinh doanh mới như tài chính, hậu cần, truyền thông và giải trí”, nhà phân tích Vey-Sern Ling của Bloomberg Intelligence nhận định.

Ngoài thương mại điện tử, Alibaba hiện tại đang đầu tư vào các ngành công nghiệp khác như âm nhạc và giải trí. Công ty con Ele.me của Alibaba cũng đang cạnh tranh quyết liệt với đối thủ Meituan-Dianping để giành giật từng phần thị trường giao đồ ăn trị giá 85 tỷ USD.

Vẫn tiếp tục duy trì ảnh hưởng

Trong khi Alibaba bước vào một kỷ nguyên tiêu dùng mới, Jack Ma lại muốn dành thời gian cho các hoạt động giáo dục và từ thiện. Ông từng thú nhận rằng thời kỳ hạnh phúc nhất của bản thân là khi còn làm giáo viên với mức lương 12 USD/tháng.

Jack Ma đã chính thức rời vị trí lãnh đạo Alibaba, nhưng giới quan sát tin rằng ông sẽ tiếp tục duy trì tầm ảnh hưởng bao trùm lên các hoạt động của tập đoàn.

“Sẽ không có chuyện Jack Ma đột ngột biến mất và cắt đứt mọi mối quan hệ gì với Alibaba. Ông ấy vẫn sẽ là một trong những gương mặt đại diện của công ty dù không có vai trò chính thức nào”, South China Morning Post dẫn lời chuyên gia David de Cremer thuộc Đại học Quốc gia Singapore nhận định.

Theo chuyên gia David de Cremer, kế hoạch chuyển giao quyền lực của Jack Ma tại Alibaba là điều hiếm thấy ở Trung Quốc. Tuy nhiên, chiến lược quản trị doanh nghiệp tương tự sẽ sẽ trở nên phổ biến hơn tại Trung Quốc khi nhiều công ty công nghệ nước này mở rộng hoạt động ở phương Tây.

Jack Ma sẽ dành thời gian cho các hoạt động giáo dục và từ thiện. Ảnh: Getty Images.

Nói cách khác, Jack Ma đã "đi trước thời đại" tại Trung Quốc. “Hiện tại, các công ty Trung Quốc không đầu tư đúng mức vào việc đào tạo và phát triển thế hệ kế cận để họ có thể tiếp nhận vai trò lãnh đạo”, chuyên gia David de Cremer phân tích.

Một số tập đoàn công nghệ lớn khác tại Trung Quốc vẫn đang nằm dưới sự điều hành của người sáng lập. Giáo sư Jeffrey Towson thuộc Đại học Bắc Kinh nhận định nhìn chung nhiều công ty công nghệ trên thế giới thành công nhờ tầm nhìn xa trông rộng và tài lãnh đạo xuất sắc của người sáng lập. Và điều đó đẩy những người kế nhiệm rơi vào tình trạng khó khăn.

Theo giáo sư Towson, ví dụ điển hình là việc Apple bị chê đánh mất tinh thần sáng tạo và đổi mới sau khi người sáng lập Steve Jobs qua đời, dù nhà sản xuất iPhone vẫn kiếm bộn tiền. Hoặc Microsoft cũng mất phương hướng và loay hoay trong một thời gian dài sau khi Steve Ballmer kế nhiệm Bill Gates.

Ông cho rằng nhiều khả năng Alibaba sẽ chuyển giao thế hệ lãnh đạo thành công. Trong vài năm qua, Alibaba phát triển mạnh mẽ với vai trò quản lý của Daniel Zhang.

"Rất có thể Jack Ma sẽ làm được điều mà Steve Jobs, Bill Gates hay Jerry Yang cố gắng nhưng không thực hiện nổi. Đó là biến bản thân mình thành người thừa", giáo sư Towson dự báo.

Phương Thảo