Để di sản văn hóa ngày càng lan tỏa trong xã hội hiện đại

Du khách quét mã QR tại Di sản Văn hóa thế giới Thành Nhà Hồ.

Trên địa bàn tỉnh hiện có khoảng 1.535 di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh đã được xếp hạng và kiểm kê bảo vệ. Những năm qua, các cấp, ngành, địa phương trong tỉnh luôn quan tâm bố trí kinh phí từ ngân sách cũng như thông qua việc xã hội hóa và đóng góp từ các cá nhân, doanh nghiệp để thực hiện công tác bảo tồn, tôn tạo các di tích lịch sử văn hóa. Cùng với đó, thực hiện nhiều cách làm để phát huy giá trị di tích như: quan tâm đến công tác bảo tồn; xây dựng quy hoạch tổng thể bảo vệ và phát huy giá trị di tích; tuyên truyền, giáo dục rộng rãi trong các tầng lớp Nhân dân nhằm nâng cao nhận thức, trách nhiệm bảo vệ di tích, tích cực đẩy mạnh các hoạt động giáo dục về nguồn; chú trọng phát triển du lịch tại các di tích...

Trong thời đại công nghệ số hiện nay, việc số hóa di tích cũng được nhiều địa phương, đơn vị chú trọng thực hiện nhằm nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn, phát huy giá trị. Số hóa còn đặc biệt có ý nghĩa trong quảng bá di sản, thúc đẩy du lịch phát triển. Những năm qua, Tỉnh đoàn Thanh Hóa đã thành lập các đội hình thanh niên tình nguyện để tuyên truyền, thông tin về các địa danh lịch sử, địa chỉ đỏ để xây dựng bản đồ số, số hóa các tài liệu, hiện vật, góp phần cùng toàn tỉnh số hóa được hàng trăm di tích lịch sử - văn hóa... Tại các di tích được số hóa, đều sử dụng những hình ảnh thực tế ảo được xây dựng với các điểm cảnh flycam 360 độ trên cao, điểm cảnh VR360 độ mặt đất, mô tả đầy đủ, chân thực và chính xác nhất hình ảnh của di tích, đồng thời sử dụng công nghệ AI TTS để thuyết minh. Du khách chỉ cần quét mã QR qua điện thoại thông minh là có thể nhanh chóng tiếp cận thông tin về toàn bộ di tích, đồng thời xem toàn cảnh của địa điểm một cách trực quan, sinh động nhất.

Cũng là đơn vị tiên phong trong việc số hóa di tích, ông Trịnh Hữu Anh, Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành Nhà Hồ cho rằng: "Việc ứng dụng công nghệ hiện đại, mở ra các trải nghiệm thú vị, cung cấp thông tin nhanh chóng, tiện ích, quảng bá hình ảnh đa chiều là bước đột phá mà công nghệ số mang lại trong công tác quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa hiện nay. Chính vì vậy, bắt nhịp xu thế chuyển đổi số, từ năm 2018, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành Nhà Hồ đã xây dựng chương trình thuyết minh 3D giới thiệu tổng quát về các giá trị nổi bật của di sản, trong đó nhấn mạnh giá trị nổi bật của cả khu vực lõi và khu vực đệm. Trung tâm cũng đẩy mạnh các nghiên cứu ứng dụng công nghệ 3D trên website http//www.thanhnhaho.vn... Do đó, khi dùng điện thoại thông minh để truy cập ứng dụng này, du khách có thể khám phá, tìm hiểu, cập nhật mọi thông tin về khu di sản với hình ảnh sống động, sắc nét. Ngoài ra, nhằm quảng bá Di sản Thành Nhà Hồ đến đông đảo du khách, nhất là lớp trẻ trên không gian mạng, trung tâm đã tổ chức cuộc thi video ảnh mùa hè với chủ đề “Rực rỡ Cố đô”; cuộc thi Di sản Thành Nhà Hồ qua video clip ngắn trên nền tảng Tiktok với chủ đề “Em là hướng dẫn viên di sản quê em”... thu hút đông đảo học sinh tại các nhà trường trên địa bàn tham gia.

Cùng với các di sản văn hóa vật thể, mảnh đất xứ Thanh còn có kho tàng di sản văn hóa phi vật thể phong phú, đa dạng với đầy đủ các loại hình tri thức dân gian, lễ hội truyền thống, phong tục tập quán, ngôn ngữ, sinh hoạt tín ngưỡng... Tuy nhiên, nhiều giá trị văn hóa đang đứng trước nguy cơ mai một do sự biến động của đời sống hiện đại. Trong bối cảnh đó, chuyển đổi số được xem là “cứu cánh” để bảo tồn và lan tỏa di sản văn hóa. Chính vì vậy, những năm qua nhiều đơn vị, địa phương trong tỉnh đã tăng cường triển khai ứng dụng công nghệ số trong việc giới thiệu di sản; phát triển các ứng dụng du lịch thông minh, cung cấp thông tin chi tiết về các di sản văn hóa phi vật thể, từ đó giúp khách du lịch dễ dàng tìm hiểu và trải nghiệm. Nói về vấn đề này, trên góc độ là nhà quản lý văn hóa, Nghệ sĩ Nhân dân Hàn Văn Hải, Giám đốc Nhà hát Nghệ thuật Lam Sơn Thanh Hóa cho rằng: "Công nghệ số chính là phương thức truyền tải một cách nhanh nhất các giá trị di sản văn hóa phi vật thể đến với đông đảo bạn bè, du khách. Ở Nhà hát Nghệ thuật Lam Sơn Thanh Hóa có các loại hình nghệ thuật chèo, tuồng, cải lương, kịch nói, ca múa, nhạc. Để các loại hình nghệ thuật có sức hút khán giả trong xã hội hiện đại đòi hỏi chúng tôi phải không ngừng nỗ lực tư duy, sáng tạo nâng cao khả năng sáng tác, biểu diễn đa dạng về đề tài, phong phú về hình thức để vừa giữ gìn được bản sắc văn hóa truyền thống, vừa bắt nhịp được với hơi thở của thời đại. Ngoài ra, nhà hát cũng đã thành lập trang fanpage “Nhà hát Nghệ thuật Lam Sơn Thanh Hóa” và hàng ngày đều tích cực cập nhật, chia sẻ các hoạt động, vở diễn để khán giả có thể theo dõi thường xuyên.

Thực tế cho thấy, trong dòng chảy hội nhập và chuyển đổi số mạnh mẽ, các di sản văn hóa đã và đang dần bước lên không gian mạng, đến gần hơn với công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ. Điều đó, không chỉ góp phần bảo tồn, phát huy giá trị di sản mà còn thúc đẩy du lịch của địa phương ngày càng phát triển.

Bài và ảnh: Nguyễn Đạt