Để hợp tác xã phát triển năng động, hiệu quả

Nên có kiểm soát viên ở mọi mô hình tổ chức, quản lý hợp tác xã

Theo Tờ trình của Chính phủ, dự thảo Luật Hợp tác xã (sửa đổi) đã thể chế hóa 8 nhóm chính sách mới theo Nghị quyết 20-NQ/TW về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới. Nhằm hoàn thiện, nâng cao hiệu quả công tác quản trị, điều hành hợp tác xã, dự thảo Luật bổ sung chương về kiểm toán, quy định đối tượng, tần suất, phạm vi kiểm toán độc lập, kiểm toán nội bộ (dự kiến Chính phủ quy định chi tiết, giao Bộ Tài chính hướng dẫn). Dự thảo Luật cũng quy định cơ cấu tổ chức phù hợp với quy mô hoạt động, yêu cầu quản trị, điều hành của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã (gồm ba mô hình đối với hợp tác xã, hai mô hình cho liên hiệp hợp tác xã); cho phép tổ chức đại hội thành viên trực tuyến; hình thức tham dự của đại biểu có thể trực tiếp, ủy quyền hoặc trực tuyến, bỏ phiếu biểu quyết điện tử; bổ sung quy định điều kiện, tiêu chuẩn một số chức danh Ban kiểm soát, Giám đốc, Kế toán nhằm nâng cao năng lực quản lý, điều hành cho các tổ chức kinh tế hợp tác. Các nội dung này được cụ thể hóa tại các Chương V về thành viên, cơ cấu tổ chức quản lý các tổ chức kinh tế hợp tác có tư cách pháp nhân và Chương VII về Kiểm toán tổ chức kinh tế hợp tác có tư cách pháp nhân.

Thẩm tra về nội dung này, Thường trực Ủy ban Kinh tếđề nghị làm rõ các mô hình quản trị, cơ chế thành lập và hoạt động cụ thể đối với các loại hình, quy mô hợp tác xã. Chẳng hạn, trường hợp hợp tác xã quy mô siêu nhỏ có thể lựa chọn tổ chức quản lý và hoạt động theo mô hình tối giản gồm Đại hội thành viên, Hội đồng quản trị (trong đó Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Giám đốc), không bắt buộc có Ban kiểm soát nhưng phải có Kiểm soát viên để kiểm soát nội bộ hoạt động của hợp tác xã theo Điều lệ Hợp tác xã quy định. Cơ quan chủ trì thẩm tra dự án Luật cũng đề nghị, cân nhắc quy định về số lượng tối thiểu của Hội đồng quản trị là 1 người cũng như cân nhắc quy định về quyền hạn, nghĩa vụ của Hội đồng quản trị và Đại hội thành viên, tránh việc lạm quyền, làm mất đi bản chất của hợp tác xã, bảo đảm quyền quyết định của Đại hội thành viên.

Hiện nay, các hợp tác xã kiểu mới chủ yếu hoạt động với quy mô siêu nhỏ, dưới 10 thành viên. Một số hợp tác xã được thành lập mang tính chất gia đình, chưa phát huy được vai trò hỗ trợ thành viên trong hoạt động sản xuất, kinh doanh theo đúng bản chất hợp tác xã. Do đó, Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị, nghiên cứu quy định hợp lý về số lượng thành viên hợp tác xã; quy định về lộ trình tăng số lượng thành viên theo thời gian hoạt động của hợp tác xã; nghiên cứu các tiêu chí hỗ trợ cũng cần ưu tiên cho hợp tác xã có nhiều thành viên và các quy định để khuyến khích các thành viên mới tham gia hợp tác xã.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh, mô hình tổ chức quản lý hợp tác xã cần phải bảo đảm nguyên tắc tự nguyện. Tuy nhiên, với vai trò quản lý của Nhà nước, trách nhiệm của Nhà nước là đứng ra để bảo đảm quyền lợi cho các thành viên tham gia hợp tác xã. Do đó, nên chăng giữ mô hình kiểm soát viên ở mọi mô hình. Cũng liên quan đến trách nhiệm quản lý nhà nước, dự thảo Luật cần có quy định phải bảo đảm cho mô hình tổ chức, quản lý hợp tác xã hoạt động đúng pháp luật và phát triển. Lưu ý điều này, Chủ tịch Quốc hội đề nghị, nên có các tiêu chí, tiêu chuẩn về trình độ, năng lực đối với người đứng đầu, những người giữ vị trí quan trọng trong mô hình tổ chức của hợp tác xã.

Các quy định trong dự thảo Luật tạo điều kiện tương đối thuận lợi cho việc thành lập hợp tác xã theo hướng đơn giản hóa thủ tục hành chính, tuy nhiên các quy định về giải thể, phá sản hợp tác xã tại dự thảo Luật và quy định pháp luật có liên quan còn khá phức tạp. Việc khuyến khích các thành viên mới tham gia hợp tác xã là cần thiết, tuy nhiên các quy định liên quan đến việc chuyển nhượng vốn góp làm thay đổi cơ cấu thành viên hợp tác xã cũng cần được tính toán thêm, tránh làm thay đổi bản chất hợp tác xã. Thực tế cho thấy, trong lĩnh vực nông nghiệp, vấn đề hợp tác xã rất được quan tâm chú ý, nhưng hợp tác xã của các thành phần kinh tế khác hầu như chưa được quan tâm. Các hợp tác xã trong các lĩnh vực, như giao thông, thương mại, dịch vụ..., mặc dù được thành lập nhưng hoạt động chưa tốt. Nêu vấn đề này, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, các quy định tại dự thảo Luật trên hết phải bảo đảm thuận lợi cho các hợp tác xã trong việc thành lập, giải thể, phá sản, bởi đây là những vấn đề thường xuyên diễn ra.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng trình bày Tờ trình dự án Luật tại phiên họp
Ảnh: Hồ Long

Tạo động lực cho hợp tác xã phát triển

Nhằm mở rộng thị trường, nâng cao khả năng huy động vốn, tạo động lực cho hợp tác xã phát triển, dự thảo Luật sửa đổi quy định giới hạn tỷ lệ giao dịch bên ngoài do Điều lệ tự quyết định, Nhà nước không áp đặt một tỷ lệ "cứng" cho các tổ chức kinh tế hợp tác. Sửa đổi, làm rõ quy định cá nhân, tổ chức có thể góp vốn bằng quyền sở hữu, hoặc quyền hưởng dụng đối với tài sản góp vốn là quyền sử dụng đất, phương tiện vận tải hay các tài sản bằng hiện vật khác cho tổ chức kinh tế hợp tác theo quy định của Điều lệ, quy định của pháp luật và quy định về định giá phần vốn góp. Đồng thời, làm rõ quy định tổ chức kinh tế hợp tác có tư cách pháp nhân được phép hoạt động tín dụng nội bộ theo quy định của pháp luật; bổ sung quy định hạch toán, kế toán riêng giao dịch bên trong và giao dịch bên ngoài của các tổ chức kinh tế hợp tác làm căn cứ thực hiện các chính sách của Nhà nước đối với các tổ chức này. Bổ sung quy định về quỹ chung không chia; tăng tỷ lệ vốn góp tối đa của thành viên hợp tác xã từ 20% lên 30% vốn điều lệ, của thành viên liên hiệp hợp tác xã từ 30% lến 40% vốn điều lệ…

Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị nghiên cứu, xác định cụ thể và rõ ràng hơn tại dự thảo Luật về giao dịch được xác định là giao dịch bên trong được ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp, đồng thời có biện pháp phòng ngừa các trường hợp lợi dụng, trục lợi từ các chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước đối với hợp tác xã. Nghiên cứu, đề xuất quy định một cách phù hợp, khả thi các nội dung liên quan đến chế độ hạch toán, kế toán của hợp tác xã khi trình độ của cán bộ quản lý tại hợp tác xã nhìn chung còn hạn chế và quy mô, mô hình tổ chức hoạt động các hợp tác xã khác nhau.

Cơ bản thống nhất với hướng đề xuất của cơ quan soạn thảo cho phép các hợp tác xã tự định đoạt tỷ lệ giao dịch bên ngoài, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị, cần có thêm điều kiện cho phép hợp tác xã tự định đoạt tỷ lệ giao dịch bên ngoài. Cụ thể, hợp tác xã trước hết phải bảo đảm nhu cầu của các thành viên hiện hữu, trước khi cung ứng ra bên ngoài. Chủ tịch Quốc hội cho rằng, cách tiếp cận này thể hiện được tính chất thành lập hợp tác xã ra để cung ứng cho đơn vị thành viên là chính. Song mặt khác, để đáp ứng yêu cầu thực tiễn và để hợp tác xã ngày càng phát triển, thì hợp tác xã cũng phải cung ứng ra bên ngoài. Bởi lẽ, có cung cấp dịch vụ nhiều thì hợp tác xã mới phát triển mạnh để phục vụ thành viên sau này.

Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị, tiếp tục rà soát để thể chế hóa đầy đủ các chủ trương lớn của Đảng, đặc biệt là nội dung Nghị quyết 20-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương, Kết luận số 19-KL/TW của Bộ Chính trị để sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định về kinh tế tập thể; về chính sách ưu đãi, hỗ trợ kinh tế tập thể và các nội dung khác cho phù hợp với tình hình, điều kiện phát triển mới, bảo vệ lợi ích và tạo điều kiện cho các thành viên của kinh tế tập thể sản xuất, kinh doanh hiệu quả, bền vững, phù hợp với điều kiện, đặc điểm kinh tế - xã hội của từng địa phương, vùng, miền. Đặc biệt là củng cố, phát triển kinh tế tập thể cùng với kinh tế nhà nước trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân.

Nhật An