Để mỗi phụ nữ dân tộc thiểu số trở thành một 'người thay đổi'

Phụ nữ DTTS trên cả nước nỗ lực vượt qua khó khăn, thay đổi cuộc sống của mình, đạt được những thành tựu đáng ghi nhận

Phóng viên: Thưa Tiến sĩ, bà đánh giá như thế nào về vai trò của công tác tuyên truyền, vận động trong việc thực hiện Dự án 8 tại khu vực miền Trung - Tây Nguyên?

TS. Phùng Thị Quỳnh Trang: Tuyên truyền không chỉ là một hoạt động bổ trợ mà là mũi nhọn trong việc triển khai Dự án 8. Với đặc thù miền Trung - Tây Nguyên là vùng có nhiều dân tộc thiểu số sinh sống, nhiều nơi đời sống còn khó khăn, phong tục tập quán đa dạng, thì tuyên truyền - hiểu theo nghĩa rộng - chính là chiếc cầu nối để chính sách chạm tới từng người dân.

Tôi muốn nhấn mạnh rằng truyền thông không đơn thuần là cung cấp thông tin. Đó là quá trình thay đổi tư duy, hành vi, định kiến đã tồn tại lâu dài trong cộng đồng. Khi phụ nữ dân tộc thiểu số hiểu được quyền của mình, nhận thức được vai trò của bản thân trong gia đình và xã hội, họ sẽ chủ động hơn trong cuộc sống, tích cực tham gia vào các hoạt động cộng đồng.

Thành công của Dự án 8 ở các tỉnh khảo sát như Thanh Hóa, Quảng Trị, Gia Lai... đều cho thấy công tác tuyên truyền tốt có thể tạo ra chuyển biến rõ rệt trong nhận thức và hành động của người dân.

Phóng viên: Trong quá trình khảo sát tại các địa phương, đâu là khó khăn lớn nhất mà cán bộ Hội Phụ nữ các tỉnh gặp phải khi thực hiện công tác truyền thông tại vùng dân tộc thiểu số?

Tiến sĩ Phùng Thị Quỳnh Trang trong một chuyến tập huấn tại Hàn Quốc

TS. Phùng Thị Quỳnh Trang: Khó khăn có thể đến từ nhiều phía, nhưng nổi bật nhất là thiếu nguồn lực - cả về nhân lực và tài lực. Nhiều cán bộ Hội cấp cơ sở ở xã, thôn kiêm nhiệm rất nhiều công việc, thiếu kỹ năng truyền thông và chưa được đào tạo bài bản về bình đẳng giới. Không ít người không nói được tiếng dân tộc nên gặp trở ngại trong việc truyền tải thông điệp đến đúng người, đúng cách.

Ngoài ra, địa hình miền núi hiểm trở, giao thông cách trở cũng làm cho việc tổ chức các hoạt động tập huấn, truyền thông gặp khó khăn.

Một thực tế đáng chú ý nữa là kinh phí phân bổ cho hoạt động truyền thông trong một số dự án chưa phù hợp với thực tiễn - như tại Quảng Nam, nguồn kinh phí 1-3 tỷ đồng là rất lớn so với năng lực tổ chức thực hiện của các Hội phụ nữ cấp huyện với chỉ 3-4 cán bộ, dẫn đến việc phải chuyển trả lại phần kinh phí không dùng đến.

Chính vì vậy, cần có sự linh hoạt trong cơ chế tài chính và đầu tư nhiều hơn cho nâng cao năng lực đội ngũ tại chỗ.

Phóng viên: Bà có thể chia sẻ một số mô hình tuyên truyền hiệu quả, tiêu biểu đã được triển khai thành công tại các tỉnh mà nhóm nghiên cứu khảo sát?

TS. Phùng Thị Quỳnh Trang: Chúng tôi rất ấn tượng với mô hình "Tổ truyền thông cộng đồng" - một sáng kiến được Trung ương Hội LHPN Việt Nam hướng dẫn và các tỉnh linh hoạt triển khai.

Sinh hoạt cộng đồng của bà con vùng cao A Lưới

Đây là mô hình được tổ chức từ cấp thôn, bản, bao gồm những người có uy tín, hiểu biết phong tục, có khả năng giao tiếp bằng tiếng địa phương. Tổ này không chỉ truyền đạt thông tin mà còn là "tai mắt", là cầu nối giúp Hội nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của bà con.

Tại Thanh Hóa, mô hình tổ truyền thông cộng đồng ở huyện Ngọc Lặc được xây dựng bài bản và đang dần trở thành nòng cốt trong các chiến dịch tuyên truyền.

Ở Quảng Trị, Hội phụ nữ phối hợp với tổ chức Plan thực hiện các dự án lồng ghép như "Làm cha mẹ có trách nhiệm giới" hay "Tiến về phía trước" - qua đó giúp phụ nữ và trẻ em tiếp cận thông tin về phòng chống bạo lực, chăm sóc sức khỏe sinh sản, kỹ năng sống một cách sinh động.

Cũng không thể không kể đến các hình thức truyền thông sân khấu hóa ở Bình Định, cuộc thi vẽ tranh "Điều ước của con" ở Thanh Hóa hay các phóng sự phát trên Đài truyền hình tỉnh Gia Lai... Tất cả đều góp phần lan tỏa tinh thần bình đẳng giới một cách sâu sắc.

Phóng viên: Theo bà, cần có những giải pháp gì để nâng cao chất lượng đội ngũ tuyên truyền viên ở cơ sở - đặc biệt là cán bộ người dân tộc thiểu số?

TS. Phùng Thị Quỳnh Trang: Chúng ta cần đầu tư dài hơi, có chiến lược để xây dựng đội ngũ tuyên truyền viên người dân tộc thiểu số. Họ chính là "chất liệu" quan trọng để thông điệp không chỉ được nghe mà còn được thấu hiểu. Việc đào tạo nên chú trọng kỹ năng giao tiếp, nắm vững nội dung về bình đẳng giới, pháp luật liên quan, kỹ thuật sử dụng công cụ số để truyền thông hiệu quả hơn.

Ngoài ra, cần có chính sách hỗ trợ về phụ cấp, ghi nhận đóng góp, tạo cơ hội để tuyên truyền viên phát triển năng lực, tham gia vào các hội nghị, tập huấn cấp cao hơn. Điều quan trọng nữa là lắng nghe chính họ – những người đang sống giữa cộng đồng – để việc truyền thông không bị "áp đặt từ trên xuống" mà gắn với nhu cầu, văn hóa, ngôn ngữ địa phương.

Phóng viên: Với vai trò là nhà nghiên cứu tại Học viện Phụ nữ Việt Nam, bà kỳ vọng điều gì ở các chương trình truyền thông về bình đẳng giới trong giai đoạn tới?

TS. Phùng Thị Quỳnh Trang: Tôi mong rằng, truyền thông không chỉ là một công cụ, mà trở thành một phần trong chiến lược phát triển bền vững của các địa phương. Mỗi người dân, mỗi phụ nữ cần được tiếp cận thông tin một cách bình đẳng - dù họ sống ở vùng sâu, vùng xa, hay có rào cản ngôn ngữ.

Tôi cũng kỳ vọng rằng, truyền thông sẽ kết hợp nhuần nhuyễn giữa hiện đại và truyền thống: có thể là một buổi phát thanh bằng tiếng dân tộc, một clip lan tỏa trên mạng xã hội, hay một buổi sinh hoạt cộng đồng nơi thôn bản. Nội dung truyền thông cần nhân văn, gần gũi, phản ánh được tiếng nói thật, ước mơ thật của phụ nữ và trẻ em gái.

Hơn cả, tôi hy vọng mỗi phụ nữ dân tộc thiểu số sẽ không chỉ là người nghe thông tin mà trở thành một "tuyên truyền viên" thực thụ - là người thay đổi trong chính gia đình, cộng đồng của họ.

Xin cảm ơn Tiến sĩ về những chia sẻ này!

Trường Lê (thực hiện)