Đề nghị quy định chặt chẽ hơn về mua bán, vận chuyển, nhập khẩu hóa chất không rõ nguồn gốc

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Quang Huy trình bày Báo cáo tóm tắt việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Hóa chất (sửa đổi). (Nguồn: Quốc hội)

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Quang Huy cho biết, thời gian qua, việc sử dụng một số hóa chất sai mục đích gây ra hậu quả nghiêm trọng với sức khỏe con người, nhất là các hoạt động như mua, bán, sử dụng các hợp chất của xyanua sai mục đích và sử dụng khí N2O - khí cười vào mục tiêu giải trí…

Về quản lý hóa chất trong vòng đời, dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung một số quy định:

Sửa đổi, bổ sung quy định quản lý hóa chất trong toàn bộ vòng đời, từ khi hóa chất được tạo ra hoặc đưa vào Việt Nam với mức độ chặt chẽ bảo đảm đồng bộ phù hợp với từng danh mục hóa chất.

Bổ sung quy định biện pháp kiểm tra đối với hoạt động nhập khẩu hóa chất cần kiểm soát đặc biệt, dịch vụ tồn trữ hóa chất cần kiểm soát đặc biệt.

Bổ sung quy định ứng dụng công nghệ số, chuyển đổi số trong kiểm soát hoạt động mua, bán hóa chất cần kiểm soát đặc biệt, các dữ liệu của hoạt động mua bán sẽ được xác thực với dữ liệu về tổ chức, cá nhân mua, bán theo lộ trình thực hiện do Chính phủ quy định.

Bổ sung quy định tổ chức, cá nhân sử dụng hóa chất cần kiểm soát đặc biệt phải đăng ký mục đích, nhu cầu sử dụng hóa chất trên cơ sở dữ liệu, đặc biệt là công tác hậu kiểm nhằm hạn chế tới mức thấp nhất việc hóa chất bị sử dụng sai mục đích.

Bổ sung quy định việc tổ chức kinh doanh hóa chất chỉ được bán hóa chất cần kiểm soát đặc biệt cho tổ chức, cá nhân đã thực hiện công bố loại hóa chất này và mục đích sử dụng trên Cơ sở dữ liệu chuyên ngành hóa chất.

Bổ sung tiêu chí hóa chất độc hại

Để tăng cường quản lý hóa chất độc hại, kiểm soát rủi ro mất an toàn, an ninh từ hóa chất, dự thảo luật đã sửa đổi, bổ sung biện pháp kiểm tra với hoạt động nhập khẩu hóa chất cần kiểm soát đặc biệt, dịch vụ tồn trữ hóa chất cần kiểm soát đặc biệt. Do đó, dự thảo bổ sung quy định ứng dụng công nghệ trong kiểm soát hoạt động mua, bán loại hóa chất này.

Thực tế, hiện nay một loại hóa chất có thể được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, do nhiều bộ cùng quản lý. Điều này, dễ dẫn tới tình trạng doanh nghiệp khai báo không trung thực mục đích sử dụng để lựa chọn cơ chế thông thoáng hơn.

Vì vậy, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghề và Môi trường đề nghị Chính phủ chỉ đạo nghiên cứu phương án và phân công hợp lý nhiệm vụ quản lý Nhà nước giữa các bộ liên quan theo hướng giao một đầu mối quản lý hoạt động sản xuất, kinh doanh với hóa chất cần kiểm soát đặc biệt; các bộ khác quản lý hoạt động sử dụng hóa chất theo lĩnh vực.

Cho ý kiến, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị quy định chặt chẽ hơn về mua bán, vận chuyển, nhập khẩu hóa chất không rõ nguồn gốc, bổ sung tiêu chí hóa chất độc hại và các trường hợp ứng phó sự cố hóa chất. Đặc biệt, phải quy định rõ trách nhiệm quản lý của từng bộ, ngành, địa phương để khi xảy ra vấn đề gì sẽ có người chịu trách nhiệm chính.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị bổ sung các hành vi nghiêm cấm liên quan hóa chất không rõ nguồn gốc, hóa chất vượt ngưỡng cho phép hoặc nhập lậu.

Rà soát các hành vi bị nghiêm cấm liên quan hóa chất

Liên quan vấn đề này, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương đề nghị rà soát các hành vi bị nghiêm cấm liên quan hóa chất. Có những vụ án không sử dụng, không sản xuất mà kinh doanh hóa chất gây xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội và môi trường, sức khỏe, tài sản. Vì thế, luật phải thiết kế đầy đủ các quy định.

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải nhận định: "Hoạt động quản lý hóa chất thời gian qua vẫn còn lỏng lẻo, khi hóa chất xả thải ra môi trường, hóa chất trong thực phẩm bày bán vẫn tràn lan. Nguyên nhân một phần do đầu mối quản lý chưa chặt chẽ, chưa làm tốt công tác phân công quản lý lĩnh vực này".

Vì thế, với lần sửa đổi này, bà Nguyễn Thanh Hải đề nghị quy định rõ phân công đầu mối quản lý và xác định rõ cơ quan chịu trách nhiệm chính cũng như cơ quan phối hợp.

Đơn cử như nhiều thực phẩm như giá đỗ ngâm tẩm hóa chất, có cơ quan quản lý thị trường nhưng tại sao người sản xuất giá mua được hóa chất dễ dàng? Đầu mối là bộ nào chịu trách nhiệm? Luật cần thể hiện được thông điệp mạnh mẽ là nếu xảy ra vụ việc hóa chất xả thải môi trường hay thực phẩm, hoa quả ngâm tẩm hóa chất thì phải chỉ rõ trách nhiệm ở đâu.

“Như quả táo mua cửa hàng đắt tiền để mấy tháng không hỏng, trong khi hoa quả ngày xưa chỉ 1-2 ngày là bị nẫu. Giờ nhặng còn không muốn bâu vào những thực phẩm, hoa quả đó”, bà Nguyễn Thanh Hải phản ánh.

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu cũng đề nghị có quy định về tổ chức, cá nhân sử dụng hóa chất cần được kiểm soát đặc biệt theo hướng phải đăng ký mục đích, nhu cầu sử dụng hóa chất trên cơ sở dữ liệu, ứng dụng công nghệ số; quy định chặt chẽ đối tượng được phép bán hóa chất…

Tại phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đề nghị Ủy Ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường tiếp tục phối hợp với cơ quan soạn thảo và các cơ quan liên quan tiếp tục rà soát, tiếp thu, chỉnh lý hoàn thiện dự thảo luật và các hồ sơ kèm theo, bảo đảm chất lượng và tiến độ dự án luật để trình Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV.

Gia Thành