Đề nghị quy định chặt chẽ việc cho tư nhân tham gia vào các dự án đường sắt

Chiều 18/6, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Đường sắt (sửa đổi). Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Nguyễn Minh Đức (TP Hồ Chí Minh) cho rằng, việc hoàn thiện hành lang pháp lý để khơi thông nguồn lực, đồng bộ quy hoạch, kết nối các vùng kinh tế là yêu cầu cấp bách. Đây cũng là nền tảng pháp lý triển khai các dự án trọng điểm quốc gia, như đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam; đường sắt đô thị; đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng...

Đại biểu thừa nhận, việc mở rộng cho tư nhân tham gia vào các dự án đường sắt có điểm lợi là huy động được nguồn vốn, vì các dự án đường sắt cần vốn rất lớn, song ông cũng đề nghị có những quy định rất chặt chẽ, nhất là liên quan đến an ninh, quốc phòng. "Cần tránh trường hợp dự án được giao cho tư nhân, rồi sau đó lại chuyển nhượng hay bán cho nhà đầu tư khác, trong đó có nhà đầu tư nước ngoài", đại biểu lưu ý.

ĐBQH Nguyễn Minh Đức phát biểu tại kỳ họp.

Đồng quan điểm, ĐBQH Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cũng cho rằng, cần có những chính sách ưu đãi, vượt trội cho nhà đầu tư đầu tư vào đường sắt, bởi đặc điểm của đường sắt cần số vốn đầu tư rất lớn. Tuy nhiên, ông đề nghị cân nhắc quy định Chính phủ bảo lãnh vốn tín dụng cho nhà đầu tư. Nếu nhà đầu tư là doanh nghiệp có 100% vốn nhà nước thì có thể bảo lãnh, còn những nhà đầu tư tư nhân, nếu không may "sập tiệm" sẽ ra sao?

"Ưu đãi vốn có thể là mức lãi suất thấp, thậm chí nếu cần thiết, Nhà nước có thể "bơm vốn", nhưng phải tính lãi, phải có điều kiện. Nhà nước bảo lãnh vốn tín dụng cho nhà đầu tư là doanh nghiệp Nhà nước còn nguy hiểm, huống chi bảo lãnh cho doanh nghiệp tư nhân", ông cảnh báo.

ĐBQH Phạm Văn Hòa nêu ý kiến.

ĐBQH Hoàng Văn Cường (Hà Nội) quan tâm đến khoản 9, Điều 5, dự thảo luật, quy định miễn thuế nhập khẩu đối với hàng hóa phục vụ dự án đường sắt mà trong nước chưa sản xuất được. Theo ông, hiện tại, Việt Nam chưa có ngành công nghiệp đường sắt, nên tất cả hàng hóa, thiết bị, kể cả các sản phẩm thuộc danh mục Nhà nước dự định đặt hàng, hiện trong nước chưa sản xuất được.

Do vậy, nếu quy định như trên, rất có thể các doanh nghiệp sẽ đi thuê bên ngoài sản xuất, rồi nhập về lắp ráp. "Như thế sẽ giết chết ngành công nghiệp đường sắt trong nước", ông nhận định. Từ đó, đại biểu đề nghị bổ sung quy định: Không được nhập khẩu các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, kể cả linh kiện để lắp ráp thành các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục nhà nước giao nhiệm vụ, đặt hàng cho các tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam.

Về khoản 3, Điều 26, ông đồng tình việc giao UBND cấp tỉnh tổ chức lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh quy hoạch khu vực TOD (khu vực quy hoạch và phát triển xung quanh các nhà ga) đối với đường sắt quốc gia và đường sắt địa phương. Đồng thời, HĐND được quyết định sử dụng ngân sách địa phương để thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng khu vực TOD, tạo quỹ đất đấu giá theo quy định của pháp luật.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh tiếp thu, giải trình.

"Quy định này sẽ cho phép khai thác được lợi thế từ đất đai xung quanh các nhà ga khi có đường sắt chạy qua. Việc tổ chức đấu giá, đấu thầu quỹ đất khu vực TOD sẽ lựa chọn được nhà đầu tư sử dụng đất có hiệu quả nhất, đồng thời điều tiết được lợi ích từ đất đai vào ngân sách nhà nước", ông phân tích.

Phát biểu tiếp thu, giải trình sau đó, Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, đầu tư đường sắt thu hồi vốn rất lâu, như đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, theo tính toán, thời gian thu hồi vốn phải mất 140 năm. Vì thế, phải làm sao để hài hòa được lợi ích các bên. Trong đó, giải pháp TOD sẽ mang lại "lợi ích kép", giúp chỉnh trang đô thị, phát triển kinh tế - xã hội và người dân cũng rất cần.

Chia sẻ về những lo lắng của đại biểu, song Bộ trưởng khẳng định, sẽ không có chuyện nhà đầu tư tham gia làm đường sắt rồi lại bán cho nhà đầu tư nước ngoài. "Chính phủ sẽ phối hợp chặt chẽ với cơ quan thẩm tra tiếp thu, giải trình, hoàn thiện dự thảo luật để Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp này", Bộ trưởng khẳng định.

Quỳnh Vinh