Đề nghị tích hợp hai phương án để hạn chế nhược điểm về hưởng bảo hiểm xã hội một lần

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 7, sáng nay (27/5), Quốc hội thảo luận tại hội trường về Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi).

Chính phủ trình Quốc hội hai phương án

Trình bày Báo cáo tiếp thu, giải trình và chỉnh lý Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh cho biết, liên quan đến điều kiện hưởng bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần đối với trường hợp người chưa đủ tuổi hưởng lương hưu, không tiếp tục đóng BHXH, chưa đủ 20 năm đóng BHXH và có yêu cầu nhận BHXH một lần, tại Kỳ họp thứ 6, Chính phủ trình Quốc hội hai phương án.

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh trình bày báo cáo tại Phiên họp. Ảnh: VPQH

Phương án 1: Người lao động được chia làm hai nhóm. Nhóm 1, người lao động tham gia BHXH trước khi Luật có hiệu lực (dự kiến 01/7/2025), sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm và có đề nghị thì được hưởng BHXH một lần như quy định hiện hành (Nghị quyết số 93/2015/QH13).

Nhóm 2, người lao động bắt đầu tham gia BHXH từ ngày Luật có hiệu lực trở đi thì không được áp dụng quy định điều kiện hưởng BHXH một lần như quy định tại Nghị quyết số 93/2015/QH13.

Phương án 2: Người lao động được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ BHXH.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội thấy rằng, bối cảnh và yêu cầu đặt ra khi xây dựng các phương án về BHXH một lần phải bảo đảm mục tiêu kép, vừa thể chế hóa mục tiêu của Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách BHXH, vừa hài hòa quyền lợi của người lao động, phù hợp với thực tiễn và nguyên lý của BHXH.

Mặc dù hai phương án Chính phủ trình đều chưa phải là những phương án tối ưu, có thể chưa giải quyết triệt để tình trạng hưởng BHXH một lần, chưa dự kiến phòng ngừa được phản ứng tập thể người lao động, song đây đang là các phương án chiếm ưu thế, nhất là Phương án 1 - bà Nguyễn Thúy Anh cho biết.

Bên cạnh đó, có ý kiến đồng tình với Phương án 2 để không tạo “lát cắt” giữa đối tượng tham gia trước và sau khi Luật có hiệu lực. Ý kiến khác đề nghị tích hợp Phương án 2 vào nhóm 2 của Phương án 1, theo đó, đối với người lao động bắt đầu tham gia BHXH trong khoảng từ sau ngày 01/7/2025 đến 30/6/2030 thì vẫn được hưởng BHXH một lần theo lộ trình giảm dần.

Bà Nguyễn Thúy Anh nêu rõ, đa số ý kiến trong Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành Phương án 1 của Chính phủ đề xuất và cũng là ý kiến của đa số người lao động tại một số địa phương được cơ quan chủ trì thẩm tra lấy ý kiến.

Tuy nhiên, để bảo đảm an sinh xã hội cho người lao động, hạn chế tối đa việc người lao động phải lựa chọn hưởng BHXH một lần, thì dù lựa chọn phương án nào, Chính phủ cũng đều phải có thêm các giải pháp khác để hỗ trợ người lao động khó khăn khi có nhu cầu cần tiền để trang trải cuộc sống, nếu không người lao động vẫn có nhu cầu hưởng BHXH một lần.

“Để thể chế hóa các quan điểm của Đảng, bảo đảm dân chủ, thận trọng, trách nhiệm và phát huy trí tuệ tập thể của các vị đại biểu Quốc hội trong xử lý vấn đề hưởng BHXH một lần, Ủy ban Thường vụ Quốc hội trân trọng đề nghị các vị đại biểu Quốc hội tiếp tục thảo luận, cho ý kiến thêm về vấn đề này cũng như các phương án cụ thể để tạo sự đồng thuận khi trình Quốc hội thông qua” - bà Thúy Anh cho hay.

Đề nghị tích hợp hai phương án để hạn chế nhược điểm

Tại Phiên thảo luận, vấn đề hưởng BHXH một lần tiếp tục được đại biểu Quốc hội quan tâm, phân tích, thảo luận sôi nổi. Bên cạnh các ý kiến ủng hộ phương án 1, một số đại biểu đề nghị lựa chọn phương án 2. Trong khi đó, nhiều đại biểu Quốc hội đề nghị tích hợp hai phương án để hạn chế nhược điểm, phát huy ưu điểm của mỗi phương án.

Đại biểu Trần Thị Hoa Ry phát biểu thảo luận. Ảnh: VPQH

Theo đại biểu Trần Thị Hoa Ry (Đoàn Bạc Liêu), Phương án 1 là phương án tối ưu nhất, tuy nhiên, phương án này lại tạo ra lát cắt, chia thành 2 nhóm tham gia BHXH trước và sau ngày Luật này có hiệu lực. Mặc dù, đây là phương án tối ưu song đại biểu nhận thấy cần bổ sung đánh giá tác động kỹ hơn, toàn diện hơn, đặc biệt là ý kiến của người lao động, trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp phá sản, giải thể và ngừng hoạt động tăng mạnh, tình trạng sa thải, cắt giảm lao động diễn ra tại nhiều địa phương.

Bên cạnh đó, việc rút BHXH một lần đã tăng 39% trong quý I/ 2024. Theo đại biểu Trần Thị Hoa Ry, đây là mức tăng cao nhất trong nhiều năm qua, nếu không có giải pháp hiệu quả, khả thi thì chắc chắn trong thời gian tới, việc rút BHXH một lần sẽ tăng thêm.

Đối với phương án 2, cần tiếp tục hoàn thiện, vì không nên quy định sau 12 tháng mới nghiên cứu, xem xét việc rút BHXH một lần của người lao động. Bởi việc rút BHXH một lần đáp ứng nhu cầu cấp bách của người lao động khi mất việc làm, cuộc sống gặp nhiều khó khăn. Đại biểu đề xuất giảm thời gian xem xét xuống từ 03 đến 06 tháng để đảm bảo người lao động duy trì cuộc sống trong điều kiện khó khăn.

Đại biểu Trần Thị Hoa Ry đề nghị, đối với vấn đề này nên kết hợp giữa phương án 1 và phương án 2. Theo đó, người lao động có quyền rút BHXH một lần đối với khoản đóng trực tiếp (8%) theo thời gian thực đóng.

“Phương án trên đảm bảo nguyên tắc có đóng, có hưởng. Người lao động chỉ trực tiếp đóng 8%, còn 14% là do người sử dụng lao động đóng. Phần 14% được xem là nguồn đóng để cho người lao động nhằm đảm bảo chế độ hưu trí và người lao động chỉ được hưởng khoản này khi đủ điều kiện hưởng chế độ trợ cấp hưu trí” - đại biểu nói.

Đồng tình quan điểm trên, đại biểu Phan Thái Bình (Đoàn Quảng Nam) phân tích, điểm khác biệt lớn nhất giữa hai phương án này là thời điểm tham gia đóng BHXH của người lao động là trước hoặc sau khi Luật có hiệu lực. Nếu đóng bảo hiểm trước ngày 01/7/2025 thì được rút BHXH một lần, sau ngày này thì không được hưởng.

Nhấn mạnh, nhu cầu rút BHXH một lần là nhu cầu cấp thiết, hợp pháp và hợp lý của người lao động, không phụ thuộc vào thời điểm đóng BHXH trước hay sau khi Luật này có hiệu lực, đại biểu Phan Thái Bình đồng tình tích hợp hai phương án trên để phát huy tối đa ưu điểm cũng như hạn chế tối đa những hạn chế của hai phương án. Từ đó giải quyết được vấn đề trước mắt theo yêu cầu của người lao động, về lâu dài cũng sẽ giải quyết được vấn đề đảm bảo an sinh xã hội.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga phát biểu thảo luận. Ảnh: VPQH

Cũng đề nghị xem xét, tích hợp hai phương án, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn Hải Dương) đề xuất: Đối với người lao động có thời gian đóng BHXH trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành thì áp dụng Phương án 1 (sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm); đối với người tham gia BHXH sau khi Luật này có hiệu lực thì áp dụng Phương án 2 (Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm mà người lao động có yêu cầu thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng chế độ BHXH).

Ngọc Anh