Đề nghị xem xét dấu hiệu lợi ích nhóm giữa Bộ GD&ĐT và NXB Giáo dục

Chiều 29/12, Phó tổng Thanh tra Chính phủ (TTCP) Trần Ngọc Liêm ký thông báo kết luận thanh tra chuyên đề công tác quản lý Nhà nước về giáo dục, đào tạo. Thời kỳ thanh tra từ ngày 1/1/2014 đến ngày 31/12/2018.

Chỉ ra hàng loạt sai phạm, TTCP đã kiến nghị Thủ tướng cho chuyển thông tin 2 nội dung sang Bộ Công an xem xét, xử lý theo quy định.

Gây nhầm lẫn cho học sinh, phụ huynh

Theo TTCP, ngày 11/4/2013, Bộ GD&ĐT ra văn bản về việc sử dụng sách, tài liệu tham khảo trong trường phổ thông. Văn bản có nội dung thể hiện sách bài tập (SBT) do NXB Giáo dục Việt Nam tổ chức biên soạn dựa theo sách giáo khoa (SGK), được Bộ GD&ĐT thẩm định, cho phép xuất bản, in và phát hành.

TTCP xác định việc ra văn bản thể hiện sách bài tập được Bộ GD&ĐT thẩm định, cho phép xuất bản, in và phát hành tại văn bản trên là trái chức năng, nhiệm vụ của Bộ. Quá trình ban hành Thông tư số 21/2014 ngày 7/7/2014 quy định về quản lý và sử dụng xuất bản phẩm tham khảo trong các cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông và giáo dục thường xuyên, Bộ GD&ĐT đã gây nhầm lẫn cho học sinh, phụ huynh và xã hội hiểu rằng SBT được NXB Giáo dục Việt Nam xuất bản cũng là tài liệu bắt buộc phải mua kèm SGK.

Danh mục sách tham khảo do NXB Giáo dục Việt Nam phát hành.

Từ đó, hầu hết gia đình học sinh khi mua SGK đều mua SBT kèm theo do NXB Giáo dục Việt Nam phát hành. TTCP cho rằng nội dung này có dấu hiệu “lợi ích nhóm” giữa Bộ GD&ĐT là cơ quan quản lý Nhà nước với NXB Giáo dục Việt Nam trong việc in ấn, phát hành SBT.

Ngoài ra, cơ quan thanh tra kết luận quá trình điều chỉnh tăng giá sách lần 3, Bộ GD&ĐT chưa kiểm soát chặt chẽ. Sau đó, NXB Giáo dục Việt Nam đã điều chỉnh tăng giá bán SGK 16,9%.

Lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường SGK

Trong kết luận thanh tra, TTCP xác định NXB Giáo dục là đơn vị duy nhất được tổ chức biên tập, thiết kế, chế bản, xuất bản, in và phát hành. Tuy nhiên, đơn vị này không cung cấp được bản thảo mẫu được Bộ GD&ĐT phê duyệt để đối chiếu với sách hiện hành. Điều này vi phạm các quy định, cho thấy có sự buông lỏng trong công tác lưu trữ.

Về lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất SGK, TTCP đánh giá NXB Giáo dục xác định nhu cầu sản xuất không sát thực tế nên lượng hàng tồn kho lớn (chủ yếu là giấy in). Hậu quả làm tăng chi phí lãi vay, giảm hiệu quả sử dụng vốn.

Ngoài ra, NXB Giáo dục chưa ban hành quy định về lựa chọn nhà thầu in SGK, chưa cung cấp vật tư, giấy in... để bảo đảm công bằng, minh bạch. Đơn vị cũng chưa bổ sung đăng ký kinh doanh nhập khẩu giấy in hoặc ủy thác nhập khẩu giấy để giảm bớt chi phí trung gian, sử dụng giấy in định lượng thấp hơn quy định tiêu chuẩn TCVN 8694:2011.

Sách giáo do NXB Giáo dục Việt Nam ban hành. Ảnh: NXB Giáo dục Việt Nam.

Cũng theo TTCP, từ trước năm 2014 và giai đoạn 2014-2019, NXB Giáo dục chỉ thu thập báo giá của số ít nhà thầu cung cấp giấy in, chỉ có 2-3 đơn vị được NXB lựa chọn cung cấp giấy in SGK trong một năm, lặp đi lặp lại trong nhiều năm. Riêng giai đoạn 2014-2019, Công ty cổ phần giấy Phùng Vĩnh Hưng cung cấp hơn 83% số lượng giấy của NXB Giáo dục (tương đương tổng số tiền gần 1.890 tỷ đồng. Qua kiểm tra xác xuất một số họp đồng của Công ty Phùng Vĩnh Hưng, TTCP thấy giá giấy in công ty bán cho NXB Giáo dục cao bình quân gấp khoảng 1,7 lần giá giấy công ty nhập khẩu trực tiếp, tương đương số tiền chênh lệch khoảng hơn 210 tỷ đồng.

“Những nội dung nêu trên cho thấy việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất SGK theo phương thức chào hàng cạnh tranh của NXB có nhiều điểm bất thường, chưa bảo đảm công bằng, minh bạch”, kết luận thanh tra nêu.

TTCP cũng xác định giai đoạn 2014-2018, quá trình xây dựng giá gói thầu in SGK, hạch toán của NXB Giáo dục có sai sót. Điều này dẫn đến khách hàng là gia đình học sinh phải mua SGK bằng giá NXB đã đăng ký giá từ năm 2011, tức cao hơn giá SGK phải đăng ký đúng giá với số tiền khoảng 85 tỷ đồng.

Là doanh nghiệp thống lĩnh thị trường, là doanh nghiệp độc quyền biên tập, thiết kế, chế bản, xuất bản, in, phát hành, kinh doanh SGK, gia đình học sinh phải mua SGK theo giá ấn định trên bìa sách, NXB Giáo dục có hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, lạm dụng vị trí độc quyền bị cấm theo quy định của Luật Cạnh tranh, có dấu hiệu vi phạm quy định trong lĩnh vực giá, quy định về đăng ký giá SGK.

Hoàng Lam