Để thi đua yêu nước trở thành động lực nội sinh cho phát triển đất nước
Phong trào thi đua yêu nước là một phương thức tổ chức xã hội đặc biệt nhằm huy động sức dân, khơi dậy tinh thần yêu nước, ý chí tự lực, tự cường để thực hiện những mục tiêu lớn của dân tộc.
Đó là khẳng định của TS Khuất Thị Thanh Vân, Phó trưởng Khoa Chủ nghĩa xã hội khoa học, Học viện Báo chí và Tuyên truyền khi trò chuyện với phóng viên Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam.
Thi đua yêu nước góp phần củng cố niềm tin xã hội
PV: Theo TS, phong trào thi đua yêu nước (TĐYN) hiện nay giữ vai trò như thế nào trong việc củng cố niềm tin xã hội và tăng cường đồng thuận chính trị?
TS Khuất Thị Thanh Vân: Ngay từ lời kêu gọi thi đua ái quốc năm 1948 của Chủ tịch Hồ Chí Minh, TĐYN đã được nhìn nhận không chỉ là một phong trào vận động quần chúng mà còn là một phương thức tổ chức xã hội đặc biệt nhằm huy động sức dân, khơi dậy tinh thần yêu nước, ý chí tự lực, tự cường để thực hiện những mục tiêu lớn của dân tộc.
Phong trào TĐYN góp phần củng cố niềm tin xã hội, thông qua việc chuyển hóa các chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của nhà nước thành những mục tiêu, nhiệm vụ cụ thể gắn với đời sống hằng ngày của người dân. Khi người dân nhìn thấy những kết quả thực chất từ các phong trào thi đua: từ phát triển kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội, đến cải thiện chất lượng dịch vụ công thì niềm tin không phải được tạo dựng bằng khẩu hiệu suông mà bằng những thay đổi tích cực trong cuộc sống.
Bên cạnh đó, phong trào TĐYN đóng vai trò tạo dựng và củng cố đồng thuận xã hội bằng cách huy động sự tham gia rộng rãi của các tầng lớp nhân dân trên tinh thần tự nguyện, tự giác và trách nhiệm. Khi TĐYN được tổ chức phù hợp với điều kiện, lợi ích và năng lực của từng nhóm xã hội thì người dân không chỉ là đối tượng thụ hưởng chính sách mà thực sự trở thành chủ thể tham gia vào quá trình phát triển. Chính sự đồng thuận đó làm cho các quyết sách của Đảng và Nhà nước có sức lan tỏa sâu rộng và bền vững hơn rất nhiều.
TS Khuất Thị Thanh Vân cho rằng, phong trào TĐYN đóng vai trò tạo dựng và củng cố đồng thuận xã hội.
PV: Theo tiến sĩ đâu là những điểm nổi bật, điểm tiến bộ của phong trào TĐYN trong giai đoạn 2021-2025?
TS Khuất Thị Thanh Vân: Giai đoạn 2021-2025 là giai đoạn nhiều khó khăn và thách thức khi đất nước chịu tác động nặng nề của đại dịch Covid-19, đồng thời phải thực hiện mục tiêu phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội. Chính trong hoàn cảnh đó, phong trào TĐYN cho thấy những chuyển biến tích cực cả về nội dung, cách tổ chức và hiệu quả thực tiễn.
Trong giai đoạn phòng chống dịch và phục hồi sau dịch, TĐYN gắn trực tiếp với duy trì sản xuất, ổn định đời sống người dân và bảo đảm an sinh xã hội. Cùng với đó, thi đua trong cải cách hành chính ngày càng gắn chặt hơn với yêu cầu nâng cao chất lượng phục vụ người dân và DN, thể hiện qua việc rút ngắn thời gian giải quyết các thủ tục, cải thiện dịch vụ công và coi mức độ hài lòng của người dân là thước đo quan trọng.
Một điểm đáng chú ý khác là các phong trào thi đua trong xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh được triển khai theo hướng thực chất hơn nữa, không chỉ dừng ở việc đạt chuẩn mà chú trọng nâng cao chất lượng đời sống, môi trường sống và sinh kế của người dân. TĐYN gắn với chuyển đổi số và phát triển bền vững cũng trở thành xu hướng rõ rét khi nhiều cơ quan, địa phương lấy hiệu quả ứng dụng công nghệ và chất lượng phục vụ làm căn cứ để đánh giá thi đua.
Bên cạnh đó, cách thức phát hiện và lan tỏa các điển hình tiên tiến cũng có nhiều điểm mới. Với nhiều tấm gương xuất phát từ thực tiễn lao động, sản xuất và phục vụ cộng đồng, những con người, việc làm cụ thể ấy đã giúp cho phong trào TĐYN trở nên gần gũi hơn và có sức lan tỏa xã hội rõ nét.
PV: Tiến sĩ đánh giá thế nào về vai trò của các điển hình tiên tiến trong việc lan tỏa giá trị đạo đức và tinh thần trách nhiệm xã hội?
TS Khuất Thị Thanh Vân: Các điển hình tiên tiến là cầu nối trực tiếp giữa những giá trị đạo đức được đề cao trong chủ trương chính sách với đời sống xã hội, là sự cụ thể hóa sinh động các giá trị đạo đức và tinh thần trách nhiệm xã hội trong đời sống thực tiễn. Thông qua những việc làm cụ thể bền bỉ và có ích cho cộng đồng, các điển hình tiên tiến giúp những giá trị như tận tụy, trách nhiệm và cống hiến trở nên gần gũi, dễ cảm nhận và dễ học tập hơn.
Thực tiễn cho thấy, những tấm gương tiêu biểu trong lao động, quản lý giáo dục, y tế hay hoạt động xã hội thường tạo ra sức lan tỏa mạnh mẽ, bởi họ không xa rời đời sống mà gắn chặt với những vấn đề cụ thể của cộng đồng. Chính từ những con người và việc làm đó, hành vi tích cực từng bước lan rộng trong xã hội.
Hiện nay, xã hội đang chịu nhiều tác động của thông tin đa chiều, các điển hình tiên tiến còn đóng vai trò như những điểm tựa niềm tin, góp phần củng cố niềm tin xã hội bằng những giá trị có thể kiểm chứng được.
TĐYN cần được cụ thể hóa thành những mục tiêu rõ ràng
PV: Phong trào TĐYN cần được tổ chức và dẫn dắt ra sao để thực sự trở thành động lực thúc đẩy thực hiện các mục tiêu phát triển đất nước, thay vì mang tính hình thức, thưa tiến sĩ?
TS Khuất Thị Thanh Vân: Thực tế ở một số nơi, phong trào TĐYN vẫn còn mang tính hình thức, phong trào, chưa thật sự gắn với hiệu quả công việc. Việc ghi nhận, khen thưởng còn chịu chi phối bởi nhiều yếu tố. Kết quả TĐYN đôi khi chưa phản ánh đầy đủ nỗ lực, thực chất của người trực tiếp làm việc.
Để TĐYN trở thành động lực phát triển, vấn đề cốt lõi không nằm ở việc phát động bao nhiêu phong trào, mà nằm ở cách tổ chức, dẫn dắt và cách thức đánh giá kết quả thi đua.
Trước hết, nội dung thi đua phải bám sát vào các mục tiêu phát triển cụ thể của từng ngành, từng địa phương và từng giai đoạn, gắn trực tiếp với nhiệm vụ chính trị trung tâm và những vấn đề thực tiễn đang đặt ra.
Thứ hai, vai trò dẫn dắt của người đứng đầu có ý nghĩa quyết định đối với tính thực chất trong phong trào TĐYN. Khi trách nhiệm của người đứng đầu được gắn trực tiếp với kết quả thi đua, với chất lượng thực hiện nhiệm vụ và mức độ hài lòng của người dân, thì TĐYN sẽ tạo ra áp lực tích cực trong quản lý và điều hành.
Cùng với đó, cách thức đánh giá và khen thưởng cần được đổi mới theo hướng thực chất, công bằng và minh bạch. Khen thưởng phải dựa trên kết quả cụ thể, có kiểm chứng, tránh tình trạng cào bằng. Chỉ khi người tham gia thi đua cảm nhận được sự công bằng và giá trị thực của khen thưởng thì phong trào TĐYN mới có sức lan tỏa và phát triển bền vững.
Ông Nguyễn Đình Khang, Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam phát động phong trào thi đua trong CNVCLĐ cả nước giai đoạn 2025 - 2030.
Cuối cùng để tránh việc hình thức, TĐYN cần được đặt trong mối quan hệ chặt chẽ với cải cách thể chế, nâng cao hiệu lực, quản trị và phát huy vai trò chủ thể của người dân. Khi người dân và DN không chỉ là đối tượng được vận động mà là chủ thể tham gia và thụ hưởng các kết quả của phong trào TĐYN thì khi đó, TĐYN mới trở thành động lực nội sinh cho phát triển đất nước.
PV: Theo TS, Đại hội TĐYN lần thứ XI có ý nghĩa như thế nào trong việc định hình tư duy và phương thức của phong trào TĐYN trong giai đoạn phát triển mới của đất nước?
TS Khuất Thị Thanh Vân: Trước hết, Đại hội là dịp khẳng định vị trí, vai trò của TĐYN như một động lực tinh thần quan trọng gắn với việc thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển đất nước theo tinh thần Đại hội XIII của Đảng.
Thông qua việc đánh giá kết quả thực tiễn, biểu dương các tập thể cá nhân tiêu biểu, Đại hội góp phần củng cố niềm tin xã hội, lan tỏa những giá trị tích cực và tạo sự thống nhất về nhận thức trong toàn bộ hệ thống chính trị xã hội. Điểm đáng chú ý là Đại hội không chỉ tôn vinh thành tích mà còn gửi đi các thông điệp rõ ràng về yêu cầu đổi mới phong trào TĐYN theo hướng thực chất, hiệu quả và bền vững hơn. Việc lựa chọn, tôn vinh các điển hình tiên tiến từ nhiều lĩnh vực, nhiều cấp độ, đặc biệt là từ cơ sở, cho thấy sự ghi nhận giá trị cống hiến từ thực tiễn.
Đại hội lần này tạo ra một điểm tựa chính trị tinh thần để phong trào TĐYN bước vào giai đoạn 2026 - 2030 với yêu cầu cao hơn, gắn chặt hơn với các nhiệm vụ lớn như phát triển nhanh và bền vững, chuyển đổi số, xây dựng nền quản trị hiện đại và phát huy vai trò chủ thể của nhân dân. Nếu những định hướng này được cụ thể hóa hiệu quả sau Đại hội, phong trào TĐYN sẽ tiếp tục là kênh huy động sức mạnh xã hội quan trọng, góp phần hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước trong giai đoạn mới.
