Đề thi HSG quốc gia môn Ngữ văn 'rối rắm, khó hiểu'?

Học sinh trong kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025. Ảnh minh họa: Đinh Hà.

Ngày 25/12, học sinh tham dự kỳ thi học sinh giỏi quốc gia môn Ngữ văn đã hoàn tất bài thi của mình. Ngay sau khi được chia sẻ, đề thi thu hút sự chú ý của dư luận về độ khó, chiều sâu triết luận và yêu cầu cao về năng lực tư duy của thí sinh.

Đề thi bàn về tự lập, tình yêu và cảm thức cộng đồng

Đề thi gồm hai câu, trong đó, câu Nghị luận xã hội sử dụng ngữ liệu trong tác phẩm Dám hạnh phúc của Kishimi Ichiro và Koga Fumitake, do Nguyễn Thanh Vân dịch. Ngữ liệu nhắc đến triết lý của Alfred Adler (nhà tâm lý học, triết học người Áo).

Từ ngữ liệu đó, thí sinh được yêu cầu viết bài văn nghị luận bàn về mối quan hệ giữa tự lập, tình yêu và cảm thức cộng đồng.

Câu thứ hai là Nghị luận văn học, ngữ liệu trích dẫn một đoạn văn của C.S. Lewis, nói về giới hạn của cái nhìn cá nhân; khát vọng nhìn thế giới qua trải nghiệm và cảm xúc của những chủ thể khác; cùng với đó là ý nghĩa của việc mở rộng tri giác và đồng cảm trong nhận thức thế giới.

Từ nhận định của tác giả, thí sinh xác định vấn đề được đặt ra trong hoạt động sáng tác của nhà văn. Dựa vào trải nghiệm văn học, các em bàn luận và làm sáng tỏ vấn đề đó.

Đề thi cụ thể như sau:

Ngữ liệu đề thi khó hiểu, rối rắm

Nhận xét về đề thi nói trên, thầy Hồ Tấn Nguyên Minh, Tổ trưởng tổ Ngữ văn, trường THPT chuyên Lương Văn Chánh (Đắk Lắk), nhìn nhận về cơ bản, đề thi đảm bảo được những yêu cầu cần thiết để có thể chọn được học sinh giỏi môn Ngữ văn cấp quốc gia. Những vấn đề đặt ra trong đề cũng giàu ý nghĩa cả về xã hội lẫn văn học.

Tuy nhiên, thầy giáo thẳng thắn chỉ ra đề thi học sinh giỏi năm nay khá cũ kỹ, rối rắm, chưa thể hiện sự sáng tạo, mới mẻ so với những năm trước.

Cụ thể hơn, theo thầy Minh, chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã thực hiện được nhiều năm nhưng đề thi học sinh giỏi quốc gia trên nền tảng của chương trình này vẫn được ra theo lối cũ, đã quá quen thuộc trong nhiều năm trở lại đây.

"Tất cả vẫn như cũ, cũng vẫn là đưa ra những nhận định thật khó rồi yêu cầu học sinh bàn luận. Do đó, tinh thần của chương trình mới vẫn chưa được thể hiện trong đề thi này", thầy giáo đánh giá.

Bổ sung thêm, thầy Minh nhận xét ngữ liệu được sử dụng cho cả hai câu đều được lấy từ tác phẩm của các tác giả nước ngoài. Song, những đoạn dịch này có vẻ rối, khó hiểu đối với học sinh phổ thông, cho dù là học sinh giỏi. Điều đó dễ khiến các em cảm thấy áp lực, nặng nề khi đọc đề.

Chọn những bản dịch này, vô hình trung, người ra đề đã tự phức tạp hóa vấn đề, làm cho vấn đề vốn đơn giản trở nên hóc búa, rối rắm. Theo thầy, cũng là vấn đề đó, người ra đề hoàn toàn có thể chọn những ngữ liệu khác sáng rõ hơn; hoặc chọn một cách hỏi giản dị, gần gũi hơn để học sinh không cảm thấy hoảng khi đọc đề.

"Ví dụ, ở câu nghị luận xã hội, mục đích của người ra đề là dùng đoạn thoại ở trên để gợi cho học sinh bàn về vấn đề được nêu ra ở câu lệnh. Song, trong khi vấn đề ở câu lệnh rất rõ ràng thì đoạn thoại ở trên lại rất rối, rất hóc búa. Thành ra thay vì gợi, nó lại làm khó học sinh, tựa như đưa học sinh lạc vào mê cung, khiến nhiều em cảm thấy hoảng", theo thầy giáo.

Kỳ thi chọn học sinh giỏi quốc gia năm học 2025-2026 được tổ chức trong 2 ngày 25 và 26/12, với sự tham gia của hơn 6.750 thí sinh, tăng 270 em so với năm trước.

Các thí sinh dự thi ở 13 môn học, trong đó, môn Ngữ văn đông nhất với 709 thí sinh, tiếp đến là Tiếng Anh và Địa lý, lần lượt là 689 và 682 thí sinh.

Các môn còn lại gồm Toán (679 thí sinh); Vật lý (676 thí sinh); Hóa học (662 thí sinh); Sinh học (678 thí sinh); Tin học (642 thí sinh); Lịch sử (673 thí sinh); Tiếng Nga (98 thí sinh); Tiếng Pháp (248 thí sinh); Tiếng Trung Quốc (197 thí sinh); Tiếng Nhật (117 thí sinh).

Ngày 25/12, trừ môn Tin học thi lập trình trên máy, thí sinh thi viết 12 môn còn lại. Ngày 26/12, các em tiếp tục thi viết ở môn Toán, Vật lý, Hóa học, Sinh học; thi lập trình trên máy với môn Tin học; thi nói 5 môn Ngoại ngữ.

Theo quy định của Bộ GD&ĐT, tỷ lệ học sinh đạt giải sẽ chiếm 60% số dự thi. Trong đó, số giải nhất, nhì, ba không vượt quá 60% tổng số giải; số giải nhất không vượt quá 5%.

Ngọc Bích