Để TP HCM mới là nơi đáng sống

Để tạo động lực phát triển mới cho đất nước, ngày 12-4-2025, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII ban hành Nghị quyết số 60-NQ/TW về "tiếp tục đổi mới tổ chức bộ máy hệ thống chính trị tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả", bao gồm việc hợp nhất địa giới hành chính của 3 khu vực TP HCM, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu.

Kiến tạo một siêu đô thị

Việc hợp nhất này sẽ mang đến cho TP HCM mới nhiều cơ hội để phát triển, kiến tạo một "siêu đô thị quốc tế" với mô hình phát triển hiện đại, nhân văn và thân thiện với môi trường. Trong đó, phát triển giao thông xanh, môi trường xanh không chỉ là xu thế, mà phải trở thành đột phá chiến lược, là nền tảng để định hình bản sắc đô thị mới trong kỷ nguyên xanh toàn cầu.

Việc hợp nhất sẽ mang đến cho TP HCM mới nhiều cơ hội để phát triển .Ảnh: HOÀNG TRIỀU

TP HCM mới hình thành sau sáp nhập có diện tích hơn 6.772 km², dân số khoảng 14 triệu người. Với quy mô lớn như vậy, nếu vẫn duy trì mô hình giao thông truyền thống lệ thuộc vào phương tiện cá nhân và năng lượng hóa thạch, thành phố sẽ đối mặt với nguy cơ quá tải hạ tầng, ô nhiễm môi trường, suy giảm chất lượng sống đô thị. Do đó, phát triển giao thông xanh là yêu cầu tất yếu để bảo đảm sự phát triển bền vững. Sau sáp nhập, hệ thống giao thông của vùng đô thị mới không còn bị phân mảnh giữa các địa phương mà trở thành một mạng lưới nội vùng. Những tuyến cao tốc như TP HCM - Long Thành - Dầu Giây, Vành đai 3, Vành đai 4… sẽ trở thành trục huyết mạch kết nối các trung tâm đô thị, khu công nghiệp, cảng biển và sân bay quốc tế Long Thành. Đây là điều kiện lý tưởng để triển khai mạnh mẽ các phương tiện vận tải công cộng xanh như metro, xe buýt điện, xe buýt nhanh… kết nối các trung tâm đô thị lớn, vùng đô thị TP HCM mới sẽ có một hệ sinh thái giao thông đa tầng - hiện đại - tích hợp. Việc xây dựng hệ sinh thái giao thông xanh phải đi kèm hạ tầng đồng bộ, từ trạm sạc điện cho đến quy hoạch đô thị nén thông minh, hạn chế phát triển các khu dân cư xa trung tâm để giảm phụ thuộc vào xe cá nhân. Đồng thời, cần có chính sách ưu đãi để người dân sử dụng phương tiện thân thiện với môi trường, tiến tới mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng "0" (Net Zero) vào năm 2050, phù hợp với cam kết quốc tế của Việt Nam.

Không gian đô thị mở rộng sau sáp nhập tạo điều kiện để tái cấu trúc vùng theo hướng sinh thái bền vững. Từ rừng ngập mặn Cần Giờ, khu sinh thái Long Sơn, các vùng nông nghiệp công nghệ cao ở Bình Dương đến bờ biển Bà Rịa - Vũng Tàu, toàn vùng có tiềm năng rất lớn để hình thành hành lang sinh thái liên vùng, giữ cân bằng hệ sinh thái, bảo vệ đa dạng sinh học, tạo vành đai xanh bao quanh khu vực đô thị hóa cao. Thành phố cần ưu tiên tăng diện tích cây xanh bình quân đầu người, mở rộng các công viên, hồ điều tiết, trục xanh sinh thái xuyên đô thị, phát triển các khu đô thị ven sông - ven biển thân thiện với môi trường. Đồng thời, các khu công nghiệp hiện hữu tại Bình Dương và cảng biển Cái Mép - Thị Vải cần chuyển đổi sang mô hình khu công nghiệp sinh thái, áp dụng công nghệ sạch, năng lượng tái tạo, hướng tới kinh tế tuần hoàn và zero-waste (không chất thải). Quản lý môi trường đô thị cũng cần chuyển từ mô hình hành chính sang mô hình quản trị thông minh. Thành phố cần xây dựng trung tâm điều hành môi trường kỹ thuật số, tích hợp dữ liệu quan trắc không khí, nước, tiếng ồn, rác thải… để theo dõi, cảnh báo và điều chỉnh chính sách kịp thời.

Tận dụng thời cơ vàng

Để biến các mục tiêu giao thông xanh, môi trường xanh thành hiện thực, thành phố cần kiến tạo một hệ thống chính sách đồng bộ, hiện đại, đổi mới tư duy từ quy hoạch, đầu tư đến vận hành. Trước tiên, các quy hoạch vùng, quy hoạch đô thị và kế hoạch đầu tư công cần được lồng ghép yếu tố xanh - thông minh - bền vững. Các dự án hạ tầng, đặc biệt là giao thông, phải được đánh giá tác động môi trường, ưu tiên ứng dụng công nghệ xanh. Tiếp đó là thành phố cần thành lập quỹ đầu tư phát triển xanh, huy động nguồn lực từ ngân sách, doanh nghiệp, vốn vay ưu đãi quốc tế và các tổ chức tín dụng xanh. Đây sẽ là nguồn tài chính chủ lực để đầu tư vào giao thông điện, năng lượng sạch, xử lý rác thải, bảo vệ rừng và nước. Ngoài ra, thành phố cần tận dụng hiệu quả các cơ chế đặc thù theo Nghị quyết 98/2023/QH15 của Quốc hội. Trong giai đoạn hậu sáp nhập, TP HCM mới cần được trao quyền cao hơn trong quyết định các mô hình quản lý hạ tầng, huy động vốn tư nhân, thử nghiệm chính sách ưu đãi xanh - đây chính là nền tảng thể chế để đột phá. Sáp nhập địa giới hành chính là cánh cửa mở ra cho TP HCM mới bước vào thời kỳ "kiến tạo lại đô thị" với mô hình đa trung tâm, tăng trưởng xanh và công nghệ cao. Nếu tận dụng đúng thời cơ, đi đúng hướng và có quyết tâm chính trị đủ mạnh, thành phố không chỉ giữ vững vai trò đầu tàu kinh tế, mà còn có thể trở thành một biểu tượng xanh, hiện đại của cả nước.

ThS NGUYỄN THÚY DUY, Tạp chí Cộng sản