Đề xuất 2 giải pháp đảm bảo tính khả thi Dự án BOT hầm Đèo Cả

So với các dự án PPP cao tốc Bắc - Nam, phần hỗ trợ Nhà nước tại Dự án hầm đường bộ Đèo Cả là rất khiêm tốn, khiến nhà đầu tư chật vật trong việc hoàn vốn đầu tư công trình.

Đây là 2 kiến nghị quan trọng liên quan đến Dự án BOT đầu tư xây dựng hầm đường bộ qua Đèo Cả vừa được Bộ GTVT gửi Thủ tướng Chính phủ.

Hụt sâu vốn hỗ trợ

Tại công văn số 6341/BGTVT – ĐTCT, Bộ GTVT kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét bố trí 1.180 tỷ đồng vốn ngân sách Nhà nước hỗ trợ Dự án, trước mắt, bố trí 50 tỷ đồng từ nguồn dự phòng chung và nguồn dự phòng 10%. Phần vốn còn lại, Bộ GTVT đề nghị các cơ quan có thẩm quyền cân đối trong năm 2020, 2021 và kế hoạch đầu tư công trung hạn năm 2021 – 2025.

Ông Lê Đình Thọ, Thứ trưởng Bộ GTVT cho biết, khoản tiền này không nằm ngoài phần vốn mà Nhà nước cam kết bố trí cho Dự án và đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt và ký hợp đồng với nhà đầu tư theo đúng quy định của pháp luật.

Được biết, theo hợp đồng ký kết giữa nhà đầu tư và Bộ GTVT, Dự án BOT xây dựng hầm đường bộ qua Đèo Cả, bao gồm hầm Đèo Cả, Cổ Mã, Cù Mông và Hải Vân; có tổng mức đầu tư 21.612 tỷ đồng, trong đó vốn nhà đầu tư huy động là 16.564 tỷ đồng, vốn nhà nước tham gia hỗ trợ là 5.048 tỷ đồng (tương đương 23,53%). Dự án được Thủ tướng cho phép sử dụng 7 trạm thu phí để hoàn vốn, gồm An Dân, Đèo Cả, Ninh Lộc, Cù Mông, Nam Hải Vân, La Sơn – Túy Loan và trạm Bắc Hải Vân. Hiện nay, các hầm Đèo Cả, Cổ Mã, Cù Mông đã hoàn thành, đưa vào khai thác. Riêng Dự án thành phần mở rộng hầm Hải Vân 2 đang được nhà đầu tư đẩy nhanh tiến độ, phấn đấu hoàn thành ngay trong quý IV/2020.

Đối với phần vốn Nhà nước, sau khi thanh toán chi phí GPMB, tái định cư và thanh toán kinh phí đầu tư hầm Cổ Mã và đường dẫn, còn lại 1.180 tỷ đồng. Vào tháng 1/2017, Thủ tướng đã đồng ý sử dụng phần kinh phí còn lại này để tiếp tục hỗ trợ cho Dự án BOT xây dựng hầm đường bộ qua Đèo Cả, gồm hỗ trợ xây dựng hầm Đèo Cả 954 tỷ đồng; hỗ trợ chi phí GPMB, tái định cư hạng mục hầm Cù Mông và Hải Vân khoảng 226 tỷ đồng.

Tuy nhiên, tại Nghị quyết số 439/NQ – UBTVQH ngày 30/10/2017, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã quyết định thu hồi 1.180 tỷ đồng, khiến phần vốn Nhà nước tham gia chỉ còn 3.868 tỷ đồng, tương đương với khoảng 17,89% tổng mức đầu tư toàn Dự án. Đây là khoản tham gia hỗ trợ của Nhà nước rất thấp so với các dự án BOT có quy mô tương tự, được triển khai cùng thời điểm và chỉ bằng 1/3 cho với 5 dự án PPP cao tốc Bắc – Nam đang triển khai.

Để đảm bảo tính khả thi của Dự án, Bộ GTVT đã liên tục kiến nghị với các cơ quan có thẩm quyền tiếp tục bố trí 1.180 tỷ đồng đã cam kết trong hợp đồng BOT. Vào tháng 1/2020, tại Thông báo số 02/TB – VPCP, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ đã chỉ đạo Bộ GTVT rà soát lại hợp đồng Dự án, Nghị quyết số 84/2019/QH14, trên cơ sở đó, chủ trì phối hợp với các bộ: Kế hoạch và đầu tư, Tài chính và Ủy ban Tài chính ngân sách của Quốc hội để xuất phương án xử lý tổng thể, báo cáo Thủ tướng Chính phủ, đảm bảo đúng quy định của pháp luật, đúng thẩm quyền và hài hòa lợi ích, trách nhiệm của Nhà nước và nhà đầu tư.

Sau khi rà soát, cập nhật tổng vốn đầu tư theo giá trị quyết toán, giá trị kiểm toán; cập nhật doanh thu thu phí thực tế, Bộ GTVT đã xây dựng 2 kịch bản xử lý phần vốn góp của Nhà nước trị giá 1.180 tỷ đồng.

Theo đó, trường hợp bổ sung 1.180 tỷ đồng vốn Nhà nước để bảo đảm mức tham gia của Nhà nước 5.068 tỷ đồng theo hợp đồng đã ký, thời gian hoàn vốn Dự án từ 27 năm 5 tháng sẽ tăng lên 30 năm 3 tháng do doanh thu thu phí thực tế giảm và việc bổ sung phần vốn Nhà nước chậm so với dự kiến (trước đây tạm xác định là sẽ bổ sung trong năm 2019). Trường hợp không được bổ sung 1.180 tỷ đồng vốn Nhà nước, thời gian hoàn vốn Dự án sẽ tăng từ 27 năm 5 tháng lên 32 năm 2 tháng.

“Trường hợp không được bổ sung 1.180 tỷ đồng vốn Nhà nước, có thể ảnh hưởng đến phương án trả nợ theo quy định hợp đồng tín dụng đã ký, nguy cơ phát sinh nợ xấu, ảnh hưởng lớn đến chính sách tiền tệ của Nhà nước cũng như chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về thu hút vốn đầu tư tư nhân”, lãnh đạo Bộ GTVT khẳng định.

Nút thắt mang tên trạm thu phí La Sơn – Túy Loan

Ngoài phần vốn góp của nhà nước bị thu hồi, theo Bộ GTVT, Dự án đầu tư xây dựng hầm đường bộ Đèo Cả còn đang phải đối diện với một nút thắt lớn cũng liên quan bài toán tài chính Dự án khi đến thời điểm này trạm thu phí La Sơn - Túy Loan vẫn đang bị “treo” do vướng Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, có hiệu lực từ ngày 1/1/2018.

Trong khi đó, tuyến La Sơn - Túy Loan đã được Thủ tướng Chính phủ đồng ý sử dụng để thu phí hoàn vốn cho dự án hầm đường bộ Đèo Cả và đã được Bộ GTVT phê duyệt phương án tài chính, ký kết hợp đồng với nhà đầu tư. Trên cơ sở pháp lý nói trên, nhà đầu tư đã ký kết hợp đồng tín dụng với Vietinbank để giải ngân vốn đầu tư dự án.

Theo Bộ GTVT, trường hợp không thu phí trạm La Sơn - Túy Loan, lưu lượng trên QL1 sẽ phân lưu sang tuyến La Sơn - Túy Loan (theo tính toán sơ bộ của tư vấn sẽ phân lưu khoảng 51%), gây sụt giảm doanh thu tại trạm Bắc Hải Vân trên QL1. Nếu không bổ sung hỗ trợ nhà nước (khoảng 2.280 tỷ đồng theo kết luận của Kiểm toán Nhà nước), thời gian hoàn vốn của dự án hầm Đèo Cả tăng đến khoảng 41 năm, phá vỡ phương án tài chính cũng như hợp đồng tín dụng đã ký kết,…

Liên quan đến phương án thu phí tại trạm La Sơn - Túy Loan, Thủ tướng Chính phủ đã có Văn bản 7087 ngày 9/8/2019 giao Bộ Tài chính chủ trì, tổng hợp ý kiến các bộ, ngành và tham mưu Thủ tướng Chính phủ phương án phù hợp. Trên cơ sở ý kiến của các Bộ: KH&ĐT, Bộ GTVT, Tư pháp, Ngân hàng Nhà nước và kết luận của Kiểm toán Nhà nước, Bộ Tài chính đã có Văn bản 14633 ngày 3/12/2019 kiến nghị Thủ tướng Chính phủ: Giao Bộ GTVT phối hợp với Bộ KH&ĐT xây dựng phương án cân đối vốn góp của nhà nước để hỗ trợ nhằm đảm bảo tính khả thi tài chính của dự án trình cấp có thẩm quyền phê duyệt theo quy định.

Đồng thời, Bộ Tài chính cũng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao Bộ KH&ĐT chủ trì tổng hợp trình cấp thẩm quyền xem xét phương án bố trí nguồn vốn hỗ trợ cho dự án trong kế hoạch đầu tư công trung hạn của Bộ GTVT (giai đoạn năm 2020 và 2020-2025) phù hợp với tiến độ của dự án và quy định của pháp luật về đầu tư công và ngân sách nhà nước,…

Thời gian qua, thực hiện ý kiến chỉ đạo của Chính phủ, Bộ GTVT đã phối hợp với nhà đầu tư nghiên cứu bổ sung phương án tăng mức phí, kéo dài thời gian thu phí của dự án. Tuy nhiên, kết quả nghiên cứu cho thấy, các trạm Đèo Cả, Bắc Hải Vân, Cù Mông đặt trên đường dẫn vào hầm, các phương tiện có thể lựa chọn đi theo đường QL1(cũ) qua đèo để không mất phí. Do vậy, việc tăng mức thu phí tại các trạm này sẽ dẫn đến tỷ lệ phân lưu tăng lên, các phương tiện sẽ lựa chọn đi theo đường QL1 qua đèo để không mất phí, doanh thu thu phí để hoàn vốn cho dự án sẽ ngày càng giảm.

Theo Bộ GTVT, với thời gian hoàn vốn hiện nay đã gần 30 năm, Dự án gần như không còn đường lùi, nếu tiếp tục kéo dài sẽ phá vỡ phương án tài chính ngay cả khi đã được cấp đủ 5.048 tỷ đồng.

Với những lý do nói trên, Bộ GTVT kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét hai phương án. Với phương án thứ nhất, Bộ GTVT muốn Chính phủ cho phép tiếp tục thực hiện thu phí trên tuyến La Sơn - Túy Loan để hoàn vốn cho dự án hầm đường bộ Đèo Cả theo chủ trương đã được chấp thuận và hợp đồng dự án đã ký kết.

Thứ hai, trường hợp cần thay đổi cơ chế thu phí trên tuyến La Sơn - Túy Loan để hoàn vốn, Bộ GTVT kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét triển khai theo kiến nghị của Bộ Tài chính: Giao Bộ GTVT phối hợp với Bộ KH&ĐT xây dựng phương án cân đối vốn góp của Nhà nước để hỗ trợ nhằm đảm bảo tính khả thi tài chính của dự án trình cấp có thẩm quyền phê duyệt theo quy định; đồng thời, giao Bộ KH&ĐT chủ trì tổng hợp trình cấp thẩm quyền xem xét phương án bố trí nguồn vốn hỗ trợ cho dự án trong kế hoạch đầu tư công trung hạn của Bộ GTVT (năm 2020 và giai đoạn 2021-2025) phù hợp với tiến độ của dự án và quy định của pháp luật về đầu tư công và ngân sách nhà nước. Đồng thời, giao Bộ GTVT chủ trì, phối hợp với các bộ ngành liên quan nghiên cứu phương án phù hợp để thu hồi vốn Nhà nước đối với tuyến La Sơn – Túy Loan, nhằm giảm ảnh hưởng đến việc phân chia lưu lượng giao thông với tuyến Quốc lộ 1.

“Mặc dù hợp đồng đã ký kết, hạng mục cuối cùng của dự án cũng sắp được hoàn thành, nhưng đến nay, Nhà nước vẫn chưa thực hiện đầy đủ cam kết trong hợp đồng khi còn thiếu 1.180 tỷ đồng vốn ngân sách Nhà nước chưa được giải ngân. Đặc biệt, dự án không thực hiện thu phí tại trạm Bắc Hải Vân, cơ chế thu phí tại trạm La Sơn - Túy Loan chưa được thống nhất và giá sử dụng dịch vụ không theo cam kết trong hợp đồng dự án, gây thiệt hại cho nhà đầu tư khoảng 650 tỷ đồng”, ông Hồ Minh Hoàng, Chủ tịch Tập đoàn Đèo Cả - nhà đầu tư Dự án bức xúc.