Đề xuất hợp nhất 113, 114, 115 thành tổng đài cấp cứu quốc gia

Một điểm mới đáng chú ý là Bộ Y tế và Bộ Công an thống nhất đề xuất xây dựng tổng đài quốc gia cấp cứu ngoại viện với một đầu số duy nhất, thay thế cho các số khẩn cấp hiện nay như 113, 114, 115.

TS.BS Hà Anh Đức, Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế), cho biết dự thảo Đề án phát triển hệ thống cấp cứu ngoại viện giai đoạn 2025-2030 đang được Bộ Y tế gửi xin ý kiến các đơn vị liên quan. Đây là bước đi quan trọng nhằm tạo hành lang pháp lý và cơ chế chính sách đồng bộ để hoàn thiện mạng lưới cấp cứu ngoại viện trong những năm tới.

Trong dự thảo, Bộ Y tế nhấn mạnh cấp cứu ngoại viện có vai trò đặc biệt trong việc bảo vệ tính mạng và sức khỏe người dân ngay tại cộng đồng hoặc hiện trường tai nạn. Việc can thiệp kịp thời giúp cứu sống bệnh nhân trong giai đoạn “thời gian vàng”, giảm tỷ lệ tử vong và biến chứng nặng về thần kinh, tim mạch, hô hấp, đồng thời duy trì chức năng sống trước khi bệnh nhân được đưa đến bệnh viện. Cấp cứu ngoại viện cũng góp phần quan trọng trong ứng phó thảm họa, tai nạn hàng loạt như tai nạn giao thông nghiêm trọng, cháy nổ, thiên tai, đồng thời giúp duy trì trật tự, phân loại bệnh nhân tại hiện trường, điều phối hợp lý và giảm tải cho các cơ sở y tế tuyến trên.

Dữ liệu từ nhiều quốc gia cho thấy cấp cứu ngoại viện có tác động trực tiếp đến việc giảm tử vong và hạn chế mức độ nghiêm trọng của chấn thương. Tại Hoa Kỳ, tỷ lệ tử vong và chấn thương nặng giảm 20 - 40% nhờ hệ thống này; tại Đức, tỷ lệ tử vong do chấn thương giảm trung bình 35% nhờ can thiệp y khoa trước viện. Một số quốc gia khác như Anh, Kenya, Nigeria hay Tanzania cũng ghi nhận mức giảm đáng kể về tử vong do tai nạn giao thông sau khi triển khai hệ thống cấp cứu ngoại viện đồng bộ.

Cần hành lang pháp lý, nguồn lực và công nghệ để đồng bộ hóa.

Tại Việt Nam, mạng lưới cấp cứu ngoại viện bước đầu đã được hình thành. Ở một số địa phương đông dân cư, các trung tâm cấp cứu độc lập ngoài bệnh viện, thường được gọi là Trung tâm Cấp cứu 115, đã được thành lập. Một số tỉnh, thành khác phân công bệnh viện đa khoa tỉnh chịu trách nhiệm điều phối hoặc có sự tham gia của các đơn vị tư nhân. Tuy nhiên, hệ thống này vẫn bộc lộ nhiều bất cập. Việt Nam hiện chưa có một khung pháp lý hoàn chỉnh và toàn diện dành riêng cho cấp cứu ngoại viện, chưa ban hành một chiến lược quốc gia hay kế hoạch dài hạn phát triển hệ thống này. Bảo hiểm y tế chưa chi trả cho dịch vụ cấp cứu ngoại viện khiến việc vận hành và mở rộng gặp nhiều khó khăn.

Việc điều phối cũng chưa có sự thống nhất ở tầm quốc gia, còn rời rạc, phân mảnh theo từng ngành như y tế, công an, phòng cháy chữa cháy, cứu hộ cứu nạn, hoặc theo từng địa phương. Tổng đài 115 hiện chưa có khả năng phân loại tình trạng bệnh nhân ngay từ khi tiếp nhận cuộc gọi, thông tin người gọi chưa được xử lý và ghi nhận đầy đủ. Tỷ lệ bao phủ dịch vụ còn thấp, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, người dân hầu như không được tiếp cận dịch vụ cấp cứu ngoại viện đúng chuẩn. Các trung tâm 115 mới chỉ đáp ứng được khoảng 10-20% nhu cầu thực tế, trong khi 80-90% trường hợp còn lại do người dân tự đưa đến bệnh viện hoặc nhờ vào các đội cấp cứu tình nguyện tự phát.

Nguồn nhân lực cũng là một thách thức lớn. Hiện khoảng 80% nhân viên tham gia cấp cứu ngoại viện chưa được đào tạo chuẩn hóa và chưa có hệ thống chứng chỉ riêng. Việc đào tạo chưa được tổ chức thường xuyên, liên tục, trong khi trang thiết bị cấp cứu còn thiếu và chưa đạt yêu cầu. Chỉ khoảng 60% số huyện trước khi sáp nhập có xe cứu thương, nhưng trong số đó, tới 70% xe chưa đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Tỷ lệ xe cấp cứu/100.000 dân của Việt Nam hiện mới đạt 0,2, thấp hơn nhiều so với Singapore (0,8), Nhật Bản và Đài Loan (2-3), hay Hàn Quốc (2). Hệ thống thông tin liên lạc phục vụ cấp cứu còn lạc hậu, không đồng bộ, trong khi thời gian phản ứng trung bình vẫn cao hơn nhiều so với tiêu chuẩn quốc tế là dưới 8 phút tại đô thị và dưới 15 phút ở nông thôn.

Trước thực trạng đó, Bộ Y tế đã xây dựng Đề án phát triển hệ thống cấp cứu ngoại viện giai đoạn 2025-2030 với nhiều mục tiêu cụ thể. Đến năm 2030, 100% tỉnh, thành phải kiện toàn hệ thống cấp cứu ngoại viện, toàn bộ phương tiện đạt chuẩn, ít nhất 2 triệu người dân được đào tạo sơ cấp cứu.

Đề xuất hợp nhất 113, 114, 115 thành tổng đài cấp cứu quốc gia

Một điểm mới đáng chú ý là Bộ Y tế và Bộ Công an đề xuất xây dựng tổng đài quốc gia cấp cứu ngoại viện với một đầu số duy nhất, thay thế cho các số khẩn cấp hiện nay như 113, 114, 115. Tổng đài sẽ hoạt động 24/7, kết nối trực tuyến với lực lượng y tế, công an, phòng cháy chữa cháy, cứu hộ cứu nạn. Công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn sẽ được ứng dụng để định vị, phân loại cuộc gọi theo mức độ khẩn cấp, lưu trữ và phân tích dữ liệu phục vụ dự báo nhu cầu.

Về nhân lực, đề án đặt mục tiêu thành lập các trung tâm đào tạo cấp cứu ngoại viện vùng, mở mã ngành đào tạo cấp cứu viên ngoại viện, chuẩn hóa chương trình đào tạo ở nhiều bậc học từ cao đẳng, đại học đến sau đại học, đồng thời triển khai các khóa đào tạo ngắn hạn, liên tục và đào tạo cộng đồng. Bộ Y tế cũng định hướng mở rộng hợp tác quốc tế trong đào tạo, trao đổi nhân lực, thiết lập cơ chế cấp chứng chỉ hành nghề cấp cứu quốc gia.

Về hạ tầng và phương tiện, Bộ Y tế đề xuất đầu tư xây dựng các trung tâm điều phối cấp tỉnh và trạm cấp cứu vệ tinh cơ sở, đồng thời phát triển các mô hình cấp cứu đặc thù như cấp cứu đường sông, cấp cứu ven biển, trên biển hay vùng núi cao. Các phương tiện cũng sẽ được đa dạng hóa với nhiều chủng loại phù hợp, từ xe cứu thương thông thường, mô tô cấp cứu, xe địa hình, xuồng đến tàu cao tốc. Công nghệ thông tin và hệ thống Telemedicine sẽ được tích hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động.

Đề án cũng nhấn mạnh việc hoàn thiện hành lang pháp lý, ban hành các quy định về chức danh nghề nghiệp, vị trí việc làm, quy trình chuyên môn, cơ chế phối hợp liên ngành và xử lý vi phạm. Cơ chế tài chính cho cấp cứu ngoại viện sẽ được xây dựng trên cơ sở kết hợp ngân sách nhà nước, bảo hiểm y tế và các nguồn huy động hợp pháp khác, đồng thời nghiên cứu áp dụng mô hình chi trả dịch vụ phù hợp.

Theo lộ trình, giai đoạn 2025-2027 sẽ thí điểm tại 6 địa phương gồm Bắc Ninh, Hải Phòng, Hà Tĩnh, Đà Nẵng, Khánh Hòa và An Giang. Từ năm 2027-2030, đề án sẽ được mở rộng triển khai trên phạm vi toàn quốc, hướng tới mục tiêu xây dựng một hệ thống cấp cứu ngoại viện hiện đại, đồng bộ, sẵn sàng ứng phó mọi tình huống và đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng cao của người dân.

Hà Minh