Đề xuất lắp camera giám sát trong khoang chở khách: Nâng cao ý thức, trách nhiệm của chủ xe và tài xế

Nhiều chuyên gia nhận định, việc lắp camera giám sát trên khoang hành khách của nhiều loại xe ô tô là cần thiết. Ảnh minh họa

Vì sao phải giám sát khoang hành khách?

Bộ Công an đang đề xuất nhiều nội dung sửa đổi trong Luật Trật tự, an toàn giao thông (ATGT) đường bộ nhằm tăng cường kiểm soát hoạt động vận tải. Một trong những điểm đáng chú ý là mở rộng phạm vi bắt buộc lắp thiết bị giám sát đối với các loại xe kinh doanh vận tải. Theo quy định hiện hành, xe ôtô kinh doanh vận tải, xe chở người từ 8 chỗ trở lên (không kể người lái), xe đầu kéo, xe cứu thương phải lắp thiết bị giám sát hành trình và thiết bị ghi hình người lái xe.

Tại dự thảo mới, Bộ Công an đề xuất bổ sung quy định: tất cả xe kinh doanh vận tải phải lắp thiết bị ghi hình người lái; xe vận tải nội bộ phải lắp cả thiết bị giám sát hành trình và ghi hình người lái; xe chở khách từ 8 chỗ trở lên (không kể lái xe) phải lắp thêm thiết bị ghi hình khoang hành khách. Đề xuất trên rất phù hợp với thực tiễn, khi tình trạng tài xế vi phạm pháp luật giao thông còn phổ biến, tai nạn giao thông vẫn là vấn nạn lớn của đất nước.

Theo Tờ trình của Bộ Công an, việc bổ sung này là rất cần thiết, cấp bách, nhằm tạo cơ sở pháp lý phục vụ việc theo dõi, quản lý, giám sát, phát hiện, xử lý kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật và hành vi gây mất an toàn đối với người điều khiển phương tiện kinh doanh vận tải, hành khách trên xe, ngăn ngừa, giảm thiểu tai nạn giao thông đường bộ nói chung và các vụ tai nạn giao thông rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng nói riêng do phương tiện này gây ra.

Tuy nhiên, qua 7 tháng triển khai thi hành Luật Trật tự, ATGT đường bộ, việc quản lý thông qua thiết bị giám sát vẫn rất hạn chế. Xe dưới 8 chỗ chưa phải lắp camera ghi hình tài xế, dẫn đến tình trạng chưa kiểm soát được các hành vi nguy hiểm như: không thắt dây an toàn; buông cả hai tay khỏi vô lăng; dùng chân điều khiển; vừa lái vừa nghe điện thoại; chạy quá tốc độ... Thêm vào đó, pháp luật hiện hành chưa có công cụ cảnh báo khi lái xe có biểu hiện bất thường như ngủ gật, thiếu tập trung, tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây tai nạn.

Ngoài ra, Bộ Công an cho biết quy định hiện hành chưa bao quát hết nhóm xe vận tải nội bộ. Mặc dù về hình thức là vận chuyển người và hàng của chính DN, nhưng thực tế các phương tiện này vẫn tham gia giao thông như xe kinh doanh vận tải khác, tiềm ẩn nguy hiểm cao độ. Do đó, Bộ Công an kiến nghị bổ sung ba quy định: xe kinh doanh vận tải phải lắp thiết bị ghi hình tài xế; xe vận tải nội bộ phải lắp thiết bị giám sát hành trình và camera ghi hình tài xế; ô tô từ tám chỗ trở lên kinh doanh vận tải phải lắp camera giám sát khoang chở khách. Theo Bộ Công an, việc này nhằm tạo cơ sở pháp lý cho việc theo dõi, quản lý, giám sát, phát hiện và xử lý kịp thời hành vi vi phạm pháp luật, bảo đảm an toàn cho hành khách và người tham gia giao thông.

Đảm bảo tính khả thi và sự đồng thuận

Một số chuyên gia giao thông cho rằng, việc lắp camera giám sát khoang hành khách là cần thiết, giúp phòng ngừa vi phạm pháp luật như tội phạm mua bán người, vượt biên trái phép, hoặc hành vi bỏ trốn. Song cần có quy định cụ thể về quản lý dữ liệu để tránh nguy cơ phát tán hình ảnh, xâm phạm quyền lợi hành khách. Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại Lê Tấn Tới cho hay, có ý kiến đề nghị nghiên cứu đánh giá tác động đầy đủ, toàn diện về chi phí tuân thủ pháp luật, quyền bảo vệ bí mật riêng tư với các quy định phương tiện phải lắp thiết bị giám sát hành trình, thiết bị ghi nhận hình ảnh tài xế, hình ảnh khoang chở khách. Đồng thời, đề nghị cân nhắc quy định lắp thiết bị giám sát khoang hành khách, vì chưa có liên quan đến dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư của hành khách.

Luật sư Nguyễn Hồng Thái, Giám đốc Công ty Luật TNHH Quốc tế Hồng Thái và Đồng nghiệp, Đoàn Luật sư TP Hà Nội nhìn nhận, việc lắp thiết bị giám sát khoang hành khách là rất cần thiết, nhất là trong công tác phòng ngừa vi phạm pháp luật. Đề cập các loại tội phạm mua bán người, vượt biên trái phép, đang trên đường bỏ trốn..., vị luật sư chỉ ra nếu có camera, cơ quan quản lý sẽ dễ dàng hơn trong việc phát hiện, truy tìm và xử lý vi phạm.

Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam Nguyễn Văn Quyền cho hay, hiện một số nhà xe đã chủ động lắp đặt thiết bị giám sát đối với khoang hành khách. Song việc này mới dừng ở mức tự nguyện, xuất phát từ nhu cầu của DN. Nếu theo hướng bắt buộc, ông Nguyễn Văn Quyền cho rằng, nên có sự khảo sát, đánh giá thật kỹ, nhất là với các DN kinh doanh vận tải, để có cơ sở thuyết phục về mục đích và sự cần thiết của quy định. Dưới góc độ cá nhân, ông Nguyễn Văn Quyền nhận thấy việc lắp thiết bị giám sát khoang hành khách nên dừng ở mức khuyến khích, chưa cần thiết phải bắt buộc trên diện rộng.

Chuyên gia giao thông Nguyễn Văn Thanh thì ủng hộ đề xuất lắp đặt thiết bị giám sát tại khoang hành khách, song chuyên gia này còn băn khoăn về 2 nội dung. Thứ nhất, việc đồng loạt bổ sung thiết bị trên xe sẽ làm phát sinh chi phí vận hành đối với DN vận tải, chưa kể nếu triển khai thì nên có hướng dẫn để áp dụng thống nhất về chủng loại, chất lượng, đặc điểm của thiết bị giám sát, tránh mỗi nơi một kiểu. Thứ hai là việc lắp đặt thiết bị giám sát tại khoang hành khách có ảnh hưởng đến thông tin, hình ảnh cá nhân hay không.

Ở góc nhìn khác, TS Khương Kim Tạo, nguyên Phó Chánh văn phòng Ủy ban ATGT quốc gia cho biết, thông tin cá nhân rất cần được bảo vệ, nhưng nên xem xét trong bối cảnh rộng hơn. Theo ông Khương Kim Tạo, bên trong chiếc xe chở hành khách có thể xem là môi trường công cộng, việc lắp đặt thiết bị giám sát khoang hành khách là vì mục đích chung, không phải xâm phạm đời tư cá nhân. Hơn thế, khi có thiết bị giám sát, cả hành khách và nhân viên nhà xe sẽ tự ý thức để điều chỉnh hành vi cho phù hợp với văn hóa hơn.

Luật sư Nguyễn Hồng Thái góp ý thêm, để hạn chế thấp nhất sự ảnh hưởng đến hành khách, việc lắp đặt thiết bị ghi nhận hình ảnh tại khoang hành khách nên được công khai và thông báo rõ ràng, có thể bố trí biển báo với nội dung "khu vực có camera giám sát", tài xế và phụ xe có thể thông báo bằng lời nói cho mọi người trước khi chuyến xe khởi hành. Ngoài ra, chỉ nên lắp đặt camera để giám sát các khu vực khoang chung, lối đi lại, tránh những vị trí riêng tư hoặc nhạy cảm; có thể cân nhắc chỉ ghi hình, không ghi âm thanh mà vẫn đảm bảo mục đích quản lý.

Hành khách ứng xử không đúng, nhân viên nhà xe có thái độ phục vụ không tốt hoặc xảy ra tình huống bất ngờ trên xe, chỉ cần trích xuất hình ảnh, video từ thiết bị giám sát là rõ như ban ngày.

Nguyên Phó Chánh văn phòng Ủy ban ATGT quốc gia TS Nguyễn Kim Tạo

Thái An