Đề xuất nộp thuế thu nhập cá nhân ngay khi nhận cổ tức, thưởng bằng chứng khoán

Nội dung này được nêu rõ trong dự thảo sửa đổi Nghị định 126/2020/NĐ-CP, quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý thuế. Theo Bộ Tài chính, quy định hiện nay còn tồn tại bất cập, dễ bị lợi dụng nhằm trì hoãn thời điểm nộp thuế, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác quản lý thuế.

Cụ thể, Bộ đề xuất thời điểm khấu trừ, kê khai và nộp thuế thu nhập cá nhân đối với khoản thu từ cổ tức, thưởng bằng chứng khoán sẽ được xác lập ngay khi cá nhân nhận được cổ phiếu. Tổ chức phát hành có trách nhiệm khấu trừ và nộp thay phần thuế này cho người nhận.

Hiện nay, cổ tức được chi trả dưới nhiều hình thức như tiền mặt, chứng khoán hoặc ghi tăng vốn góp. Đối với cổ tức bằng tiền mặt, nghĩa vụ thuế được thực hiện ngay tại thời điểm chi trả và được đánh giá là thông suốt, hiệu quả. Tuy nhiên, với cổ tức hoặc thưởng bằng cổ phiếu, cá nhân chỉ phải nộp thuế khi thực hiện chuyển nhượng, dẫn đến tình trạng kéo dài thời gian hoàn thành nghĩa vụ thuế.

Bộ Tài chính cho rằng điều này tạo ra sự chênh lệch trong chính sách thuế và tiềm ẩn rủi ro thất thu. Thực tế, nhiều cá nhân đặc biệt là các cổ đông lớn, ban lãnh đạo doanh nghiệp có thể nắm giữ cổ phiếu trong thời gian dài mà không thực hiện chuyển nhượng, đồng nghĩa với việc chưa phát sinh nghĩa vụ thuế dù tài sản và thu nhập đã gia tăng đáng kể.

Việc trì hoãn này, theo Bộ Tài chính, không chỉ gây khó khăn cho cơ quan quản lý trong công tác giám sát và thu thuế, mà còn tạo ra bất bình đẳng giữa các loại thu nhập từ vốn đầu tư.

Thống kê từ Bộ Tài chính cho thấy, trong giai đoạn 2016–2024, tổng số thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động đầu tư vốn đạt gần 52.000 tỷ đồng, trong đó khoản thu từ cổ tức, thưởng bằng chứng khoán chỉ khoảng 1.318 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 2,54%.

Theo dữ liệu từ Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam, tổng số cổ phiếu chi trả dưới hình thức cổ tức và thưởng lên tới 34,84 tỷ đơn vị. Nếu toàn bộ số cổ phiếu này được chuyển nhượng với mức giá theo mệnh giá 10.000 đồng/cổ phiếu và áp thuế suất 5%, thì số thuế thu nhập cá nhân tương ứng ước tính có thể lên đến 17.240 tỷ đồng. Như vậy, số thuế thực tế đã kê khai chỉ tương đương khoảng 8% con số ước tính.

Để hoàn thiện cơ chế quản lý, Bộ Tài chính cũng dẫn chứng kinh nghiệm từ một số quốc gia như Thái Lan và Ấn Độ. Tại đây, thời điểm tính thuế được xác định ngay khi cổ tức được chi trả. Cụ thể, Thái Lan áp dụng thuế suất 10%, trong khi Ấn Độ đánh thuế 10% đối với phần thu nhập từ cổ tức vượt mức 5.000 Rupee.

Bộ Tài chính nhận định rằng việc điều chỉnh chính sách theo hướng đề xuất sẽ góp phần tăng cường minh bạch, đảm bảo công bằng trong nghĩa vụ thuế và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Văn Sơn