Đề xuất phân loại người livestream, phiên livestream có doanh thu lớn để quản lý

Đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy, Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh. Ảnh: Media Quốc hội.

Chiều 13/11, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Thương mại điện tử.

Góp ý vào dự thảo luật, đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy, Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh cho rằng, một trong những vấn đề được dư luận tâm tư, lo lắng là việc người bán hàng qua phiên livestream, đặc biệt là người nổi tiếng với doanh thu lớn nhưng quảng cáo sai sự thật, bán hàng giả/hàng kém chất lượng, hoặc né trách nhiệm sau khi người tiêu dùng phản ánh.

Trong dự thảo Luật, các điều, khoản đã xác định tương đối đầy đủ trách nhiệm của 3 chủ thể chính trong hoạt động livestream bán hàng gồm: người bán, người livestream và nền tảng. Tuy nhiên, khi đối chiếu với một số tình huống trong thực tế gần đây, như các vụ việc người nổi tiếng livestream bán hàng kém chất lượng thổi phồng công dụng thực phẩm chức năng để thao túng niềm tin người mua - thì vẫn còn một số khoảng trống cần được làm rõ để tăng tính khả thi, theo đại biểu.

Thứ nhất, nghĩa vụ "không cung cấp thông tin gian dối" của người livestream (khoản 3 Điều 22) mang tính nguyên tắc, nhưng dự thảo luật chưa làm rõ cơ chế kiểm soát trước khi phát sóng đối với các mặt hàng có nguy cơ tác động đến sức khỏe cộng đồng.

Thứ hai, quy định lưu trữ dữ liệu livestream tối thiểu 1 năm (khoản 5 Điều 20) có thể chưa đủ bảo đảm khi xảy ra tranh chấp hoặc xử lý vi phạm kéo dài. Ngoài ra, dự thảo chưa nói rõ quyền tiếp cận bản ghi livestream của người tiêu dùng khi có tranh chấp; chưa quy định rõ trách nhiệm cung cấp bản ghi theo yêu cầu của cơ quan quản lý.

Thứ ba, trường hợp người livestream đưa ra thông tin vượt quá nội dung quảng cáo đã được xác nhận thì vẫn chưa có cơ chế xử lý riêng, nhất là trách nhiệm liên đới với người bán.

Thứ tư, nền tảng hiện chỉ bị ràng buộc về nghĩa vụ gỡ bỏ nội dung vi phạm, chưa có quy định liên quan đến kiểm soát thuật toán đề xuất/ưu tiên hiển thị livestream - trong khi đây là một yếu tố bị cho là góp phần tạo hiệu ứng lôi kéo mua hàng theo "đám đông ảo".

Theo đó, đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy đề nghị, bổ sung cơ chế kiểm soát trước khi phát trực tiếp đối với các phiên livestream quảng cáo công dụng, đặc biệt với các sản phẩm ảnh hưởng đến sức khỏe như thực phẩm chức năng, mỹ phẩm theo hướng người bán, người livestream phải cung cấp hồ sơ sản phẩm cho nền tảng thương mại điện tử để rà soát có điều kiện.

Bên cạnh đó, làm rõ trách nhiệm liên đới của người livestream trong trường hợp đưa thông tin vượt quá hoặc sai lệch so với hồ sơ hàng hóa do người bán cung cấp; đồng thời, bổ sung biện pháp xử lý như cấm livestream trong thời gian nhất định.

Mở rộng thời hạn lưu trữ dữ liệu livestream lên tối thiểu 2 năm và quy định nghĩa vụ cung cấp bản ghi, bình luận, bằng chứng chốt đơn cho người tiêu dùng hoặc cơ quan có thẩm quyền khi có tranh chấp hoặc yêu cầu điều tra. Bổ sung nghĩa vụ của nền tảng về công khai tiêu chí hiển thị livestream, kiểm soát bình luận, seeding ảo và có cơ chế cảnh báo khi xuất hiện mức độ tương tác bất thường.

"Xem xét để phân loại người livestream có ảnh hưởng lớn, hoặc phiên livestream có doanh thu lớn để áp dụng cơ chế kiểm soát chặt hơn, tương tự như cách mà một số quốc gia đã và đang thực hiện," nữ đại biểu đề nghị.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - Đoàn ĐBQH TP Hải Phòng. Ảnh: Media Quốc hội.

Quy định rõ vai trò, trách nhiệm của từng chủ thể

Cũng góp ý vào dự thảo luật, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - Đoàn ĐBQH TP Hải Phòng đánh giá dự thảo luật quy định nhiều trách nhiệm của các bên đối với hoạt động livestream bán hàng, khẳng định điều này là vô cùng cần thiết để đảm bảo quyền lợi của các bên, đặc biệt là của người mua hàng, cũng là căn cứ xác định chủ thể chịu trách nhiệm chính trong từng khâu khi phát sinh tranh chấp hoặc phát hiện các sai phạm.

Tuy nhiên, đại biểu cho rằng, việc quy định cần xác định rõ, vai trò, trách nhiệm của từng chủ thể như: Người bán chịu trách nhiệm chính về chất lượng, nguồn gốc hàng hóa; người livestream chịu trách nhiệm trong phạm vi nội dung mà họ trình bày hoặc khẳng định, quảng cáo.

Tổ chức cung cấp dịch vụ tiếp thị liên kết chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi dịch vụ kỹ thuật; người tiếp thị chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi họ kiểm soát được.

Nền tảng thương mại điện tử chịu trách nhiệm khi không thực hiện biện pháp kỹ thuật theo quy định, không phải là cơ quan tiền kiểm nội dung, không biến nền tảng thương mại điện tử thành "cơ quan thẩm định quảng cáo", đại biểu nêu.

Về cơ chế thực hiện các yêu cầu về trách nhiệm, nghĩa vụ của các chủ thể trong hoạt động livestream, đại biểu dẫn quy định dự thảo luật là ngăn chặn, gỡ bỏ các liên kết cho hàng hóa, dịch vụ vi phạm pháp luật hoặc theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền. Tuy nhiên, dự thảo không quy định hình thức yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền là gì, thời hạn thực hiện là bao lâu, theo đại biểu.

"Việc thiếu các quy định cụ thể sẽ dẫn tới thực hiện không thống nhất trên thực tế, gây khó khăn cho cả cơ quan quản lý và các bên trong hoạt động livestream," đại biểu nói và đề nghị bổ sung hình thức yêu cầu gỡ bỏ, ngăn chặn của cơ quan có thẩm quyền bằng văn bản thông thường hoặc xác thực điện tử; bổ sung thời hạn thực hiện ngăn chặn, gỡ bỏ trong trường hợp cơ quan có thẩm quyền yêu cầu.

Liên quan bảo vệ trẻ em, trẻ vị thành niên trước những livestream có nội dung không phù hợp, giới thiệu các sản phẩm không đúng lứa tuổi, thậm chí độc hại đối với trẻ em, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định nền tảng thương mại điện tử phải kiểm soát, phân loại nội dung livestream theo độ tuổi, hiển thị cảnh báo khi nội dung có yếu tố nhạy cảm, nguy hiểm hoặc không phù hợp với trẻ em. Yêu cầu người livestream và người bán lựa chọn chế độ phân loại độ tuổi đối với các phiên livestream bán sản phẩm không phù hợp với từng độ tuổi.

Đồng thời, khi phát hiện các livestream có nội dung không phù hợp với thuần phong mỹ tục, văn hóa, quy định pháp luật, gây hại cho trẻ em cần có cơ chế báo cáo, phối hợp giữa nền tảng và cơ quan quản lý để gỡ bỏ nhanh đối với nội dung livestream đó.

Kiều Chinh