Đề xuất quy định người mua hàng online được hoàn tiền tự động khi mua phải hàng giả
Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Lan đề nghị trong Luật Thương mại điện tử cần có cơ chế để người mua khiếu nại và được hoàn tiền tự động khi mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng tại các sàn thương mại điện tử.
Chiều ngày 3-10, tiếp tục chương trình làm việc kỳ họp 10, Quốc hội đã thảo luận tại tổ về dự án Luật Thương điện tử. Tại phiên thảo luận, các đại biểu Quốc hội đặc biệt quan tâm đến các quy định tại Điều 15 và Điều 19 về bảo vệ người tiêu dùng và kiểm soát hàng giả trong thương mại điện tử.
Đề nghị cơ chế hoàn tiền tự động khi mua phải hàng giả
Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Lan (Hà Nội) cho hay dù dự thảo đã quy định trách nhiệm của chủ sở hữu nền tảng thương mại điện tử nhưng vẫn chưa nêu rõ việc xác thực danh tính người bán cũng như cơ chế khiếu nại, hoàn tiền tự động cho người tiêu dùng.
Đại biểu Nguyễn Thị Lan phát biểu tại thảo luận tổ ngày 3-11. Ảnh: TRỌNG PHÚ
“Trong khi đó, thực tế cho thấy các hành vi gian lận, bán hàng giả, hàng kém chất lượng trên sàn thương mại điện tử vẫn diễn ra phổ biến, ảnh hưởng đến lòng tin của người mua”, đại biểu Lan nhấn mạnh.
Theo đó, bà Lan đề nghị bổ sung quy định yêu cầu nền tảng phải có cơ chế khiếu nại và hoàn tiền tự động, nhằm bảo vệ người tiêu dùng trong các trường hợp giao dịch bị hủy, hàng không đúng mô tả hoặc có dấu hiệu gian lận.
Ngoài ra, cần bổ sung trách nhiệm của nền tảng trong việc xác thực danh tính người bán bằng định danh điện tử, qua đó tăng cường kiểm soát, ngăn ngừa vi phạm và đảm bảo tính minh bạch.
Theo đại biểu, nhiều quốc gia như Liên minh châu Âu, Singapore, Trung Quốc đều đã áp dụng mô hình này, yêu cầu nền tảng xác minh người bán và chịu trách nhiệm liên đới trong trường hợp xảy ra vi phạm.
“Nếu áp dụng hiệu quả tại Việt Nam, các quy định này sẽ củng cố niềm tin của người tiêu dùng, tăng uy tín cho các sàn thương mại điện tử trong nước và nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế”, bà Lan nhấn mạnh.
Cân nhắc trách nhiệm bồi thường của sàn thương mại điện tử
Ở góc độ khác, đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà (Hà Nội) cho rằng, dự thảo luật hiện có một số quy định có thể làm thay đổi bản chất pháp lý của sàn thương mại điện tử.
Cụ thể, tại điểm c khoản 6 điều 15, dự thảo nêu: “Chủ sở hữu nền tảng thương mại điện tử trung gian có chức năng đặt hàng trực tuyến liên đới chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ các quy định tại điều này, trực tiếp dẫn đến thiệt hại cho người mua.”
Đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà phát biểu tại thảo luận tổ. Ảnh: TRỌNG PHÚ
Theo ông Hà, quy định này chưa phù hợp với nguyên tắc miễn trừ trách nhiệm dành cho nhà cung cấp dịch vụ trung gian trong Luật Thương mại điện tử và thông lệ quốc tế, đồng thời cũng không thống nhất với nguyên tắc bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng theo Bộ luật Dân sự.
“Việc buộc sàn thương mại điện tử liên đới chịu trách nhiệm với người bán vi phạm, ngay cả khi sàn không có lỗi trực tiếp, sẽ đặt ra gánh nặng pháp lý và tài chính rất lớn. Các sàn có thể bị buộc chịu trách nhiệm cho hành vi của hàng triệu người bán. Điều này không chỉ thiếu công bằng mà còn có thể triệt tiêu động lực phát triển của các nền tảng, khiến doanh nghiệp phải siết chặt kiểm soát, ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh bình thường”, ông Hà nói.
Đại biểu đề nghị rà soát lại quy định này, chỉ nên gắn trách nhiệm của sàn với các hành vi cụ thể như xác thực thông tin, kiểm duyệt nội dung, gỡ bỏ sản phẩm vi phạm. Việc dùng khái niệm “liên đới” như hiện nay, theo ông Hà, là chưa phản ánh đúng bản chất hoạt động trung gian.
Bên cạnh đó, ông cũng cho rằng quy định (tại điểm a khoản 3 Điều 20, của dự thảo luật) buộc chủ sở hữu nền tảng thương mại điện tử phải ngăn chặn, gỡ bỏ nội dung livestream vi phạm pháp luật hoặc “trái đạo đức, thuần phong mỹ tục” là khó khả thi.
Về kỹ thuật, việc này cần hệ thống AI phức tạp, tốn kém để giám sát hàng nghìn luồng phát trực tiếp, điều mà doanh nghiệp nhỏ khó đáp ứng. Về pháp lý, các khái niệm như “trái đạo đức”, “thuần phong mỹ tục” còn định tính, thiếu tiêu chí rõ ràng, dễ dẫn đến kiểm duyệt tùy tiện, ảnh hưởng quyền tự do kinh doanh.
Ông đề nghị chuyển từ cơ chế “tiền kiểm” sang “hậu kiểm nhanh”, yêu cầu nền tảng xử lý phản ánh vi phạm trong thời hạn hợp lý (như 24 giờ kể từ khi nhận được thông tin có căn cứ hoặc yêu cầu của cơ quan quản lý), đồng thời loại bỏ các khái niệm mơ hồ khỏi luật.
