Đề xuất xây dựng chính sách thuế trực thu với tài sản số

Quốc hội thông qua Luật Công nghiệp công nghệ số ngày 14/6/2025, có hiệu lực từ năm 2026. Luật quy định, tài sản số là tài sản theo Bộ luật Dân sự, tồn tại dưới dạng dữ liệu số, được tạo lập, phát hành, lưu trữ, chuyển giao và xác thực bằng công nghệ số. Chương V của Luật cũng nêu quyền, nghĩa vụ của các bên liên quan đến hoạt động quản lý tài sản số.

TS. Phạm Nguyễn Anh Huy, Giảng viên cao cấp ngành tài chính (Đại học RMIT) cho rằng, việc nắm giữ tài sản số như tiền điện tử ở Việt Nam chưa bị đánh thuế, khiến loại tài sản này trở nên hấp dẫn. Theo số liệu của Triple A (tổ chức thanh toán tiền mã hóa được Cơ quan tiền tệ Singapore cấp phép), Việt Nam có 21,2% dân số sở hữu tiền điện tử, đứng thứ hai thế giới.

Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (VBA) cho biết, Bộ Tài chính sẽ triển khai chính sách thuế trực thu đối với tài sản số sau khi pháp luật chính thức thừa nhận. Thuế trực thu đánh trực tiếp vào thu nhập hoặc tài sản của cá nhân, tổ chức, phổ biến là thuế lãi vốn, thuế thu nhập cá nhân (PIT) và thuế thu nhập doanh nghiệp (CIT).

Nghiên cứu của TS. Bùi Thị Mến và TS. Phạm Đức Anh cho thấy, nhiều quốc gia như Mỹ, EU, Anh, Australia, Nhật Bản, Hàn Quốc đã áp dụng thuế trực thu cho tài sản số, chủ yếu coi đây là tài sản chịu thuế.

Cụ thể, tại Mỹ yêu cầu nộp thuế khi bán/trao đổi tài sản số có lãi, áp dụng cả với giao dịch giữa các loại tiền điện tử. Thuế suất theo thời gian nắm giữ, dưới 1 năm từ 10-37%, trên 1 năm từ 0-20%. Người nộp thuế phải kê khai giao dịch trên 10.000 USD.

Với EU, hiện chưa có quy định chung, mỗi nước áp dụng riêng. Đa số coi tài sản điện tử là tài sản đầu tư, chịu thuế thu nhập hoặc thuế lãi vốn; một số miễn thuế cho giao dịch nhỏ hoặc nắm giữ dài hạn.

Tại Anh, lợi nhuận trên 6.000 bảng chịu thuế lãi vốn đến 20%; phần thưởng khai thác và airdrop chịu thuế thu nhập đến 45%.

Ở khu vực châu Á thì Nhật Bản coi thu nhập từ tiền điện tử là “thu nhập khác”, áp thuế lũy tiến 15-55%. Các sàn phải báo cáo giao dịch trên 10 triệu yên/năm. Tương tự, Hàn Quốc áp thuế 20% với lợi nhuận từ tài sản điện tử trên 2,5 triệu won từ năm 2022.

Ở các quốc gia công nhận tiền điện tử là phương tiện thanh toán hợp pháp, chính sách thuế thường gồm thuế lãi vốn và thuế thu nhập; một số nơi miễn hoặc giảm thuế để khuyến khích đầu tư. Chẳng hạn, Singapore miễn thuế lãi vốn, tạo môi trường thuận lợi cho nhà đầu tư.

Từ kinh nghiệm quốc tế, có thể đề xuất cho Việt Nam khẩn trương ban hành văn bản hướng dẫn dưới luật (nghị định, thông tư) quy định chi tiết thuế đối với từng loại tài sản số. Quy định rõ cách áp dụng thuế thu nhập và thuế lãi vốn. Cá nhân có lợi nhuận từ mua bán, đầu tư tài sản số phải nộp PIT; doanh nghiệp kinh doanh tài sản số nộp CIT theo thuế suất hiện hành. Cần hướng dẫn xác định giá vốn, thời điểm tính thu nhập, đồng thời xem xét ưu đãi thuế cho đầu tư dài hạn và ngưỡng miễn thuế cho giao dịch nhỏ.

Nguyễn Hoàng Nam