ĐHQGHN thí điểm hỗ trợ tài chính cho nhà khoa học xuất sắc: Tạo cú hích ở cả ngắn hạn và dài hạn

Đại học Quốc gia Hà Nội đã ban hành Quyết định số 4277/QĐ-ĐHQGHN về việc Quy định thí điểm thực hiện chính sách hỗ trợ tài chính đối với cán bộ khoa học xuất sắc trong năm 2025.

Trước đó, năm 2024, Đại học Quốc gia Hà Nội cũng đã triển khai Thông báo số 3138/TB-ĐHQGHN về việc thí điểm thực hiện chính sách hỗ trợ tài chính đối với cán bộ khoa học xuất sắc của Đại học Quốc gia Hà Nội.

Theo Trưởng ban Ban Khoa học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội, Quyết định số 4277/QĐ-ĐHQGHN có những điểm mới sau khi rút kinh nghiệm từ việc thí điểm Thông báo số 3138/TB-ĐHQGHN nhằm giúp chính sách rõ ràng, minh bạch hơn.

Tạo "cú hích" rõ rệt thúc đẩy nhà khoa học công bố bài báo quốc tế

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thị Thanh Tú - Trưởng ban, Ban Khoa học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội nhận định, Quyết định số 4277/QĐ-ĐHQGHN là chính sách thí điểm quan trọng, đánh dấu sự đổi mới của Đại học Quốc gia Hà Nội trong việc hỗ trợ trực tiếp cho cán bộ khoa học xuất sắc.

Trong ngắn hạn, chính sách này đã tạo “cú hích” rõ rệt, giúp nhà khoa học tập trung công bố công trình trên tạp chí uy tín, đồng thời gia tăng số lượng đơn đăng ký sở hữu trí tuệ.

Năm 2025 là năm thứ hai Đại học Quốc gia Hà Nội triển khai chính sách hỗ trợ cho cán bộ khoa học xuất sắc, với trọng tâm hỗ trợ đơn vị thực hiện nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu ứng dụng nhưng nguồn lực tài chính còn hạn hẹp. Điều này cho thấy sự quan tâm và đầu tư có trọng tâm, trọng điểm của Đại học Quốc gia Hà Nội nhằm khuyến khích, nuôi dưỡng tài năng khoa học.

Theo kết quả ghi nhận trong năm 2024 - năm đầu tiên triển khai chính sách hỗ trợ cho cán bộ khoa học xuất sắc thực hiện theo Thông báo số 3138/TB-ĐHQGHN, Đại học Quốc gia Hà Nội đã hỗ trợ 32 cán bộ khoa học với 144 công trình vượt trội (gồm 90 bài báo quốc tế và 54 đơn đăng ký sở hữu trí tuệ), tổng kinh phí chi hơn 7.19 tỷ đồng; đầu tư bình quân khoảng 50 triệu đồng/công trình.

Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thị Thanh Tú - Trưởng ban, Ban Khoa học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội. Ảnh: website ĐHQGHN

Nhờ chính sách hỗ trợ cho cán bộ khoa học xuất sắc, số lượng và chất lượng công bố quốc tế của giảng viên tăng đáng kể. Cụ thể, năm 2024, Đại học Quốc gia Hà Nội công bố 2.003 bài báo quốc tế (WoS/Scopus), tăng 17% so với năm 2023 (1.711 bài).

Trong đó, riêng 6 tháng đầu năm 2024, có trên 900 bài báo khoa học công bố, tăng khoảng 200 bài so với cùng kỳ năm 2023. Đến tháng 6/2025, Đại học Quốc gia Hà Nội đã công bố 1.130 bài báo khoa học, cao hơn cùng kỳ năm 2024 khoảng 300 bài.

“Những số liệu trên cho thấy chính sách hỗ trợ cán bộ khoa học cùng các cơ chế hỗ trợ khác của Đại học Quốc gia Hà Nội đang phát huy hiệu quả rõ rệt, cả về số lượng lẫn chất lượng công bố khoa học”, cô Tú cho biết.

Về mục tiêu dài hạn, chính sách hướng tới hỗ trợ, xây dựng đội ngũ tinh hoa có khả năng dẫn dắt nghiên cứu, hình thành nhóm nghiên cứu mạnh. Đồng thời, nâng cao tỷ trọng công bố tinh hoa, gia tăng tài sản sở hữu trí tuệ nhằm tạo nền tảng để Đại học Quốc gia Hà Nội tiếp tục đóng góp cho sự phát triển khoa học - công nghệ quốc gia và nâng cao vị thế trên các bảng xếp hạng đại học quốc tế.

Đây cũng là bước đi cụ thể nhằm hiện thực hóa tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia và Quyết định số 1345/QĐ-ĐHQGHN Chương trình hành động của Đại học Quốc gia Hà Nội thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 03/NQ-CP ngày 09/01/2025 của Chính phủ về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Đồng quan điểm, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thành Nam - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội đánh giá, Quyết định số 4277/QĐ-ĐHQGHN là bước đột phá trong cơ chế khuyến khích nghiên cứu khoa học, tập trung vào chất lượng, hiệu quả và chuẩn mực quốc tế.

Chính sách hướng tới đội ngũ cán bộ khoa học cơ hữu, nghiên cứu viên có hợp đồng làm việc hoặc hợp động lao động tại các đơn vị trong Đại học Quốc gia Hà Nội có thành tích vượt trội, với tiêu chí rõ ràng và mức hỗ trợ tài chính theo chất lượng công trình và nhân hệ số cao hơn nhiều so với trước đây. Giai đoạn thí điểm của chính sách được triển khai tại 8 đơn vị trọng điểm của Đại học Quốc gia Hà Nội, trong đó có Trường Đại học Giáo dục nhằm tập trung nguồn lực và đánh giá tác động trước khi nhân rộng.

“Tôi cho rằng chính sách sẽ khuyến khích giảng viên nghiên cứu khoa học theo chuẩn quốc tế và tạo động lực để cán bộ chú trọng vào chất lượng thay vì chạy theo số lượng công bố. Nhà trường đã nhanh chóng phổ biến quy định tới toàn thể cán bộ, giảng viên qua các kênh chính thức, tổ chức tọa đàm giải thích tiêu chí, đồng thời cử bộ phận chuyên trách hỗ trợ, tư vấn hồ sơ nhằm khuyến khích cán bộ đăng ký tham gia”, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết.

Thầy Nam cũng khẳng định: “Tôi tin rằng trong ngắn hạn, chính sách sẽ tạo động lực mạnh mẽ để cán bộ tập trung vào các công bố và sáng chế có giá trị cao, qua đó nâng vị thế khoa học của Đại học Quốc gia Hà Nội trên trường quốc tế.

Về dài hạn, khi tổng kết thí điểm, mục tiêu là xây dựng một cơ chế thường xuyên, ổn định, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, hình thành đội ngũ nhà khoa học tinh hoa, đóng góp cho chiến lược phát triển khoa học - công nghệ quốc gia”.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thành Nam - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội). Ảnh: website nhà trường

Quy trình thẩm định bài báo khoa học được chú trọng, đảm bảo liêm chính học thuật

Trưởng ban Ban Khoa học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết, Quyết định 4277/QĐ-ĐHQGHN quy định cụ thể mức hỗ trợ theo tầng xếp hạng tạp chí quốc tế uy tín. Cụ thể, bài báo thuộc top 1% tạp chí Scimago được hỗ trợ 150 triệu đồng/bài; bài báo thuộc top 5% được 80 triệu đồng/bài. Bài báo Q1 (WoS/Scopus) được 50 triệu đồng/bài; bài báo Q2 được 30 triệu đồng/bài. Phân tầng này vừa nhằm minh bạch tiêu chí tuyển chọn hỗ trợ, vừa định hướng các nhà khoa học hướng tới công bố trên những tạp chí có ảnh hưởng cao nhất (top 1-5%), đồng thời vẫn khuyến khích mở rộng ở nhóm Q1-Q2.

Hiện nay có không ít vụ lùm xùm tác giả bị rút bài báo khoa học, do đó, quy trình thẩm định bài báo rất cần được chú trọng. Theo cô Tú, quy trình được quy định về điều kiện, thời gian và hồ sơ, gồm các bước: đăng ký trước, ký hợp đồng tạm ứng và thực hiện tạm ứng (nếu có nhu cầu), thẩm định, công bố, thanh toán và tổng kết.

Chính sách cũng thiết lập chuẩn mực về liêm chính khoa học, tác giả phải ký cam kết trung thực, tuân thủ đạo đức nghiên cứu và sở hữu trí tuệ. Trường hợp vi phạm sẽ bị hủy hỗ trợ, thu hồi kinh phí và tạm dừng hoặc hạn chế tham gia các chương trình hỗ trợ, khen thưởng trong thời gian phù hợp.

Nghĩa vụ sở hữu trí tuệ đối với hồ sơ bằng/giải pháp còn ràng buộc thời hạn 36 tháng để nộp bản chứng nhận, quá hạn phải hoàn trả kinh phí.

Ngoài ra, rút kinh nghiệm sau năm thứ nhất thí điểm chính sách, năm nay, trước khi công trình được gửi xét chọn ở Hội đồng thẩm định cấp Đại học Quốc gia Hà Nội, phải được thẩm định ở cấp cơ sở, để tăng tính trách nhiệm của đơn vị khi giới thiệu, đồng thời thêm 1 kênh sàng lọc, thẩm định về chuyên môn.

Với trường hợp bài báo khoa học bị rút sau khi đã nhận hỗ trợ, cơ chế thu hồi/điều chỉnh được áp dụng theo điều khoản liêm chính nhằm đảm bảo minh bạch, trách nhiệm và giữ uy tín học thuật.

Chính sách quy định rõ, chỉ cán bộ khoa học là tác giả đứng đầu hoặc tác giả liên hệ duy nhất mới thuộc diện được hỗ trợ. Cơ chế này nhằm bảo đảm tính minh bạch và gắn trách nhiệm cá nhân với sản phẩm khoa học. Ngoài ra, việc phân bổ mức hỗ trợ giữa các đồng tác giả do nhóm nghiên cứu chủ động quyết định, bởi chính sách xét khen thưởng theo từng công trình.

Điểm mới của chính sách hỗ trợ này là cho phép nhà khoa học trực tiếp tạm ứng 50% kinh phí để chủ động nguồn lực triển khai nghiên cứu. Các cơ chế, tiêu chí, lộ trình và phương thức thẩm định, chi trả đều đã được quy định rõ trong quyết định thí điểm, bảo đảm vừa linh hoạt, vừa chặt chẽ, khẳng định sự đồng hành thực chất của Đại học Quốc gia Hà Nội với đội ngũ cán bộ khoa học xuất sắc.

Từ kết quả trong quá trình thí điểm chính sách, nếu so sánh về hiệu quả tài chính, việc đầu tư cho công bố quốc tế theo bài tính điểm mang lại hiệu quả cao hơn, thể hiện tiềm năng công bố của nhà khoa học xuất sắc khi được tạo động lực phù hợp.

Ngoài ra, có nhiều trường hợp công trình vượt trội thực chất là sản phẩm phát sinh từ các đề tài nghiên cứu khoa học, nhưng nhà khoa học không kê khai vào đề tài mà tách riêng để được hưởng chính sách vượt trội với mức thưởng cao hơn.

Tuy nhiên, để bảo đảm cân bằng và phát triển bền vững, Đại học Quốc gia Hà Nội đã và đang đồng thời triển khai đa dạng chính sách như hỗ trợ công bố, chính sách ưu tiên đối với các nhóm nghiên cứu mạnh, phòng thí nghiệm trọng điểm, tiến sĩ trẻ dưới 40 tuổi, các đề tài trọng điểm, chuyển giao nhiệm vụ gắn với 8 lĩnh vực công nghệ công nghiệp chiến lược theo Quyết định số 3368-QĐ/ĐHQGHN về việc phê duyệt Danh mục công nghệ ưu tiên đầu tư giai đoạn 2025–2035 và các chương trình khoa học và công nghệ trọng điểm của Đại học Quốc gia Hà Nội.

Bên cạnh các chính sách thúc đẩy nghiên cứu cơ bản, Đại học Quốc gia Hà Nội cũng đã và đang triển khai quyết liệt đề án, chính sách thúc đẩy nghiên cứu ứng dụng, chuyển giao, thương mại hóa các sản phẩm khoa học công nghệ để có thể phát triển toàn diện hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mà phía đại học đang tiên phong, theo đúng tinh thần Nghị quyết 57.

“Việc duy trì một hệ sinh thái chính sách đa dạng, trong đó có chính sách hỗ trợ công bố quốc tế là hết sức cần thiết, vừa khuyến khích chất lượng học thuật, vừa tạo động lực phát triển toàn diện năng lực nghiên cứu khoa học của Đại học Quốc gia Hà Nội”, cô Tú cho hay.

Ảnh minh họa: website Đại học Quốc gia Hà Nội

Trong khi đó, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thành Nam nhấn mạnh, theo Quyết định 4277/QĐ-ĐHQGHN, tác giả đứng đầu hoặc tác giả liên hệ là người chịu trách nhiệm chính về nội dung khoa học, quản lý kinh phí và tiến độ nghiên cứu. Do đó, mức hỗ trợ tài chính cũng được ưu tiên cao hơn, phản ánh vai trò lãnh đạo và trách nhiệm khoa học của họ.

Các tác giả đồng thực hiện vẫn được ghi nhận đóng góp, nhưng việc phân bổ kinh phí sẽ căn cứ vào vai trò và tỷ lệ tham gia. Nhà trường sẽ có tư vấn, hướng dẫn cụ thể để bảo đảm sự minh bạch trong quá trình này.

Theo thầy Nam, nhà trường đã xây dựng kế hoạch hỗ trợ các nhà khoa học theo ba hướng. Thứ nhất, tạo điều kiện và khuyến khích các nhóm nghiên cứu mạnh đã có của nhà trường tham gia, thành lập thêm các nhóm nghiên cứu mới trong lĩnh vực Giáo dục sớm và Khoa học thần kinh đăng ký tham gia.Thứ hai, đẩy nhanh quy trình nội bộ về hành chính, tài chính để không làm gián đoạn tiến độ nghiên cứu. Thứ ba, bố trí nguồn lực hỗ trợ về cơ sở dữ liệu, dịch vụ biên tập và tư vấn xuất bản.

“Những giải pháp này được kỳ vọng sẽ giúp cán bộ, giảng viên gia tăng tiến độ, hoàn thành công trình đúng hạn trong giai đoạn thí điểm”, thầy Nam nhấn mạnh.

Hồng Mai