Di dời cơ sở gây ô nhiễm khỏi nội đô: Đừng vì khó mà chậm trễ!

Câu chuyện dài

Những ngày đầu tháng 3/2025, người dân khu vực phường Mai Động (quận Hoàng Mai) lại một lần nữa phải sống trong không khí ngột ngạt từ khói thải của Công ty CP Dệt công nghiệp Hà Nội. Đây không phải lần đầu tiên người dân nơi đây chịu đựng tình trạng này, nhưng dường như mọi phản ánh vẫn chưa đem lại kết quả như mong đợi.

Cột khói từ nhà máy của Công ty Cổ phần Dệt công nghiệp Hà Nội là nỗi ám ảnh của người dân Thủ đô trong suốt nhiều năm qua. Ảnh: Trần Hoàng

Thành lập từ năm 1960, Công ty CP Dệt công nghiệp Hà Nội là một trong những cơ sở sản xuất lâu đời nhất tại Thủ đô. Dẫu có đóng góp vào nền kinh tế địa phương, nhưng hoạt động của công ty từ lâu đã trở thành nỗi ám ảnh của cư dân xung quanh do khói bụi và ô nhiễm nước thải. Khói bụi từ các ống khói thường xuyên bao phủ khu vực, đặc biệt vào mùa khô khi không có mưa để rửa trôi các hạt ô nhiễm. Gần đây, tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng hơn, với mùi hôi khó chịu lan tỏa trong không khí, khiến người dân càng thêm bức xúc.

Trước thực trạng trên, mới đây, UBND TP Hà Nội đã có những động thái mạnh, cụ thể nhằm xử lý tình trạng ô nhiễm tại công ty này. Trong báo cáo kết quả kiểm tra tại Công ty CP Dệt Công nghiệp Hà Nội, được Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội công bố ngày 17/3, hoạt động sản xuất tại công ty đã phát sinh khí thải và mùi tại phân xưởng sản xuất vải mành.

Sở Nông nghiệp và Môi trường đã yêu cầu công ty khẩn trương triển khai phương án và các biện pháp kỹ thuật để xử lý triệt để vấn đề ô nhiễm, đồng thời phải xây dựng lộ trình dừng hoạt động của phân xưởng này vào tháng 8/2025.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Anh Quân cho biết, Sở xác định hoạt động của nhà máy dệt của Công ty CP Dệt Công nghiệp Hà Nội có ảnh hưởng tới môi trường không khí của người dân xung quanh, đồng thời yêu cầu Công ty CP Dệt Công nghiệp Hà Nội phải khắc phục ngay. Về phía DN, đại diện Công ty CP Dệt Công nghiệp Hà Nội cho biết đã đầu tư 10 tỷ đồng để nâng cấp hệ thống lọc khí và xử lý nước thải, đồng thời cam kết di dời đến một khu công nghiệp tại tỉnh Hưng Yên vào năm 2025.

Ô nhiễm phát sinh từ các cơ sở công nghiệp tại Hà Nội không phải là câu chuyện mới. Bởi từ những năm 1990, khi đất nước bước vào giai đoạn cải cách kinh tế, TP chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của các ngành công nghiệp. Nhiều nhà máy được xây dựng ngay trong khu vực đô thị mà không có các biện pháp kiểm soát môi trường chặt chẽ. Theo thời gian, khi dân số tăng và đô thị hóa lan rộng, những cơ sở sản xuất này dần bị bao quanh bởi các khu dân cư đông đúc.

Trước thực trạng đó, UBND TP Hà Nội đã đặt mục tiêu di dời các nhà máy gây ô nhiễm ra các khu công nghiệp ngoại thành từ đầu những năm 2000. Cách đây hơn 20 năm, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 64/2003/QĐ-TTG, về việc xử lý triệt để các cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.

Theo đó, Hà Nội đã đề xuất danh sách 117 cơ sở cần phải di dời. Đáng lưu ý, Công ty CP Dệt Công nghiệp Hà Nội là một trong những đơn vị nằm trong diện phải di dời. Vào năm 2017, công ty này đã cam kết sẽ di dời trong vòng 3 - 5 năm. Tuy nhiên, sau 8 năm, công ty vẫn tiếp tục hoạt động và gây ô nhiễm môi trường.

Trong những năm qua, không ít chuyên gia đã lên tiếng cảnh báo về những hệ lụy lâu dài nếu tiếp xúc liên tục với không khí ô nhiễm do các cơ sở công nghiệp xả thải, có thể gây ra các bệnh mãn tính như hen suyễn hay thậm chí ung thư phổi. Đã đến lúc, câu chuyện dài về công cuộc di dời các nhà máy, xí nghiệp ra khỏi nội đô cần đi đến hồi kết.

Đòn bẩy pháp lý từ Luật Thủ đô

Theo các chuyên gia, để giải quyết dứt điểm tình trạng ô nhiễm do các cơ sở sản xuất gây ra, nhiều chuyên gia cho rằng, TP Hà Nội cần có những giải pháp đồng bộ và quyết liệt. Trước hết, cần đẩy nhanh hơn nữa tiến độ di dời các cơ sở gây ô nhiễm ra khỏi nội đô. TP cần xây dựng một lộ trình cụ thể, khả thi với thời gian biểu rõ ràng cho từng cơ sở; đồng thời, cần bảo đảm phát triển đồng bộ hạ tầng kỹ thuật tại các khu công nghiệp được quy hoạch để sẵn sàng tiếp nhận các DN di dời.

Việc cung cấp các chính sách hỗ trợ tài chính, ưu đãi về thuế và đất đai cho các DN di dời cũng là một yếu tố quan trọng để khuyến khích họ thực hiện chủ trương này. PGS.TS Bùi Thị An - Viện trưởng Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng cho biết, chủ trương di dời nhà máy ra khỏi nội đô đã được quy định cụ thể từ năm 2015 với Quyết định số 130/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Tuy nhiên, đến nay vẫn còn không ít nhà máy, xí nghiệp chưa thực hiện.

“Cần phải làm rõ tại sao không di dời là vì nguyên nhân chủ quan hay khách quan, nếu cố chây ì thì cần xử lý nghiêm theo pháp luật, còn nếu DN khó khăn thật thì TP và DN cùng nhau tháo gỡ” - PGS.TS Bùi Thị An nói và cho biết, không phải DN nào chưa di dời cũng bởi họ cố tình chây ì mà có thể họ gặp khó khăn nào đó. Vấn đề này cần được xem xét kỹ lưỡng để có phương án phù hợp, tạo điều kiện để cho DN thuận lợi di dời nhà máy, xí nghiệp ra khỏi nội đô, làm sao để hài hòa lợi ích cả TP và DN.

Đứng trên góc nhìn pháp lý, luật sư Bùi Đình Ứng (Đoàn luật sư TP Hà Nội) cho rằng, cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và có những biện pháp xử lý nghiêm khắc đối với các DN cố tình chây ì, không thực hiện di dời theo kế hoạch.

“Đây là chủ trương lớn của Chính phủ, của TP Hà Nội nên tất các DN đều phải có nghĩa vụ thực hiện nghiêm. Nếu DN nào cố tình chây ì không chịu di dời phải có chế tài nghiêm minh. Mức phạt hành chính hiện tại có thể cần được xem xét để tăng tính răn đe” - luật sư Bùi Đình Ứng cho hay.

Theo chuyên gia pháp lý này, hiện, Hà Nội đã có Luật Thủ đô, TP cần tận dụng những quy định mới trong luật để tạo hành lang pháp lý mạnh mẽ hơn cho công tác di dời và phát triển các cụm công nghiệp tập trung, hiện đại.

“Luật Thủ đô 2024 này đã đề cập đến các biện pháp khuyến khích di dời cơ sở sản xuất trong khu dân cư và làng nghề, tạo cơ sở pháp lý thuận lợi để các địa phương phát triển các cụm công nghiệp mới” - luật sư Bùi Đình Ứng nhận định.

Trường hợp của Công ty CP Dệt công nghiệp Hà Nội là minh chứng rõ nét cho những thách thức mà Hà Nội đang đối mặt trong cuộc chiến chống ô nhiễm công nghiệp. Dù đã có những bước đi ban đầu, nhưng sự thiếu quyết liệt trong thực thi chính sách đang khiến cho kết quả thực hiện chưa được như kỳ vọng.

Sức khỏe và chất lượng sống của hàng triệu cư dân không thể tiếp tục bị đe dọa bởi khói bụi và nước thải. Hơn bao giờ hết, TP cần hành động mạnh mẽ và nhanh chóng để di dời các cơ sở gây ô nhiễm, trả lại bầu không khí trong lành cho Thủ đô.

Nguyễn Quý