Đi tắt đón đầu để xây nền công nghiệp dược sinh học Việt Nam

Trong vòng 25 năm qua, Việt Nam đã khẳng định vị thế quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu ở các ngành như dệt may, điện tử, da giày. Tuy nhiên, ở lĩnh vực dược sinh học được xem là trụ cột y tế và kinh tế của thế kỷ 21, Việt Nam vẫn đang ở giai đoạn khởi đầu, tụt hậu so với nhiều quốc gia trong khu vực.

Cơ hội vàng của y tế và kinh tế thế kỷ 21

Dược sinh học là ngành kết hợp giữa công nghệ sinh học và y học, bao gồm các sản phẩm sinh phẩm, liệu pháp gen, tế bào và công nghệ chỉnh sửa gen. Trong bối cảnh Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, cùng với Luật Dược sửa đổi sẽ có hiệu lực từ tháng 7/2025, Việt Nam đang đứng trước cơ hội hiếm có để chuyển mình thành một trung tâm sinh dược mới của châu Á.

Dược sinh học có nhiều tiềm năng phát triển.

Chia sẻ tại buổi Thảo luận Phát triển ngành Dược sinh học Việt Nam vừa diễn ra tại Hà Nội, PGS., TS. Nguyễn Lân Hiếu - Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội cho rằng, trong lĩnh vực dược sinh học, Việt Nam đã bắt đầu triển khai vaccine, tuy nhiên ngành y dược hiện gặp nhiều khó khăn trong hạ tầng để hình thành hệ sinh thái ngành dược sinh học. Về chất lượng sản phẩm, thuốc sinh học vào Việt Nam ngày càng nhiều, tuy nhiên chưa có quy chuẩn kiểm định chất lượng nên việc đánh giá chất lượng sản phẩm gặp nhiều khó khăn.

Theo PGS., TS. Nguyễn Lân Hiếu, Việt Nam đã có bước khởi đầu trong triển khai vaccine nhưng vẫn thiếu hạ tầng cần thiết để hình thành hệ sinh thái ngành dược sinh học. “Chúng ta chưa có trung tâm nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng trên động vật, thiếu các quy chuẩn kiểm định chất lượng thuốc sinh học”, ông Hiếu nhấn mạnh và kêu gọi đầu tư sớm vào các trung tâm nghiên cứu đặt tại bệnh viện, trường Đại học.

ThS. Trần Minh Huyền - Giám đốc Thử nghiệm Lâm sàng của AstraZeneca Việt Nam cũng nhận định Việt Nam đang hội tụ nhiều điều kiện lý tưởng để trở thành trung tâm thử nghiệm lâm sàng trong khu vực: từ chính sách ưu đãi, dân số đông, mô hình bệnh học đa dạng đến chi phí hợp lý.

Theo ông Vishal Doshi – CEO AUM Biosciences (Singapore), để lọt vào danh sách ứng cử viên hàng đầu cho các thử nghiệm lâm sàng toàn cầu, Việt Nam cần đảm bảo tốc độ tuyển bệnh nhân nhanh, chính sách thuận lợi và đào tạo nhân lực chuyên sâu.

Ở góc độ công nghệ, TS. Sundar Ramanan (Giám đốc Chất lượng, Enzene – Ấn Độ) giới thiệu mô hình sản xuất sinh học liên tục và kết nối FCCM, giúp giảm tới 50% chi phí xử lý và tăng gấp 10 lần năng suất. Ông nhấn mạnh vai trò của kỹ thuật nuôi cấy tế bào hiệu suất cao và mở rộng quy mô sản xuất theo chiều ngang để tăng tính linh hoạt.

Tập trung vào phân khúc ngách và công nghệ số

Trong khi đó, ông Joseph Damond – Nguyên Trưởng đoàn đàm phán Hiệp định thương mại Việt - Mỹ, hiện là Chủ tịch Khoa học Sự sống của Crowell Global Advisors nhận định rằng, Việt Nam cần tận dụng thời điểm “vàng” khi thế giới đang tái cấu trúc chuỗi cung ứng ngành sinh dược nhằm kiểm soát rủi ro, chi phí và tác động chính sách thuế mới.

Theo ông, Việt Nam nên theo đuổi “lối đi thứ ba” không cạnh tranh trực diện về quy mô thị trường hay trình độ công nghệ, mà nên tập trung vào phân khúc ngách có lợi thế chi phí – chất lượng, kết hợp với ứng dụng AI, dữ liệu lớn và công nghệ số trong sản xuất và nghiên cứu.

“Luật Dược sửa đổi có hiệu lực từ tháng 7/2025 sẽ là nền tảng pháp lý thúc đẩy thu hút đầu tư quốc tế. Trong bối cảnh chính sách, công nghệ và hợp tác quốc tế đang hội tụ, Việt Nam hoàn toàn có thể bứt phá để trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị sinh dược toàn cầu”, ông Damond nhận định.

Với chính sách phù hợp, đầu tư hạ tầng nghiên cứu, đào tạo nhân lực và sự đồng hành của khối tư nhân và đối tác quốc tế, ngành dược sinh học hoàn toàn có thể trở thành một trụ cột mới của nền kinh tế tri thức Việt Nam. Trong kỷ nguyên hậu đại dịch và cách mạng công nghệ, đây chính là cơ hội chiến lược để Việt Nam chuyển mình thành trung tâm sinh dược của khu vực.

Thanh Hằng