'Địa chỉ đỏ' ghi dấu phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh vừa được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt

Ngày 11/9, Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính đã ký Quyết định số 1959/QĐ-TTg về việc xếp hạng 4 di tích quốc gia đặc biệt (đợt 18, năm 2025). Theo quyết định, Di tích lịch sử những địa điểm ghi dấu phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh (1930-1931) tại Nghệ An là một trong 4 di tích được công nhận. Quần thể này gồm 9 điểm di tích thành phần đã được xếp hạng cấp quốc gia, gắn liền với dấu mốc lịch sử hào hùng của phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh.

Khu mộ và Nhà tưởng niệm liệt sĩ Xô viết Nghệ Tĩnh tại xã Hưng Nguyên là nơi ghi dấu cuộc đấu tranh anh dũng của nhân dân Hưng Nguyên và các vùng phụ cận trong phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh. Đây cũng là nơi chứng kiến tội ác của thực dân và phong kiến. Vào sáng 12/9/1930, khoảng 8.000 nông dân dưới sự lãnh đạo của Đảng với vũ khí thô sơ, giương cao cờ đỏ búa liềm kéo về phủ lỵ Hưng Nguyên. Khi đoàn biểu tình vừa đến Thái Lão, thực dân Pháp cho máy bay ném bom vào giữa đám đông làm 217 người chết, 125 người bị thương và nhiều người bị bắt giam.

Mộ các liệt sĩ hy sinh trong ngày 12/9 nằm rải rác giữa các gò đất, đến năm 1956 được cất bốc và xây thành ngôi mộ chung. Vào các ngày lễ, Tết hàng năm, cán bộ và nhân dân Hưng Nguyên thường tổ chức dâng hoa, dâng hương, bày tỏ tấm lòng thành kính đối với các liệt sĩ đã hy sinh trong phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh.

Đình Trung là nơi diễn ra các hoạt động đấu tranh cách mạng của nhân dân ta trong phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh. Ngày 27/4/1930, Chi bộ Đảng đã vận động hơn 1.200 người dân làng Yên tập trung tại đây để tham gia biểu tình ngày 1/5/1930 nhằm chống sưu cao thuế nặng. Sau Cách mạng Tháng Tám, đình Trung tiếp tục là trụ sở của chính quyền cách mạng. Năm 1930, di tích thuộc làng Yên Dũng Thượng, huyện Hưng Nguyên, phủ Hưng Nguyên. Hiện nay, di tích thuộc phường Trường Vinh, tỉnh Nghệ An.

Ngã ba Bến Thủy là nơi ghi dấu sự kiện cuộc biểu tình lịch sử ngày 1/5/1930. Hơn 1.200 quần chúng công - nông đã kéo về Nhà máy Trường Thi biểu tình đòi tăng lương, giảm giờ làm, chia ruộng đất, giảm sưu thuế. Lần đầu Cờ đỏ búa liềm tung bay trên đỉnh cột đèn Ngã ba Bến Thủy. Bọn địch đã đàn áp đẫm máu, làm chết 7 người, bị thương 18 người và hàng trăm người khác bị bắt.

Ngã ba Bến Thủy trở thành địa danh lịch sử đặc biệt đánh dấu sự mở đầu cho Phong trào cách mạng Xô viết Nghệ Tĩnh. Năm 1930, địa điểm này thuộc làng Yên Dũng Hạ, tổng Yên Trường, thành phố Vinh - Bến Thủy. Hiện nay, di tích thuộc phường Trường Vinh, tỉnh Nghệ An.

Đình Tám Mái là nơi diễn ra các hoạt động cách mạng và hội họp nơi thành lập và hoạt động của chính quyền Xô viết. Năm 1930, di tích thuộc xã Quỳnh Thuận, huyện Quỳnh Lưu, phủ Diễn Châu, tỉnh Nghệ An. Hiện nay, di tích thuộc xã Quỳnh Phú, tỉnh Nghệ An.

Nhà cụ Vi Văn Khang, thuộc xã Môn Sơn, được xây dựng năm 1919, là cơ sở cách mạng hoạt động bí mật trong phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh năm 1931 tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền Tây Nghệ An.

Ngoài ra, đình Võ Liệt (xã Kim Bảng), mộ các liệt sĩ Xô viết Nghệ Tĩnh hy sinh ngày 7/11/1930 (xã Diễn Châu), nơi xử bắn 72 chiến sĩ Xô viết Nghệ Tĩnh (xã Vân Tụ), đình Lương Sơn là những điểm di tích thành phần đã được xếp hạng cấp quốc gia, gắn liền với dấu mốc lịch sử hào hùng của phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh.

Bà Trần Thị Mỹ Hạnh - Giám đốc Sở Văn hóa thể thao du lịch Nghệ An - cho biết: “Thủ tướng Chính phủ công nhận Di tích lịch sử những địa điểm gắn với phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh là Di tích quốc gia đặc biệt, là niềm vinh dự, tự hào to lớn đối với Đảng bộ và nhân dân tỉnh Nghệ An. Đây không chỉ là sự ghi nhận giá trị lịch sử cách mạng của quê hương, mà còn mở ra cơ hội mới để quảng bá, phát triển các sản phẩm du lịch văn hóa - lịch sử. Chúng tôi cam kết tiếp tục phối hợp với các cấp, ngành trong việc bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tích, góp phần lan tỏa tinh thần Xô viết Nghệ Tĩnh trong đời sống hôm nay”.

Thu Hiền