Dịch vụ 'đổi pin một phút' mở ra tương lai xe điện ở châu Á

Một người đàn ông đứng cạnh trạm sạc pin Gogoro, một trong nhiều trạm sạc của công ty này tại Đài Bắc. Ảnh: Bloomberg.

Hsiao Ding Hong yêu chiếc xe máy điện của mình. Chiếc xe hai bánh chạy bằng pin không gây tiếng ồn, rung lắc hay thải ra khói bụi. Chiếc xe có thể được điều khiển thông qua ứng dụng trên điện thoại và còn có thể hát cho Hsiao nghe vào ngày sinh nhật. Đặc biệt hơn, nó chỉ tốn một phút để sạc đầy pin.

Gogoro Inc., công ty có trụ sở tại Đài Bắc đã bán cho Hsiao chiếc xe máy, cho phép anh thay hai cục pin trong xe với số lần tùy thích, có thể đi được quãng đường 630 km mỗi tháng, chỉ cần một lần đăng ký với 849 TWD (27,8 USD).

Mỗi ngày, khi quản trị viên đại học 26 tuổi lái xe đi làm ở thành phố Hoa Liên, Đài Loan, ứng dụng của Hsiao sẽ xác định trạm đổi pin gần nhất. Khi đến nơi, anh rút pin trong xe và lắp vào thiết bị như máy bán hàng tự động, thiết bị này sẽ trả lại anh cục pin mới đã sạc đầy. Chỉ trong vòng 60 giây, anh đã trở lại đường đi làm.

“Nếu không có dịch vụ đổi pin, tôi đã không chọn xe điện”, Hsiao, người lái xe chạy bằng xăng mãi cho tới năm 2021, cho hay.

Hsiao là một trong số nhiều người ở châu Á chuyển sang sử dụng xe điện vì dịch vụ đổi pin nhanh chóng. Dù việc đổi pin ở ôtô điện khá phức tạp, các công ty như Gogoro đang nỗ lực chứng minh rằng các phương tiện hai và ba bánh khác rất phù hợp với việc đổi pin, từ đó giảm bớt lo ngại về phạm vi di chuyển và thúc đẩy sử dụng xe điện rộng rãi hơn.

Mỗi ngày, Hsiao Ding Hong đều thay pin xe gắn máy trên đường đi làm. Ảnh: Bloomberg.

“Biến xe hai bánh và xe ba bánh thành phương tiện dùng điện có thể giúp giảm thiểu lượng lớn khí thải trong thập kỷ này trước khi áp dụng vào các phân khúc khác”, nhà phân tích Allen Tom Abraham của BloombergNEF nhận định.

Năm 2020, chỉ 2% xe hai bánh ở Đông Nam Á là xe điện. BloombergNEF ước tính con số đó sẽ đạt 20% vào năm 2030, một phần nhờ vào dịch vụ đổi pin.

Đổi pin phát triển rộng rãi

Hiện tại, Gogoro có hơn 500.000 người dùng mỗi tháng, với hơn 260 lượt đổi pin mỗi phút, cùng với các chương trình thí điểm ở Indonesia, Philippines và Ấn Độ.

Cũng tại Ấn Độ, RACEnergy, có trụ sở tại Hyderabad, phân phối bộ dụng cụ để biến xe ba bánh chạy bằng xăng thành bằng điện và có thể đổi pin tại các trạm cung cấp.

Tại Singapore, MO Batteries triển khai thay đổi cục bộ và có kế hoạch thâm nhập Malaysia; đồng thời thử nghiệm chương trình đổi pin với công ty vận chuyển DHL hàng đầu tại Việt Nam. Tiềm năng của dịch vụ đổi pin thậm chí còn thu hút các công ty đa quốc gia: Honda Motor mới đây đã xây dựng trạm đổi pin đầu tiên cho xe gắn máy ở Tokyo.

Ngược lại, những nỗ lực cung cấp dịch vụ đổi pin của các công ty phương Tây đa phần đã thất bại.

Công ty khởi nghiệp Better Place của Israel ra mắt vào năm 2007 nhằm mục tiêu đổi pin cho xe ô tô điện, nhưng đến năm 2013, công ty phải phá sản, chủ yếu là do chi phí phát triển cơ sở hạ tầng và cung cấp dịch vụ này cho ôtô quá cao.

Cùng năm đó, Tesla Inc. đã tiết lộ dự án cho phép đổi pin chỉ trong 90 giây cho Model S, nhưng tới nay vẫn chưa thấy động thái triển khai rộng rãi.

Ông Abraham tại BloombergNEF đánh giá các trạm đổi pin cho xe gắn máy và xe ba bánh dễ xây dựng và gọi vốn hơn so với các trạm đổi pin cho ôtô.

Các công ty như Gogoro thường ký kết với các đối tác để đảm bảo nhiều nhà sản xuất xe sử dụng cùng một loại pin tiêu chuẩn có thể hoán đổi cho nhau. Ngược lại, khả năng tương thích hạn chế đối với pin ôtô đã khiến việc đổi pin trở nên khó khăn ở hầu hết quốc gia, ngoại trừ Trung Quốc.

Đổi pin cho xe điện tại một trạm Sun Mobility ở Bengaluru, Ấn Độ. Ảnh: Bloomberg.

Chetan Maini, người tạo ra chiếc ôtô điện đầu tiên của Ấn Độ, Reva, biết rõ việc thúc đẩy tài xế chuyển sang sử dụng phương tiện điện khó khăn ra sao. Khi Maini bắt đầu bán Reva vào đầu những năm 2000, mức độ tiếp nhận xe điện ở Ấn Độ có hạn vì chi phí trả trước cao và cơ sở hạ tầng sạc ít ỏi.

Maini phải mất một thập kỷ để phát triển doanh nghiệp của mình vượt qua những khó khăn đó. Năm 2017, Maini đồng sáng lập Sun Mobility, một công ty khởi nghiệp cung cấp dịch vụ đổi pin có trụ sở tại Bangalore, hợp tác với khoảng 10 nhà sản xuất xe máy điện. Khách hàng có thể đổi pin tại 300 trạm Sun Mobility ở 18 thành phố.

Maini cho biết việc để tài xế đăng ký đổi pin theo nhu cầu giúp người dùng dễ dàng kiểm soát chi phí của quá trình chuyển sang dùng xe điện hơn, vì pin chiếm tới một nửa chi phí của loại phương tiện này.

Được Bosch Gmbh của Đức hậu thuẫn, Sun Mobility có 15.000 khách hàng - tăng 650% so với năm ngoái - và đang huy động gọi vốn với ít nhất 100 triệu USD để mở rộng quy mô, theo nhà đồng sáng lập Ajay Goel. Maini ước tính những người lái xe điện có thể tiết kiệm tới 40% chi phí mỗi tháng.

Tương lai cho dịch vụ đổi pin

Đối với một số công ty khởi nghiệp trong dịch vụ đổi pin, điện khí hóa phương tiện mới chỉ là bước khởi đầu.

Người sáng lập và cũng là giám đốc điều hành của Gogoro, Horace Luke, cho biết công ty đang thay đổi một vài trạm pin trong hơn 12.000 trạm của mình thành nhà máy điện ảo, nghĩa là pin chưa sử dụng có thể gửi điện trở lại lưới điện khi nhu cầu tăng đột biến.

Cho đến nay, Gogoro đã thử nghiệm ý tưởng này tại 10 nhà ga ở Đài Loan. Luke cho biết anh đang chuẩn bị thương mại hóa dịch vụ này.

Một trạm đổi pin của Sun Mobility ở Bengaluru. Ảnh: Bloomberg.

Dù dịch vụ đổi pin ở châu Á có thể là bài học cho các quốc gia đang phát triển khác - Kenya và Brazil đang nổi lên các dịch vụ tương tự - mô hình này vẫn gặp nhiều trở ngại, chủ yếu là về nhu cầu tiêu chuẩn hóa pin.

Các công ty như MO Batteries đang nỗ lực đưa ra những giải pháp thống nhất, nhưng phạm vi phát triển của bất cứ start-up đổi pin nào cũng đều phải phụ thuộc vào việc có bao nhiêu nhà sản xuất sử dụng loại pin mà start-up đó hỗ trợ.

Và dù số lượng các trạm đổi pin đã tăng lên nhanh chóng, chúng vẫn không đáp ứng đủ nhu cầu đổi pin trên quy mô lớn hơn.

Ví dụ, ở Ấn Độ, mỗi lần đổi pin, Sun Mobility cho phép một xe chở hàng của Amazon đi được 45 km, đủ để giao hàng trong trung tâm thành phố Mumbai nhưng không thể đến được các vùng ngoại ô. Để thay đổi được phương tiện giao hàng đường dài của công ty, “sẽ cần phát triển dịch vụ đổi pin phổ biến như các trạm xăng hiện tại”, ông Singh cho hay.

Ngoài ra, cũng phải mất nhiều thời gian thì những người lái xe mới vượt qua được tâm lý lo lắng về quãng đường di chuyển của pin.

Tại đảo Đài Loan - nơi Gogoro đã chi hàng trăm triệu USD và dành gần một thập kỷ mở rộng, ông Hsiao vẫn phải suy nghĩ trước các tình huống hết pin, ngay cả khi chỉ đi 36 km đến một hẻm núi gần đó. Ông thừa nhận mình đổi pin nhiều hơn mức cần thiết vì lo lái xe lên dốc có thể hết pin.

Chỉ để “an tâm phần nào”, Hsiao nói. “Nếu tôi đi xe máy thông thường, tôi sẽ không cần lo lắng về điều đó”.

Phú Lê